0g9az(1-6)esas

 
 
 
74 
 
Avstraliyada  şimaldan  cənuba  doğru  cənub  subekvatorial,  cənub-tropik,  cənub 
subtropik qurşaqları yaranır. Tasmaniya adasının cənub hissəsi mülayim iqlim qur-
şağında yerləşir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
P
RAKTİK DƏRS. 
AZƏRBAYCANIN İQLİMİ
 
I. Azərbaycanda günəş radiasiyasının paylanması. Azərbaycanda Günəş ra-
diasiyasının illik miqdarı 120–160 kkal/sm
2
 arasında dəyişir. Bu rəqəm Naxçıvanda 
maksimuma çatır. Şərur-Ordubad düzündə 148–150 kkal/sm
2
, yüksək dağlıq zonada 
isə artaraq 152–160 kkal/sm
2
 təşkil edir. Kür-Araz ovalığında günəş radiasiyasının 
qiyməti  128–132  kkal/sm
2
-dir.  Orta  dağlığa  doğru,  radiasiyanın  miqdarı  azalır  və 
120–124 kkal/sm
2
-ə qədər enir.  
Biliklərin tətbiq edilməsi və yoxlanılması
 
1. İqlim diaqramlarının səciyyəsini dəftərinizə yazın və onların hansı iqlim qurşaqlarına aid 
olduğunu müəyyən edin. 
2. Böyük Suayırıcı silsilə dağları Avstraliya materikinin qərb sahili boyunca yerləşmiş olsaydı, 
materikin iqliminin necə olacağına aid öz fərziyyənizi yazın. 
  
Sxem üzrə iş
 
20 

---

 
 
75 
 
•   II  fəsil  •  
İqlim və onun təsərrüfatda rolu  
•
2 
Bunun  səbəbi  buludluluqdur.  1500–1600  m  hündürlükdən  sonra  onun  miqdarı 
yenə azdır, Böyük və Kiçik Qafqazın yüksək dağlıq zonasında (3000 m-dən yüksək) 
140–150 kkal/ sm
2 
təşkil edir. 
 
 
 
 
Azərbaycanda günəş radiasiyasının illik miqdarı 
 
– Hansı  qrafik  Günəş radiasiyasının illik miqdarının  düzənlikdən dağlığa dəyişməsini göstərir?
 
 
 
  
Xəritə üzrə iş
 

---

 
 
 
76 
 
II. Azərbaycan Respublikasında havanın orta illik temperaturunun dəyiş-
məsi.  Respublikamızda  havanın  orta  illik  temperaturu  düzənlik  ərazilərdə  14–
14,5°C təşkil edir. Dağlara doğru 2000 m yüksəklikdə orta illik temperatur 4–5°C, 
3000 m yüksəklikdə isə +1–2°C olur. Orta illik temperaturun 10°C-dən yüksək ol-
ması əkinçilik üçün böyük əhəmiyyətə malikdir.  
 
 
III.  Azərbaycan  Respublikasında  yağıntının  paylanması.  Azərbaycan  Res-
publikasında atmosfer yağıntılarının miqdarına, mövsümi və illik paylanmasına təsir 
edən  əsas  amillər  hava  kütlələri,  ərazinin  relyefi  və  Xəzər  dənizidir.  Respublika 
ərazisində  ən  az  yağıntı  Qobustanın  cənub-şərqinə, Abşeron  yarımadasının  cənub 
sahilinə düşür: 150–200 mm-dən az. 
Temperatur göstəricilərinə görə məntəqələri qruplaşdırın. 
+10°C-dən aşağı 
+10°C-dən yuxarı 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xəritə üzrə iş
 
Azərbaycanda  havanın orta illik temperaturu 

---

 
 
77 
 
•   II  fəsil  •  
İqlim və onun təsərrüfatda rolu  
•
2 
Kür-Araz,  Samur-Dəvəçi  ovalıqları  və  Naxçıvanın  Arazboyu  düzənliklərində 
illik yağıntının miqdarı 300 mm-dən azdır. Yağıntıların miqdarı Xəzər dənizi sahil-
lərindən qərbə, düzənliklərdən dağlara doğru tədricən artır. 
Dağlarda  yağıntılar  yüksəkliyə  doğru  artır.  Ən  çox  yağıntı  Talış  dağlarında 
(1700–1800 mm) və Böyük Qafqazın cənub yamacında (1400–1600 mm) müşahidə 
olunur.  
Respublikamızın digər dağlıq ərazilərindən fərqli olaraq, Talış dağlarında yük-
səklik artdıqca yağıntının miqdarı azalır, orta və yüksək dağlıq hissədə (1300–1500 
m-dən yüksək) və dağarası dərələrdə onun miqdarı azalaraq, hətta 250–300 mm-ə 
bərabər olur. 
 
 
 
 
Cədvəli tamamlayın: 
Yağıntının miqdarı (mm-lə) 
Coğrafi obyektlər 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xəritə üzrə iş
 
Azərbaycanda  yağıntıların paylanması  

---

 
 
 
78 
 
 
 
1. 
1)  Yay gündönümündə K və L məntəqələrində günəş şüalarının düşmə bucağını hesablayın.  
2)  Günəş B məntəqəsində zenitdə olduğu vaxt L məntəqəsində günəş şüalarının düşmə bucağını 
tapın.  
3)  A və D məntəqələrinin hansı saat qurşağında yerləşdiyini təyin edin.  
4)  Hansı məntəqələrdə yerli və qurşaq vaxtı eynidir?  
5)  K məntəqəsində qurşaq vaxtı ilə saat 10:00 olduğu vaxt C məntəqəsində  qurşaq vaxtını  tapın. 
 
 
 
 
2. Verilmiş  məntəqələrin aşağıdakı plan üzrə iqliminin səciyyəsini verin. 
1)  Yanvarın orta temperaturu nə qədərdir?  
2)  İyulun orta temperaturu nə qədərdir?  
3)  Mütləq maksimum temperatur  neçədir?  
4)  Orta illik yağıntının miqdarı nə qədərdir?  
5)  İlin hansı dövründə cənub-şərq küləkləri hakim olur?  
6)  Qışda hansı istiqamətdən əsən küləklər  üstünlük təşkil edir?  
Nəticə çıxarın:  – Verilən məntəqələr hansı iqlim qurşağında yerləşir?  
 
Ü m u m i l ə ş d i r i c i   t a p ş ı r ı q l a r
 
Afrikanın şimal hissəsinin iqlim xəritəsi  
• 
A
•
 B
  
Xəritə üzrə iş
 

---