1 Willem F. van Eekelen

 

52

Beləliklə, bugünkü Avropa silahlı qüvvələri ilə bağlı problemin məğzi ondan 

ibarətdir ki, onlar klassik qarşılıqlı əlaqənin məqsədləri,yolları və vasitələri ara-

sındaki strateji çərçivənin iki ziddiyyətli  məqsədləri  arasındakı ziddiyyətlər ilə 

nəticələnən inqilabi dəyişikliklər tələbləri ilə üzləşirlər: müdafiə və təhlükəsizlik, 

və sözün əsil mənasında əmək bölgüsü problemi. Çünki, ən azı önümüzdəki on il-

də müharibə gözlənilmir və ona görə də hakim cərəyan hər  iki məqsədə ardıcıl-

lıqla yanaşaraq bu problemi necə rasionallaşdırmaqdan ibarətdir: müdafiə-ni arxa 

plana qoyub, təhlükəsizliyin tələbatlarını qarşılamağa yönəlmək. Lakin, bu məq-

sədləri qarşılamaq üçün yolları tapmadan vasitələri yenidən dəyişməyin də təhlü-

kələri vardır. Nəzəri olaraq, müdafiə ilə yanaşma yolları dəyişməmişdir. Dövlət-

lər hələ də müdafiənin kütləvi ordu tələb etdiyi qənaətindədirlər. O həqiqətdir ki, 

silahlar daha da təkmilləşdikcə açıq döyüşdə qüvvələrin sıxlığı azalır. Lakin o da 

həqiqətdir ki, gələcəkdə  biz yeni təhlükələrin və döyüşlərin  şəhər və yaşayış 

məntəqələrinə yayılmasının artmasının şahidi olacağıq və belə hallar da qüvvələ-

rin daha çox sıxlığının artmasını tələb edəcək. Və bu hallar sülhməramlı qüvvələr 

və NATO-nun məsuliyyət dəairəsindən kənardakı müdaxilələr üçün də doğrudur. 

Bu cür əməliyyatlar üçün, quru qoşunlarının sayı əməliyyatları aparmaq və perio-

dik olaraq döyüşən qüvvələrin dəyişməsini təmin etmək üçün döyüşə yeridilən  

batalyonların  şəxsi heyətindən  ən azı üç dəfə çox olmalıdır

25

. Praktiki olaraq, 

həm də maliyyənin və müdafiə xərclərinin azalması ilə əlaqədar, dövlətlər öz si-

lahlı qüvvələrinin sayını azaldırlar. Ancaq hələ də məlum deyil ki, mövcud mü-

dafiə və ya təhlükəsizlik üçün hansi yol seçilməlidir. Ancaq bir şey aydındır ki, 

mövcud vasitələrin müdafiə və təhlükəsizlik üçün optimallaşdırılması yararlı de-

yildir. Ona görə də ən mühüm məsələ, müdafiə və təhlükəsizliyin hər iki məqsə-

dini təmin edə biləcək mümkün vasitələrlə yeni yolların tapılmasıdır-təhlükəsiz-

lik sektorunun geniş iştirakı vasitəsilə ordunun ikili rolunun yaratdığı problemlə-

rin həll edilməsi və  əmək bölgüsünun daha dəqiq müəyyən edilmiş sahələrinin 

müəyyən edilməsi.  

Aydındır ki, yeni hərbi təşkilatlar və strukturlar tələb olunur: sayı az, lakin dö-

yüş qabiliyyəti üstün olan. Sabahın silahlı qüvvəlləri daha geniş miqyaslı bacarıqla-

ra sahib olacaq. Silahlı qüvvələrin daha da çevik,çox-tərəfli və xarici hərbi missiya-

lar üçün yararlı və yeridilə bilən formada olması onların xərclərini də artıracaq və 

bu cür saxlanıla bilən qüvvələrin sayı da azalacaq. Kiçik ölkələr üçün bu hal o mə-

na daşıyır ki, onlar bir daha birləşmiş hərbi əməliyyatlar aparmaq üçün lazım olan 

bütün funksiyaların həyata keçirilməsi üçün ahəngli bir milli ordunu sahəyə çıxara 

bilməyəcəklər. Bu daha inkişaf etmiş çoxmillətli əmək bölgüsü, daha çox rol –pay-

laşması və daha çox ixtisaslaşma tələb edəcək. 

                                                            

25

 Uzun müddətli,yüksək sıxlıqlı əməliyyatlara dəyişmələri təmin etmək üçün yeridilə bilən 

qüvvələr tələb olunur: 1/3 yeridilə bilən; 1/3 təlim üçün; 1/3 istirahət və yenilənmək üçün. 

