4-iii psihologija tur indd

35
sağlık mesleki okullar için
Pasif illüzyonlar 
kimi duyu organlarının fonksiyonlarında mev-
cut eksikliklerin neticesidir. Onlara zaruri, doğal illüzyon denilir, çünkü 
insanın belirli durumlarda iş-
leyebilmesini sağlamaktadırlar. 
Bu illüzyonların çoğu görsel ve 
dokunsal (vizüel ve taktil) il-
lüzyonlardır. Ör: seyretmekte 
olduğumuz sinema filmi ara-
larında kesintiler olan ve hızlı 
değişen resimler dizisi olarak 
yayınlandığına karşın, gözün 
tembelliği dolayısıyla kesintile-
ri görmeyiz, filmi bir devamlılık 
olarak izlemekteyiz.(bu aslında 
bir optik illüzyondur). Geometrik optik illüzyonlar adıyla adlandırılan sa-
yısı çok basit geometrik şekiller, görme algılamalarının kontrol edilmesi 
amacıyla hazırlanmıştır.
Müller
 ve Lyer illüzyonlarında ışık olarak çizilen çizgiler AB seg-
mentinin aynı uzunlukta olan CD segmentinden daha uzun görünmesine 
neden olmaktadır. Ponso illüzyonunda yukarıki yatay çizgi, aynı uzunluk-
ta olan alttaki yatay çizgiden daha uzun görünmektedir (Res. 6).
Resimdeki iki kadın arasında aşırı büyük farkların olduğu sanılıyor, 
ancak gerçekte onlar aynı yük-
sekliktedir. Kadınların içinde 
bulundukları oda, kamera-
dan aynı uzaklıkta bulunu-
yorlarmış izlenimini verecek 
şekilde yapılmıştır, ancak sol-
daki kadın, kameradan daha 
uzaktadır. Bu odaya Ames 
odası denir. Adını odayı icat 
eden amerikan oft almologu 
Adalbert Ames
e göre almıştır.
Res. 6 Geometrik illüzyonları
Res.7 İllüzyonlar, Ames Odası

---

36
Psİkolojİ
Verilen figürleri dikkatle seyrettiğiniz zaman aslında onların üç bo-
yutta oluşturulmasının mümkün olmadığını göreceksiniz.
Öyle denilen paraidoller bir yan algılama şeklidir. Bunlar fantaz-
matik fikirlerin etkisi altında fantastik resimler şeklinde meydana gelen 
illüzyonlardır (gök veya kum gözlendiğinde gayet ayan insan figürleri gö-
rülür). Bunu yaşayan özne bunların realite değil, fantezi ürünü olduğu ko-
nusunda bilinçili olması tipiktir.
3. HALUSİNASYONLAR (SANRI)
Halüsinasyonlar, dış dünyada karşılığı olmayan duyusal yanlış al-
gılamaya neden olan algılama bozukluklarıdır. Normal koşullarda alınan 
uyarı oldukça belirgin etkinin (korku) tesiri altında olduğu veya dikkatsiz-
lik ya da fantezi etkisi altında bulunduğu zaman meydana gelmektedirler. 
İllüzyonların normal şartlarda görülmesi mümkün olsa bile, halüsinas-
yonlar her zaman psikopatolojik olaydır ve bir psikolojik bozukluk neti-
cesidir. Hasta için halüsinasyonlar nesnel realiteyi oluşturur, bunun için 
onlara inanır ve onun davranışları halüsinasyonların içeriğine uygundur.
Halüsinasyonlar beş duyu tarafından alınan sahte algılamalardır. 
Halüsinasyonlar sırasında dış uyarı yoktur ve hasta örneğin realitede 
mevcut olmayan bir ev görür. Halüsinasyonlar geçici durumlarda (uyku 
ve uyanma arasında) deliriyum, aşırı yorgunluk veya hipnöz sırasında be-
lirebilir. Ağırlıklı olarak görme duyusuyla alakalıdır. Uzun süren ve şid-
detli halüsinasyonlar, şizofren özelliğidir: Hasta kendisine emir veren ya 
da suçlayan bir ses işitir, panik atağa yakalanır, boyun eğer veya kendi-
sini savunur. Bu durumlarda hastanın intihar etme olayları da az değili-
dir. Halüsinasyonlar, illüzyonlar olduğu gibi, kimi uyuşturucu maddelerin 
alınmasından da (meskalin, marihuana, LSD) kışkırtılmış olabilir.
Sahte halüsinasyonlarda (psevdohalüsinasyon) hasta onların reali-
tesi bakımında kritiktir, ama buna rağmen onları yaşamaktadır.
Halüsinasyonlar tüm duyular alanında belirir şöyleki onları optik, 
akustik, taktil, kokusal,senestetik, gustative (tad) ve vestibüler halüsinas-
yonları olarak sıralayabiliriz.
a. Görsel halüsinasyon 
Dış dünyada karşılığı olmayan görsel algılamalardır. Genelde aküt 
organik psikosendromu, yani öyledenilen zehirlenme ve enfektif psikoz-

---

37
sağlık mesleki okullar için
lar, şizofreni ve diğer durumlarda görülmektedir. Onlar elementer, insan-
lar gibi şekilli veya ışık çakmaları, şekilsiz görüntüler görme olabilir.
b. İşitsel halüsinasyon: 
Dış dünyada karşılığı olmayan sesler veya gürültüler duyma. Görsel 
halüsinasyonlar semptomatik psikozlar için karakteristik olduysa, işitsel 
halüsinasyonlar genelde öyledenilen endogen psikozlar özellikle şizofren 
çevrede görülmektedir. Gürültü, ötüşler, kulaklarda zonklama, ayan keli-
meler, veya tam cümleler şeklinde belirebilirler. Psikiyatrik hastalıklarda 
en sık görülen halüsinasyon çeşididir.
c. Koku (olfactory) halüsinasyonu: 
Yanlış koku algısı, uyarı ve kimyasal maddeler olmadığında algıla-
nır. Genelde paranoid şizofreni ve psikomotor epilepsilerde eliptik eşdeğer 
olarak meydana gelmektedir.
d. Tad (gustatory) halüsinasyon: 
Genellikle kötü tadlar şeklinde olan yanlış tad algısıdır. Genelde ol-
faktif halüsinasyonlarla birlikte görünürler.
e. Senestetik (Somatik) halüsinasyon: 
İç duyarlılığın algısallığını temsil ederler ve genellikle iç organlarda 
olmak üzere vücudun herhangi bir yerinde (mide, cinsel organ, göğüs) bir 
şeyler olduğu, ya da iç organlarda yabancı bir cisimin mevcut olduğu şek-
linde yanlış algılama.
f. Taktil (haptik, dokunma) halüsinasyon: 
Derinin üzerinde böcek dolaşıyormuş gibi (formikasyon), ampute 
olmuş (kopmuş) bir kol veya bacağın var olarak algılanması gibi veya baş-
ka bir şekilde olabilen yanlış dokunma algısı. Genelde zehirlenme sonucu 
meydana gelen ruh durumları, özellikle delirium tremens ve kokain psi-
kozunda görülmektedir.
g. Vestibüler halüsinasyonlar
Baş dönmesi ya da vücudun dönme algısı. 

---