A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov

60 

 

 

 

 

j

i

s

s

k

i

kop

i

p

ds

p

S

Lim

1

100

0

2

2

)

(

. 

 

 

 

Qəbul edilmiş  məsaməli mühiti təbii  şəraitə  yaxınlaşdırmaq 

məqsədi ilə (I. 38) ifadəsinə  süxurun litoloji əmsalı adlanan   daxil 

edilir.  Əgər islatmayan maye kimi civə  qəbul edilsə, onda 

2

3

/

10

480

,

140

m

dn

olduğundan (I. 38) ifadəsi belə yazılır: 

.

66

,

0

100

0

2

S

S

k

p

dS

m

k

 

    

(I. 

39) 

Müəyyən olunmuşdur ki, keçiricilik və  məsaməlikdən asılı 

olaraq 

 əmsalı 0,1

―0,4 arasında dəyişir. 

İsladan və  islatmayan fazalar üçün keçiricilik isə  aşağıdakı 

ifadələrlə tapıla bilər: 

1

0

2

0

2

2

1

1

1

k

s

s

k

s

s

s

s

s

p

ds

p

ds

s

s

s

k

s

  

 

 

 (I. 40) 

1

0

2

1

2

2

1

1

1

1

1

k

s

s

k

s

s

i

s

s

n

p

ds

p

ds

s

s

s

s

k

s

,   

 

   

 (I. 41) 

burada 

s

s

―isladan faza ilə doyma; 

1

n

s

―islatmayan faza ilə 

doymanın minimal qiyməti (əlaqəli və ya qalıq doyma). 

Yuxarıda göstərilənləri aşağıdakı misalda izah edək. 

 

---

61 

 

 

  

         Şəkil I. 31 

 

s

k

k

s

p

p

 əyrisini qurduqdan sonra 

s

k

s

p

2

1

 qurulur. 

2

1

k

p ilə 

s

s  

dəyişmə əyrisi I. 31, a şəklində verilmiədir. Tutaq ki, islatmayan faza ilə 

doymanın minimal qiyməti ayrıca tapılmış  və 

05

,

0

1

n

s

olmuşdur. (I. 

40), (I. 41) ifadələrindəki inteqrallar təqribi üsullarla hesablanır. 

Məsələn, baxılan hal üçün (şəkil I. 31, b) “trapesiya” üsulu ilə 

hesablama aparsaq, əyrinin 

7

,

0

3

,

0

s

s

inteqralına uyğun sahəsi 

1

7

,

0

,

66

,

0

s

s

 inteqralına uyğun sahəsi isə 0,94 olar. Deməli, isladan 

maye fazası ilə 

doymanın 

1

0

s

s

 intervalındakı sahə 

60

,

1

94

,

0

66

,

0

kimimtapılır. Tutaq ki, s

s

m =0,7 qiymətində faza 

keçiriciliyinin tapılması  tələb olunur. Onda s

n

  = 0,3. Bu tapılan 

qiymətləri (I. 40) və (I. 41) ifadəsində yerinəı yazsaq alarıq: 

---

62

135

,

0

60

,

1

66

,

0

30

,

0

1

30

,

0

70

,

0

2

s

k

.

087

,

0

60

,

1

94

,

0

3

,

0

05

,

0

1

30

,

0

70

,

0

1

2

n

k

Şəkil I. 32. 

p = p

k

(s) əyrisi vasitəsilə iki bircinsli məsaməli mühitin sərhəd rtçidində

baş verən effekti də tapmaq olar. Tutaq ki, məsaməliliyi  m

1

, m

2

,

keçiriciliyi  k

1

, k

2

 olan iki məsaməli mühit bir-biri ilə bilavasitə

təmasdadır (şəkil I. 32). Kapillyar təzyiq əyriləri göstərir ki, 1-ci mühit 

2-ciyə nisbətən geniş kapillyara malikdir. Neft və suyun hər iki layın 

hidrofil xüsusiyyətinə paralel hərəkət etdiyini qəbul edək. Tutaq ki, 1-ci 

layın neftlə doyma əmsalı 0,3-dür; ikinci layın neftlə doyma əmsalının 

tapılması tələb olunur. fərz edək ki, mühitlər və fazalar arasında  əlaqə

müvazinət halına uyğun gəlir. Bu halda sərhəd keçidində  təzyiq eyni 

qalmalıdır, yəni sərhəd keçidinin istənilən nöqtəsində  və  tərəfində  hər

iki faza üçün təzyiqin qiyməti eyni olmalıdır. 

Beləliklə, sərhəd keçidində kapillyar təzyiq də eyni qalmalıdır. 

1-ci mühitdə maye ilə doyma 30% və  hər iki mühit üçün kapillyar 

təzyiqin qiyməti eyni olduğundan I. 32 şəklinə görə 2-ci mühitin maye 

ilə doyma əmsalı 50% olmalıdır.

§ 14.  Özlü mayelərin müxtəlif en kəsikli borularda 

---