1 Willem F. van Eekelen
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
62 rətə ala bilmədikləri zaman ordu qüvvələrinə son mümkün variant kimi baxıla bi- lər- milli dovlətin son güc vasitəsi kimi. Qərb və əsasən də Amerka ənənəsi, ordunun daxili işlərə qarışmasını ümumiy- yətlə istisna edir.Hətta ABŞ Milli Qvardiyası daxili səhnədə sadəcə dəstək və ya ehtiyat qüvvə kimi istifadə olunur. Lakin həmişə olduğu kimi istisnalar da vardır. Bir çox ölkələr milli hərbi polis qüvvələri saxlayır. Məsələn, Fransa höküməti Fransa Mili Polisinin səlahiyyət dairəsindən kənarda olan kəndlərdə və qəsəbələrdə cinayət axtarışı və polis xidməti kimi Gendarmerie Nationale 29 ( Milli Jandarma) qüvvələri saxlayır. Başqa missiyalara cinayət axtarışı,ictimai nəzarət, aeroport və hərbi obyektlıərin qorunması da daxildir. İnzibati baxımdan,silahlı qüvvələrin his- səsi kimi Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyi altındadır, lakin Fransa daxilində missi- yaları zamanı əməliyyat baxımından Daxili İşlər Nazirliyinin tabe olur. İtaliyadakı Carabinieri 30 - polis funksiyası daşıyan jandarma növündə olan hərbi birliklərdir, onlar ərazi bölgüsü üzərində qurulmuş və həmçinin, İtaliya hərbi polisi kimi xidmət edirlər. Hətta son illər ərzində AB-i də böhranı idarəetmə əməliyyatları üçün hərbi polis qüvvələri olan Avropanın beş ölkəsindən Fransa, İtaliya, Hollandiya, Portuqa- liya və İspaniyadan ibarət Avropa Jandarma Qüvvələri 31 (European Gendarmerie Force) yaratmışdır. Xüsusilə də bu qüvvələr vətəndaş qarışıqlığının qarşısımı al- maq və nəzarət etmək məsələləri üzrə təlim keçmiş və hamısı iğtişaşa nəzarət və ic- timai asayişin bərpası üzrə təcrübə qazanmış və beləliklə,onlar tez bir zaman ər- zində təhlükəsizliyi və qanun aliliyini bərpa etmək üçün hüquq mühavizə əməliy- yatlarına təsirli şəkildə qoşula bilərlər. Başqa ölkələrin silahlı qüvvələri mülki hakimiyətin ciddi daxili təhlükəsizlik qorxularını aradan qaıdımaq üçün resursları yetmədikdə, köməkçi qüvvə kimi icti-
sipləri və prioritetləri aşağıdakılardır: (1) silahlı qüvvələr heç olmasa yardımçı mə- sələlərdə polis qüvvələrinin işini azaldır, məsələn, yol polisi funksiyaları yerinə ye- tirməkdə,mərkəzi hökümət təsisatlarını, hökümət binalarını,dəmiryol və metro stansiyalarını qorumaqda və ya yolların bağlanması və postlar qoyulmasında-bütün bunların hamısı əsas nümayiş və iğtişaş nərkəzlərindən kənarda baş verir. (2) Əgər polis resursları tükənərsə, o zaman hərbi qüvvələr ictimai təhlükəsizliyi qorumaq məsuliyyətini birbaşa boyunlarına götürürlər və bu da prioritet əsasında, yalnız pe- şəkar hərbi polis və ya təhlükəsizlik birlikləri ilə edilir. (3) istisna olaraq, səciyyəvi, ciddi fövqaladə vəziyyəti nəzərə alaraq əlavə birliklər ictimai qayda xidməti –nə göndərilir. Bu missiya üçün onlar tam olaraq təlim keçməli və fiziki və psixoloji olaraq hazır olmalıdırlar.Bu cür hallarda, yeni yığılmış və çağırışçı qüvvələrin isti-
29 http://www.defense.gouv.fr/sites/gendarmerie/decouverte/organisation/ 30 http://www.carabinieri.it/Multilingua/ENG_p15-17_International_Police_Cooperation.htm 31
