1 Willem F. van Eekelen

 

56

ğınacaq və immiqrasiya sistemlərini təkmilləşdirmişdir; Avropa həbs orderinin ge-

niş coğrafiyada tətbiqini təsis etmişdir; Avropa üzrə hava nəqliyyatı təhlükəsizliyi, 

həmçinin, fövqaladə hazırlıq təkmilləşdirilmişdir; terrorçuların maliyyələşdirilmə-

sinin mənbələrini kəsmək üçün və çirkli pulların dövriyyəsinə qarşı səmərəli müba-

rizə üçün maliyyə və iqtisadi siyasət üzrə addımlar atmışdır. Bu səylər, sadəcə ayrı-

ayrı ölkələrdə  həyata kecirilməli deyil, onlar çoxtərəfli səviyyədə koordinasiya 

edilməli və sinxron şəkildə həyata keçirilməlidir. Regional əməkdaşlıq proseslərin-

də və informasiya mübadiləsində iştirak edən faktiki olaraq bütün ölkələr koordina-

siya problemlərinin mövcud olduğunu boyunlarına alırlar. Və çoxları bu problem-

lər həll olunmadıqda ortaya çıxan ilk çətinliklərlə üzləşmişlər. Çoxları da son illər 

ərzində mühüm təcrübələr qazandılar  və idarələr -arası koordinasiya və hesabatlılı-

ğı  təkmilləşdirmək üçün yeni metodlar hazırladılar. Beləliklə sonda dövlətlər bu 

öyrəndikləri təcrübələri həyata keçirməyə yönəldilər və idarələr-arası proseslərin 

rəsmi hissəsi kimi daha da birləşmiş planlaşdırmalar hazırladılar. 

Demokratik polis idealı

27

 aşağıdakı təşkilatı vasitələrlə dəstəklənə bilər: istintaq 

edən,həbs edən,mühakimə edən və cəza verənlər arasında aydın əmək bölgüsü; sə-

lahiyyətləri məhdudlaşdıran və  nəzarət jurnalı  yaratmağa çalışan hərbi-xarakterli 

bürokratik struktur; vahid monolit idarə yox, yarışan polis idarələrinin yaradılması;  

polis davranışını müşahidə edən və daxildə yüksək səviyyədə müəyyən yoxlamala-

ra izn verən kənar idarələr; adi polis hər an tanına bilir, bir tərəfdən xidməti forma-

da adı  və  vəsiqə nömrəsi ilə  və aydın işarələnmiş maşınları  və digər tərəfdən isə 

şəxsiyyəti gizli qalan və yaxşı qorunan xüsusi gizli polis; təyinatlarda daha çox də-

yişimlər; ən azı  cəmiyyətin orta səviyyəsində maaş və iş şəraiti və kazarmalarda 

yox, xidmət etdikləri icmada yaşayış. 

Bu səylər o inanca gətirir ki, əgər səlahiyyətlər sıxılsa azadlıqlar çox ehtimalla 

qorunacaqdır: yəni  əgər yarışan idarələr bir –birini izləyirlərsə;  əgər adi polisin 

kimlikləri və fəaliyyətləri görünürsə: xüsusi polisin fəaliyyəti parlament qarşısında 

məsuldursa, və  əgər gizli polis əməliyyatlarında iştirak edənlərin kimlikləri yaxşı 

qorunursa. 

 

Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik İdarələri 

 

Yeni Təhlükəsizlik Birliyinin həlledici elementləri olaraq, kəşfiyyat, əks-kəşfiy-

yat və xüsusiləşmiş təhlükəsizlik və hüquq mühavizə xidmətləri xüsusi problemlər-

lə üzləşirlər. Transnasional təhlükələrin heç biri durğunluq dövründə deyil. Xüsusi-

lə də, beynəlxalq terrorçu və cinayətgar qruplar dövlətlərdən daha tez vəziyyəti öy-

                                                            

27

 Marx, Gary T., Police and Democracy, in Amir, M. & Einstein, S. (eds.), Policing, 

Security and Democracy: Theory and Practice, at:  

http://www.mit.edu/gtmarx/www/dempol.html 

---

 

