1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

71
Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələri: əsas trendlər və nailiyyətlər 
Türkiyə 2006-cı ildə 4-cü, 2007-2010-cu illərdə isə 2-ci mövqeyə sahib olub
17
. 
İxrac tərəfdaşları arasındakı mövqe isə son illər bir qədər geriləyib (2006-cı ildə 
3-cü, 2007-ci ildə 1-ci, 2008-ci ildə 12-ci, 2009 və 2010-cu illərdə 22-ci) ki, 
bu da ölkəmizin ixrac həcminin neft və təbii qaz hesabına 2007-ci ildən sonra 
xeyli genişlənməsi və Türkiyənin daha çox bu çərçivədə tranzit rol oynaması 
ilə  bağlıdır.  Hesablamalar  göstərir  ki,  xarici  ticarətin  neft-qaz  faktorundan 
təmizlənməsi  zamanı  Azərbaycanın  xarici  ticarət  dövriyyəsindəki  payına 
görə Türkiyə Rusiyanı da qabaqlayaraq birinci yeri tutur. 2011-ci ilin birinci 
yarısında bu göstəricilər müvafiq olaraq 166,1 milyon dollar və 599,8 milyon 
dollar təşkil edib. 2011-ci ilin 10 ayı ərzində iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 
1.4 milyard. dollardan çox olub. O cümlədən, idxalın həcmi 990 milyon dollar, 
ixracın  həcmi  isə  400  milyon  dollar  təşkil  edib.  Ötən  ilin  analoji  dövrü  ilə 
müqayisədə ticarət dövriyyəsi 85%, idxal 64%, ixrac 2,7 dəfə artıb
18
. 
 
Azərbaycanın Türkiyədən ticari dəyərinə görə 
10 əsas əmtəə qrupu və növü üzrə idxalı
Məhsullar
2006
2007
2008
2009
2010
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
1. Metal 
konstruksiyalar
7571
15462
10080
18315
15139
31282
17460
38755
17839
40852
2. Kağız məhsulları
2723
9541
6378
26365
8361
34904
9521
36489
11181
38288
3. Sintetik 
yuyucular
12719
14456
15834
20947
18177
28267
20898
33397
22437
37709
4. Qara metal 
məmulatlar
14299
11036
33192
18490
77295
66215
81987
106670
26507
23858
5. Mebellər (ədəd)
49786
7004
82918
12024
81468
11534
77622
13350
119104
23688
6. Plastik 
məmulatlar 
4940
4601
6844
6077
6784
9649
10710
12661
15344
22944
7. Sement və 
sürtkü yağları
6238
3063
19511
5866
292041
19432
208858
17046
111116
16653
8. Kənd təsər. 
maşın. (ədəd)
46
2249
216
16991
168
12196
33340
12821
12109
16613
9. Məftil və 
kabellər
2141
6964
2238
10542
2129
8002
3627
15286
2456
12551
10.Təzə meyvə - 
tərəvəz 
7513
1073
6608
1000
9176
2257
12520
4678
39916
11815
17   http://www.azstat.org (2011)
18   http://abc.az/news_28_11_2011_59965.html

---

72
Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələri: əsas trendlər və nailiyyətlər 
Azərbaycanın Türkiyəyə ticari dəyərinə görə 
10 əsas əmtəə qrupu və növü üzrə ixracı
Məhsullar
2006
2007
2008
2009
2010
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
Miqdarı
(ton)
Məbləği
(min $)
1. Xam neft və 
distilyatlar
297700
116210
1723
838804
625800
274462
---
---
64446
32968
2. Ağ neft və benzin
3.3
1565
13100
7223
10300
10298
15500
13444
3486
3474
3. Qazoyl (dizel, 
min ton)
310
174468
182
112022
237300
208353
94
42955
78
46186
4. Sürtkü yağları
19914
8558
38657
13657
11061
5656
14536
4994
41548
17961
5. Spirtlər və 
törəmələri
9138
5516
6343
5061
6971
6555
3822
3392
10489
9050
6. Etilen polimerləri
35768
32908
18934
22882
28458
39274
5349
5539
19903
21509
7. Xam mis və 
alüminium
8693
15074
11069
20986
29061
58643
5010
3866
5286
7544
8. Emalsız dəri (min 
ədəd)
1317
3110
928
985
690
1520
739
2025
1331
3877
9. Elek.enerjisi
(mln.kVt/s)
---
---
15
539
61
2125
126
4411
138
5329
10. Meyvə-tərəvəz 
şirələri
2311
1527
429
704
82
443
505
1858
769
2168
Mənbə: Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi
İki ölkə arasında ticarət həcminin artmasına mane olan ən böyük əngəl 
gömrük  rüsumları  və  vergi  yükünün  ağırlığıdır.  Gürcüstanla  Türkiyənin 
tətbiq etdiyi “ticari imtiyazlara dair dövlətlərarası anlaşma” (“intercountry 
adoption agreement on trade preferences”) bu problemdən çıxış yoludur. 
Türkiyəyə idxal edilən Yunanıstan istehsalı olan polietilen Avropa Birliyi ilə 
Türkiyə arasındakı gömrük birliyi anlaşması əsasında gömrük rüsumundan 
azad  olunduğu  halda,  Azərbaycandan  idxal  edilən  polietilenden  gömrük 
rüsumu tutulur. Eynı şəkildə,  Azərbaycana idxal edilən Rusiyada istehsal 
olunmuş  sement  gömrük  rüsumundan  azad  olunduğu  halda,  Türkiyədən 
idxal  edilən  sementdən  gömrük  rüsumu  alınır.  Amma  iki  ölkə  arasında 
yuxarıda qeyd olunan anlaşma baş tutarsa, qarşılıqlı ticarət həcmi ən azı 
2-3  dəfə  artar,  hətta  gömrüklərdəki  ləngidici  prosedurlar  böyük  ölçüdə 
aradan  qalxar.  Həmçinin,  xüsusi  gömrük  güzəştlərinin  tətbiq  ediləcəyi 
sənaye məhsullarının siyahısının hazırlanması və xüsusilə də, Türkiyədən 
idxalında son dövrlər fasilələr yaranan məhsulların idxalının təşviqi, hər iki 

---