63 fadəsindən və müdaxiləsindən qaçınmalıdır. Lakin,istisna edilmir ki, silahlı qüvvə- lərin öldürücü silahlarla, su vuran avadanlıqla, iğtişaşa qarşı, nəzarət-buraxılış və digər mühəndis istehkam materialları ilə silahlanmış bir çox xüsusi birlikləri poli- sin rəhbərliyi altında iğtişaşların mərkəzi hissəsində və ya zorakı nümayişlərin baş verdiyi yerlərdə polisə cərrahi müdaxilədə kömək edə bilərlər. Lakin, əgər ciddi sa- botaj hərəkətləri yayılırsa, silahlı qüvvələrin xüsusi qüvvələri bu sabotajların qarşı- sını almağa və ya qadağan etməyə cəlb oluna bilər. Digər tərəfdən, bu cür müdaxi- lələr başqa hökümət müüdaxilələri kimi həm qanuni və həm də legitim olmalıdır. Ümumiyyətlə, ənənəvi silahlı qüvvələr ictimai qayda xidməti xaricində vətəndaş qarışıqlığı vəziyyətlərinə çox asanlıqla müdaxilə edə bilərlər: hökümətin,idarələrin və mühüm infrastrukturun əsas funksiyalarının bərpa edilməsi; sərhəd xidmətinin güclən- dirilməsi; infrastruktur,ictimai nəqliyyat,rabitə, və ya yol hərəkəti pozularsa hərbi ava- danlıq vasitəsilə əlavə yardım və kömək təmin edilməsi; həyati vacib tələbatlardan məhrum olmuş və ya bu tələbatları əldə etmək üçün əlaqəsi kəsilmiş və birbaşa vətən- daş qarışıqlığına qoşulmayan vətəndaşlar və icmalar üçün ilkin yardımın verilməsinə kömək edilməsi,tibbi yardım, yemək və su ilə təmin edilməsi; və ya iğtişaşlar və ya sa- botaj zamanı dəymiş zərərin aradan qaldırılması və zərər çəkmiş hökümətin qorunması və qarətin qarşısının alınması üçün dövlət və özəl mülkiyyətin qorunması.
Fövqaladə vəziyyət hökümətin müəyyən adi funksiyalarını durdura bilən və hö- kümət tərəfindən elan olunan haldır. Bu hal, vətəndaşlara özlərinin adı davranışları- nı dəyişməyə xəbərdarlıq edir və ya hökümət idarələrinə fövqaladə hazırlıq planla- rını yerinə yetirməyə göstəriş verir. Bu həm də, vətəndaş azadlıqlarının məhdudlaş- dırılması üçün əsas səbəb kimi istifadə oluna bilər. Bu cür vəziyyət adətən geniş miqysada təbii fəlakətlər baş verdikdə, viruslu xəstəliklərin kütləvi baş verdiyi və yayıldığı yerlərdə,terror hücumları, maliyyə və iqtisadi böhranlar zamanı, geniş miqyaslı vətəndaş toqquşmaları olduğu dövrdə və ya üsyan və ya müharibə elan edildiyi zamanlarda- yəni: ölkənin mövcudluğu və əhalinin həyatı təhlükə altında qaldığı qeyri-adi hallarda elan edilir. Fövqaladə vəziyyət elan etmək səlahiyyəti hökümətin ən əsas səlahiyyətidir və hər hansı ölkədə və ya ərazidə fövqaladə vəziyyətin kimin qərarı ilə elan edilməsi- nin bilinməsi real hakimiyyətin kimin əlində olması haqqında çox şey deyir. De- mokratik ölkələrdə az rast gəlinməsinə baxmayaraq , diktator rejimlər tez-tez föv- qaladə vəziyyət elan edir və qeyri müəyyən müddətdə,rejimin ömrü boyu davam edir. Bu vəziyyətlərə isnad edilən başqa terminlər istisna vəziyyəti və ya mühasirə vəziyyəti adlanır. Başqa hallarda hərbi vəziyyət də elan olunur və bu zaman ordu daha çox səlahiyyət alır.
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|