4-iii psihologija tur indd

20
Psİkolojİ
İç salgı bezleri 
şunlardır:  Hipofiz, ti-
roid, paratiroid bez-
leri, timus, pankreas, 
böbrek üstü bezleri, 
üreme bezleri (kadın-
larda yumurtalıklar, 
erkeklerde testis)
. 
(Resim 5.)
Hipofiz
, beyin 
bazında,  Türk eyeri 
olarak adlandırılan ke-
mik aralığında bulun-
maktadır. Nohut tanesi 
şeklinde ve büyüklü-
ğündedir. Hipotalamus 
olarak adlandırılan bir 
şeritle beyin ile bağlıdır. 
Lob adını taşıyan üç bö-
lümden oluşur: Ön lob, 
orta lob (bağlayıcı) ve 
arka lob. Hipofizin tüm 
bu kısımları kendi hor-
monlarını salgılar. 
Ön lob şu hormonları salgılar:
- CTH (somatotrop hormon) büyüme hormonu;
- TCH (Tireostimülasyon hormonu) tiroid bezinin çalışmasını sti-
müle eder;
- ACTH (adrenokortokotropen hormonu) böbrek üstü bezlere etki 
eder;
- Prolaktin süt bezlerine etki eder ve süt üretimini stimüle eder;
- LH (lütein hormonu) yumurtalıkları yumurta hücreleri üremesini 
stimüle eder. İCSH (interstitial cell stimulation hormone) erkeklerde sper-
matozoid üretimini stimüle eder.
Resim 5. İç salgı bezleri
Hipofiz
Tiroid 
bezi
Böbrek üstü 
bezleri
Pankreas
Yumurtalıklar
Testisler

---

21
sağlık mesleki okullar için
b. Orta lob MSH (melanostimülasyon hormonu) salgılar ve siyah 
pigment yani melanin (melanositler) üreten hücreleri stimüle eder;
c. Arka lob şu hormonları salgılar:
-ADH (Antidiüretik hormonu), böbreklerden suyun kana yeniden 
emilmesini sağlamaktadır. Bu şekilde salgılanan sidik mikdarı azalmakta-
dır.
-Oksitosin, hamile döl yatağının kaslarını kısan hormondur. Aynı 
öyle doğumdan sonra annenin süt salgılamasını da etkilemektedir. 
Hipofiz fonksiyonunda en sık görülen zedelenme, nanizim yani 
cüce boylu büyümedir. Bu büyüme hormonunun daha az salgılanması ne-
ticesidir. Bunlar genelde kısa boylu oysa uygun bedensel ve ruhsal gelişimi 
olan kişilerdir. Bu hormonun ergenlik çağından önce daha büyük miktar-
da salgılanması, gigantizme (aşırı derecede büyüme) neden olmaktadır. 
Bu kişiler, büyüme dönemi sona ermeden önce iki metreden yüksek olur-
lar. Büyüme hormonu ergenlik döneminden sonra, yani büyüme bittikten 
sonra daha büyük miktarda salgılanırsa, akromegali (akros-vücudun pe-
riferik kısmı, megalos- büyük) belirir, periferik yumuşak kısımlar (sakal, 
dil, avuçlar, tabanlar vb.) veya iç organlar (mesela karaciğer büyümesi, da-
lak büyümesi vb.) büyür.
Tiroid bezi tiroksin 
hormonunu salgılar. Tiroksin bazal metaboliz-
mayı etkiler. Tiroksin salgılanması azaldığında miksedemot belirir, diğer 
sözlerle bu kişilerde psikofizik reaksiyonlar yavaşlar, yüz ve vücutta şişlikler 
belirir. Çocukların büyüme döneminde tiroksin hormonu salgılanmasın-
da azalmanın belirmesi, bedensel ve ruhsal gelişimde duraksamanın belir-
mesine neden olmaktadır. Tiroksinin normalin üstünde salgılanması sıra-
sında, Bazedov hastalığı belirir. Hızlı kalp atışları, fırlak göz elmacıkları,el 
titremesi ve bedenin zayıfl aması bu hastalığın esas belirtileridir. 
Pankreas
 iç ve dış salgı bezidir. İnsülin, bu bezin salgıladığı en 
önemli hormondur. İnsülin kandaki şeker seviyesini düşürmektedir. 
Glukagon,
 pankreasın salgıladığı ve kan şekerini artıran ikinci hormon-
dur. Kanda azalan insülin seviyesi, şeker hastalığnın (diyabet) baş neden-
lerinden biridir.

---

22
Psİkolojİ
Böbrek üstü bezler
 böbreklerin üst tarafında bulunan ve üçgen şap-
kaya benzeyen çift  bezdir. Öz (medula) ve kabuktan (korteks) ibarettir. 
-Özün salgıladığı en önemli hormon adrenalindir. Bu hormon, in-
san organizmasındaki tüm sistemlere çok katlı etkide bulunmaktadır. En 
çok kan dolaşımı sistemini etkiler: kalbin daha hızlı çalışmasını sağlar, kan 
damarlarını gerer (vazokontraksiyon) tansiyonu yükseltir. Güçlü duygula-
rın belirmesi durumunda adrenalin salgılanması artar;
-Kabuk (korteks) birkaç hormon grubu üretir, ancak aldosteron, 
kortizol, androgen
 ve estrogenler en önemlileridir.
Üreme bezleri
  (kadınlarda yumurtalık, erkeklerde testis) cinsel 
hormonları salgılarlar.
-Erkeklerde testisler testosteron hormonunu salgılar. Bu hormon 
erkek cinsel özelliklerinin gelişimine (penis, skrotum, sakal, bıyık, kılların 
büyümesi, sesin derinleşmesi, spermatozoidlerin üretilmesi, iskelet ve kas-
ların gelişimi, büyüme) yardımcı olur.
-Kadınlarda yumurtalıklar östrojen ve progesteron hormonlarını 
salgılar. Östrojen kadınlarda adet ve kadın özelliklerinin belirmesini (me-
melerin büyümesi, pelvis etrafında yağ birikimi, cinsel organların etra-
fında kılların büyümesi) düzenlemektedir. Progesteron östrojenle birlikte 
kadınlarda cinsel özelliklerinin oluşmasını etkiler. Ancak kadın bedeninin 
hamilelik için hazırlanması ve hamilelik esnasındaki salgıları bakımından 
çok büyük önem taşımaktadır.
BEYİN VE RUH
Beyin psikolojik süreçlerin merkezi olduğu, çok eski zamanlardan 
bilinmektedir. Bu konuyla meşgul olan müellifl erin ekseriyeti, subkortikal 
çekirdeklerden biri olan Amigdala, duyguların ifade edilmesiyle ilgili en 
önemli merkezlerden biri olduğu konusudna görüş birliğine varmışlardır. 
Örneğin bu merkezleri imha edilen hayvanlar, daha önce korku duydukları 
durumlarda artık korku ifade etmemişlerdir. Bu çekirdeğin elektrik ya da 
enjeksiyon ile stimüle edilmesi tamamen ters neticeli sonuç vermektedir: 
hayvanlarda korku ve panik duygusunun belirmesine neden olmaktadır. 
Bu çekirdeğin daha uzun süreli stimülasyonu stres ile alakalı hastalıkla-

---