A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Neftin sıxılması.
- Həcm əmsalı
- Neftin temperaturundan genişlənməsi.
156
Şəkil II. 8 Belə təcrübi məlumat olmadıqda, neftin lay şəraitindəki özlülüyünü təyin etmək üçün uzun müddət aparılan təcrübələr nəticəsində tərtib olunmuş qrafiklərdən istifadə edilir.
elastikliyə malikdir. Neftin elastikliyi, həcmi sıxılma əmsalı ilə xarakterizə olunur:
p V V 1 , burada
V - neftin həcminin dəyişməsi; V neftin verilmiş həcmi; p - təzyiqin dəyişməsidir. Neftin həcmi sıxılma əmsalı təzyiqdən, temperaturdan və neftin lay şəraitindəki tərkibindən asılıdır. Tərkibində qaz olmayan neftin həcmi sıxılma əmsalı kiçik (4·10 -10 ÷7·10
-10 ) , 2 H m yüngül
neftlərinki isə böyük 1,4·10 -8 m 2 /H olur.
Temperatur artdıqca neftin həcmi sıxılma əmsalı da artır (şəkil II. 10, a). Bundan başqa, lay təzyiqini azaltdıqca (doyma təzyiqinədək) həcmi sıxılma əmsalı çoxalır (şəkil II. 10, b).
neftin həcminin nə dərəcədə dəyişdiyini öyrənmək üçün həcm əmsalı anlayışından istifadə edilir. Neftin lay şəraitindəki həcminin onun
157
atmosfer şəraitundəki (qazsızlaşdırılmış neftin) həcminə olan nisbətinə həcm əmsalı deyilir:
b= 0
V ,
burada V- neftin laydakı həcmi; V 0 – qassızlaşdırılan neftin 20°C və 760 mm civ, süt, həcmidir.
158
Şəkil II.9 Şəkil II. 10
Aydındır ki, neftin lay şəraitindəki həcmi onun atmosfer şəraitindəki həcmindən böyük olmalıdır. Layın temperaturu və neftdə həll olmuş qazın miqdarı artdıqca onun həcm əmsalı böyüyür. Lakin lay təzyiqi artdıqca həcmi əmsalı kiçilməlidir. 159
Qeyd etmək lazımdır ki, neftin həcmi sıxılma əmsalı kiçik olduğundan təzyiqin həcm əmsalına təsiri böyük olmur. Lay təzyiqi P L - dan doyma təzyiqinədək azaldıqda maye genişləndiyinə görə həcm əmsalı azca böyüyür; nöqtəsində qaz ayrılmağa başlandığına görə həcm əmsalı ən böyük qiymətini alır. Təzyiqin daha da azalması (yəni qazın ayrılması) həcm əmsalını
Şəkil II. 11 kiçildir (şəkil II. 11) Neftin
həcm əmsalının labaratoriya şəraitində dəqiq təyin edilməsinə temperatur böyük təsir göstərir. Belə ki, temperatur azaldıqca neftdən ayrılan qazın miqdarı və həcm əmsalının təyin olunma dəqiqliyi azalır. Həcm əmsalının dəqiqliyini artırmaq üçün neftin qazsızlaşdırma prosesini lay şəraitinə uyğunlaşdırırlar.
Bir çox neftlərin həcm əmsalı 3-dən olur (ABŞ –ın Mamau yatağı üçün b = 3,5-dir).
Həcm əmsalından istifadə edərək neftin həcmi yığılmasını (lay şəraitindən nefti yer üzərinə çıxardıqda onun həcminin kiçilməsi) tapa bilərik:
. 1 b b u
160
Ölkəmizdə çıxarılan neftlər üçün həcmi yığılma (45÷50)% olur. Həcm əmsalını tapmaq üçün 1) neftdəki qazın həcmi təyin edilir; 2) neft və qazın həcmlərinə temperaturdan genişlənmə və sıxılmaya görə düzəliş verilir. Neftdəki qazın həcmini tapmaq üçün onun fərz edilən sıxlıq anlayışından istifadə edilir. Neftdə həll olan qazın hesabına neftin sıxlıq artımının onun həcm artımına olan nisbətinə neftdə həll olan
Şəkil II. 12 II. 12 şəklində müxtəlif sıxlıqlı neftlərdə qazın fərz edilən sıxlığı ilə onun nisbi sıxlığı arasındakı təcrübi əlaqə əyriləri verilmişdir. Bu əyrilərdən, qazın nisbi sıxlığına və qazlı neftin sıxlığına görə qazın fərz olunan sıxlığı tapılır və neftin sıxlığına temperatur, təzyiq düzəlişi verilir (şəkil II. 13)
H olan neftin həcm əmsalını tapaq. Qazın nisbi xüsusi çəkisi d ; qaz amili Q, lay təzyiqi p L , temperaturu t°C-dir.
Nüftin həcm əmsalını aşağıdakı ifadədən hesablamaq olar: 161
, 4 , 22 29 ; 1 ;
d a p a a p P p p a b f H HL P T HL H
burada p f –
fərz olunan sıxlıq (şəkil II. 12-dən tapılır); p HL -neftin lay şəraitundə sıxlığı; ∆p p , ∆p T – təzyiq və temperatur düzəlişləri olub. II. 13 şəklindən tapılır. Tutaq ki, p
, Q = 100m 3 /m 3 , d = 0,8, p L = 14 MPa, t = 50°C olduqda ∆p p = 10 kq/m 3 , ∆p T = 20 kq/m 3 olur. Onda
. 27 , 1 20 10 738 8 , 0 100
) 4 , 22 : 29 ( 825
b
Neftin temperaturundan genişlənməsi. Temperaturun dəyişməsi ilə neftin həcminin və ya sıxlığın dəyişməsini aşağıdakı ifadə vasitəsilə hesablamaq olar:
Şəkil II. 13
dT dV V a 1 və ya , 1
dp a H
Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|