A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Neftin elektrikkeçirmə qabiliyyəti.
- Neftin istilik tutumu.
- § 7. Qazın neft və suda həll olması
162
burada V – neftin həcmi; - həcmi genişlənmə əmsalı; p H – neftin sıxlığı, t – temperaturdur.
- əmsalı neftdə həll olmuş qazın miqdarından və təzyiqdən, demək olar ki, asılı deyildir. Ona görə də ümumi halda neftin temperaturdan genişlənmə əmsalı əvəzinə qazsızlaşdırılmış neftin normal şəraitdəki temperaturdan genişlənmə əmsalını götürmək olar.
Neftin sıxlığı artdıqca onun temperaturdan genişlənmə əmsalı kiçilir.
qabiliyyəti pisdir. Belə ki, onun elektrikkeçirmə əmsalı 10 -16
1/om.m- ə bərabərdir. Ona görə də neftə praktiki olaraq dielektrik material kimi baxmaq olar.
istilik tutumunun təyin edilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. neftin sıxlığının artması ilə onun istilik tutumu artır.
Neftin istilik tutumu eyni zamanda temperaturdan da asılıdır. Belə ki, teperatur 200°C – dək artdıqca istilik tutumu düz xətt qanunu ilə artır.
§ 7. Qazın neft və suda həll olması
Qaz komponentlərinin maye və qaz fazasında paylanması qazın neftdə həll olması qanunu üzrə təyin edilir. Henri qanununa görə qazın mayedə həll olması təzyiqlə düz mütənasibdir:
V Q = α PV M , (II.
17)
burada - həllolma əmsalı; p – təzyiq; V M – qaz həll olan mayenin həcmidir.
Henri qanunu həll olan ayrı-ayrı qaz komponenti üçün aşağıdakı kimi yazmaq olar:
, 1 i i i i i p a N x x
163
burada x i – mayedə həll olan i komponentinin miqdarı; N i –
i – i komponentinin qaz fazasındakı parsial təzyiqi; α i – i komponentinin həllolma əmsalıdır.
(II.
17) ifadəsindən görünür ki, α - əmsalı, 1 m 3 mayedə
təzyiqin 1 atm artması ilə həll lan qazın miqdarını göstərir:
. p V V M Q
Neft qazı üçün, adətən, α = 0,4 – 0,5 arasında götürülür.
Neft qazın komponentləri müxtəlif həll olmaya malikdir. Qazın molekulyar çəkisi artdıqca onun mayedə həllolma qabiliyyəti artır. Ən pis həll olan qaz azotdur (şəkil II. 14). Qazın neftdə həll olması temperaturdan, təzyiqdən əlavə, neftin tərkibindən də asılıdır. Məsələn, neftin tərkibində parafinli karbohidrogenlərin miqdarı artdıqca həll olmuş qazın miqdarı da artır. Neftin tərkibində aromatik karbohidrogenlərin artması, onlarda qazın az həll olmasına səbəb olur.
164
Qeyd etmək lazımdır ki, laboratoriya şəraitində qazın neftdə həll olması və ayrılması prosesi iki yolla aparılır. Birinci – təzyiqin sistemdə dəyişməsi onun həcminin genişlənməsi bə ya sıxılması ilə əldə edilir (burada neft-qaz sisteminin tərkibi abit qalır, həcmi isə dəyişir); buna kontakt üsulu deyilir; ikinci-təzyiqin dəyişməsi, sistemdən neftin və qazın bir hissəsinin çıxarılması ilə başa gəlir ki, buna da diferensial üsul deyilir (bu üsulda təzyiqin dəyişmə prosesində neft-qaz sisteminin tərkibi fasiləsiz olaraq dəyişir, həcmi isə sabit qalır). Hər iki üsulda təcrübə, neft və qaz fazaları arasındakı termodinamik müvazinət şəraitində aparılmalıdır; belə ki, təbii lay şəraitində quyudibi ətrafı zonadan başqa, bütün lay üzrə proses termodinamik müvazinət halına uyğun gəlir. Təcrübə nəticələri göstərir ki, neftdə həll olan qazın miqdarının təzyiqdən asılı dəyişməsi, prosesin hansı yolla aparılmasından da sılıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, hesablama işlərində, layın quyudibi zonasında neftdən qazın ayrılması prosesi (qazın və neftin sərbəst hərəkəti olan zona) kontakt üsuluna, uzaq sahələrdə isə (təkcə neftin hərəkəti olan proses) diferensial üsula uyğun gəldiyini qəbul etmək olar. Eyni bir
təzyiqdə diferensial üsulla həllolma prosesində neftdə qalan qazın miqdarı kontakt üsulundakına nisbətən çoxdur (şəkil II 15). Qazlar
suda neftə nisbətən çox zəif həll olur. Parafin karbohidrogenləri, hətta ən yüksək təzyiqdə belə suda çox zəif həll olur. Hidrogen doymamazlığı halında karbohidrogenlərin suda həlli bir qədər arta bilər.
II. 16 şəklində təbii qazların təzyiq və temperaturdan asılı olaraq suda həllolma əyriləri göstərilmişdir. Suda həll olmuş bərk hissəciklərin mövcudluğu, onda qazın az həll olması ilə nəticələnir. Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|