57

rənib ona özlərini uyğunlaşdırırlar. Beləliklə,kəşfiyyat və təhlükəsizlik idarələrinin 

artıq onlarla eyni addımlamaları kifayət deyil: ona görə də onlar öncədən hiss et-

məli və önə çıxmalıdırlar. Sürət və cəldlik terrorçuluğa qarşı mübarizədə həlledici-

dir və eləcə də ölkəyə qarşı yönəlmiş digər təhdidlərlə bağlı da çox vacibdir. Ancaq 

kəşfiyyat nə qədər uğurla önümüzdəki təhdidləri hiss etsə də onların hamısını ayırd 

edə bilməz. Beləliklə, kəşfiyyat və təhlükəsizlik idarələri öz təşkilatlarını dəyişik-

liklərə daha asan və sürətlə uyğunlaşdırmaq üçün bacarıqlara  və  nəticədə daimi 

transformasiyaya malik olmalıdırlar. Bundan ötrü dəyişən prioritetlərə cavab ver-

mək üçün resursların,adamların və pulun yerdəyişmələri üçün onlara çeviklik lazım 

gələcək. Onlar sadəcə yeni sahələr üzrə  təcrübələri olan və yeni profilli adamları 

tapıb və inkişaf etdirməklə kifayətlənməməli, məlumatlar lazım olan xarici ölkələr-

də  və yeni mühitlərdə oxumalı  və  işləməlıdirlər. Onlar, həmçinin, özlərini indiki 

zamanda yeni məna daşıyan daxili məsələlərlə məşğul olmaq üçün də uyğunlaşdır-

malıdırlar: immiqrasiya; etnik azlıqlar; ekstremizm; ksenofobiya və sosial birlik-bu 

problemlər bütün demokratik ölkələrə böyük mənada təsir dərəcəsinə malikdirlər. 

Təhlükənin təbiətinin dəyişməsi, kəşfiyyat xidmətləri  və onların təhlükəsizlik 

xidmətlərində  və polis təşkilatındakı  tərəfdaşları arasında yaxın  əməkdaşlıq tələb 

edir.  İllər  ərzində, lazımi səbəblərdən hakimiyyətin bölünməsi və daxili-xarici 

əmək bölgüsü, bu iki orqanın arasında kəşfiyyat məsələləri üstündə çox fərqli mü-

nasibət yaratdı. Nəticədə onların bir yerdə işləməsi üçün, lazımi dərəcədə qarşılıqlı 

əlaqə qurmaları üçün çətinliklər yaranır. Bu inamı və ya rəqiblər arasında öz kiçik 

“imperiyalarını” qorumaq üçün  “nüfuz dairəsi uğrunda mübarizə” yox, daha çox  

aşmağı asan olmayan dərin fəlsəfi və  mədəni fərqliliklər məsələsidir.Bu məsələ 

təkcə milli xidmətlərə və ikitərəfli əməkdaşlığa yox, daha çox dərəcədə beynəlxalq 

təşkilatlara və çoxtərəfli təşkilatlara təsir edir. 

Kəşfiyyat və  məlumat mübadiləsinin təkmilləşdirilməsinin böyük əhəmiyyəti  

vurğulanmaya bilməz. Təcili surətdə tələb olunan təkmilləşmə baş tutmazsa, milli  

dövlətlər və həmçinin, beynəlxalq təşkilatlar, bir sözlə, meydana gələn yeni təhlü-

kələri aradan qaldırmağa müvəffəq olmayacaqlar.Təkmilləşmə həm ölkədaxili ida-

rələr və  təsisatlar arasında və  həm də, ölkələr araında baş verməlidir. Bu baxım-

dan,müxtəlif ölkələrdəki fərdlər və idarələr arasında inam şəbəkələri yaradılmalı-

dır,çünki kəşfiyyat və məlumatların gecikmədən paylaşması bilavasitə inam əsasın-

da baş verir. Əgər qarşılıqlı inama əsas yoxdursa, o zaman hökümətlərin məlumat 

mübadiləsi haqqında qanunverici sənəd qəbul etməsi də mənasıdır.Hökümətlər da-

ha çox qeyri rəsmi inam yaradan mexanizmlərdən istifadə haqda fikirləşsələr daha 

yaxşi olar. Bu modellər NATO-da kəşfiyyat mübadiləsi imkanlarının yaxşılaşdırıl-

ması üçün hazırlanlb və həyata keçirilir. 

 

 

---