---

 

53

Ona görə də, daha çox ölkələr kollektiv təhlükəsizlik müqavilələri çərçivəsində 

əməkdaşlıq edəcək, çünki daha az ölkələr bütün təhlükəsizlik tələbatlarını təkbaşı-

na qarşılamaq iqtidarında olacaq. Bu cür gediş, silahlı qüvvələrin xarici qüvvələrlə 

qarşılıqlı uzlaşmasını mənadar edir. Buraya NATO kimi ittifaq ilə ən yüksək hərbi-

siyasi qərar-vermə səviyyəsində müzakirə edilən məsələlər, həmçinin, əməliyyat və 

taktiki səviyyəli məsələlər, o cümlədən, İngilis dili bacarıqları ilə bağlı  məsələlər 

daxildir. Həmçinin, son illərdə  hərbi və  sənaye inteqrasiyası  və  çoxmillətli hərbi 

koalisiya strukturları üzrə tendensiya artan istiqamətdə gedir.  Nato-nun və həmçi-

nin, getdikcə AB-nin məqsədi,məsələn, dərinləşmiş inteqrasiya naminə “mililəş-

miş” müdafiə və təhlükəsizlik siyasətini aradan qaldırmaqdır. Bu ona görə edilir ki, 

inteqrasiya və NATO-nun genişlənməsi, yeni təhlükəsizlik mühitinə NATO-nun tə-

sirini potensial olaraq əhəmiyyətli dərəcədə artırır. NATO –üzvü olmaq istəyənləri 

hazır olduqları zaman NATO-ya qəbul etməklə və digər ölkələri Sülh Naminə Tə-

rəfdaşlıq Proqramı və başqa mexanizmlərələ özlərinin müdafiə sektorunu daha üs-

tün dərəcəli imkanlara və NATO ilə qarşılıqlı uzlaşmaya gətirməklə, o, təhlükəsiz-

liyə qorxu olan yeni təhlükələrlə məşğul olmaq üçün böyük işlər görür. 

Bəs sürətli təkamül dövrü yaşayan və NATO üzvü olmağa müracıət edən ölkə-

lər NATO üzvlüyü üçün nə etməlidir? Onlar minimum olaraq inzibati və hökümət 

bacarığı göstərməli və siyasi,iqtisadi,təhlükəsizlik və hərbi sahələrdə qarşılıqlı uz-

laşma təmin etmə bacarığl nümayiş etdirməlidirlər. Müraciət edənlər ümumi dəyər-

ləri paylaşdıqlarını göstərməli və bu dəyərləri saxlamaq üçün özlərində siyasi iradə 

aşılamalıdırlar. Ancaq o zaman onlar bərabər tərəf kimi,qarşılıqlı hörmət əsasında  

bir yerdə işləmək imkanı qazanacaqlar, güclü zəifə kömək edərək onu güclü edəcək 

və heç kim bir-birinə əmr verməyəcək. Ən yaxşı başlanğıc yeni təhlükəsizlik qor-

xuları kontekstində ittifaq üzvlüyü təməllərinə yeni baxışla yanaşmadır.  İttifaqın 

şərəfli üzvü olmaqdan ötrü,istər NATO ,istərsə də AB-nin Ümumi Xarici və Təhlü-

kəsizlik Siyasəti çərçivəsində olsun, hər bir ölkə  özünü- qorumanın minimumunu 

təmin etməli və başqa müttəfiqlərdən kömək almaq imkanında olmalı və onlara la-

zım olanda kömək etməyi bacarmalıdır. 

Özünü -qoruma artıq özünü –müdafiə mənasında deyil. Bir çox ölkələr hələ də 

potensial xarici hərbi təhlükə ilə üzləşirlər və ona görə də onlar ənənəvi silahlı qüv-

vələr saxlamaq məcburiyyətindədirlər, başqalarıı üçün isə klassik müdafiə artıq tə-

ləb olunmur. Bir çox ölkələr üçün terror təhlükəsi daha da yüksəkdir, başqaları 

üçün isə bu təhlükə aşağıdır. Belıliklə, müasir ittifaqda üzv ölkələr arasında təhlü-

kənin prioritetləşdirilmısi də fərqli olacaq və bu da öz növbəsində onlar tərəfindən 

ayrılan resurslara da təsir edəcəkdir. Eynilə, üzv ölkələrin İttifaqdan alacağı yardım 

da əsaslı şəkildə fərqlənəcəkdir. Yəqin ki, bu ənənəvi hərbi kömək kimi də olmaya-

caq –bu zaman təhlükəsizlik sektoru kömək etməyə hazır olmalıdır. Başqalarına 

kömək məhdud variantlarda da ola bilər, amma edilən köməyin növləri çox ola bi-

---