Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
76 
1.
 
Sıxlığı – 30-75 kq/m
3
; sıxılmada möhkəmliyi 2,42 kq/sm
2
; 
2.
 
İstilik keçirmə - λ=0,031-0,041 Bt/mC; 
3.
 
Yanğın təhlükəsizliyi –yanma qrup Г1 – zəif yanma (ГОСТ 30244-94); 
4.
 
Yanmasında alınan məhsulun zəhərliliyi T1 – az təhlükəlidir (ГОСТ12.1.044-89); 
5.
 
Havakeçirməsi – aşağıdır, materialın sıxlığı 30,6 – 40,0 kq/m
3
 olduqda hava keçirmə qabiliyyəti 
80-120x10-6 m
3
/msPa olur; 
6.
 
Paslanmaya  qarşı  –  pH=7,8  –  8,3.  Ekopambıq  kimyəvi  passivdir  və  metalla  təmasda  olduqda 
paslanma prosesi getmir; 
7.
 
Səsi udma qabiliyyəti – 50 mm qalınlıqda 36 – 45 Db olur; 
8.
 
Materialda insan sağlamlığına təhlükəli toksiki və uçucu maddələr yoxdur; 
9.
 
15 sm qalınlıqlı ekopambıq. 
18 sm mineral pambığı 
46 sm nenobetonu 
50 sm ağac brusu 
90 sm kepamziti 
146 sm kərpic hörgüsünü əvəz edə bilir. 
Ekopambıqda bor birləşmələri olduğu o yanğına davamlıdır. Ona gəmiricilər və xırda cücülər daxil 
ola  bilmir,  göbələk  və  kiflənmə  müşahidə  olunmur.  Ekopambıq  yağ,  neft  və  benzinlə  çirklənmədə 
adsorbsiya  materialı  kimi  istifadə  etmək  olur,  su  üzərində  olan  nefti  və  yağı  30-60  saniyə  müddətə 
adsorbsiya edə bilir.  
Ekopambığın  istiliyi  izolyasiya  etmə  xasiyyəti  Finlyandiyanın  Dövlət  Texniki  Elmi  –  Tədqiqat 
mərkəzində, tədqiq olunub. 
Ekopambıq  –  tək  ekoisidicidir  ki,  ―ekoloji  təbii  təhlükəsiz  məhsul‖  kimi  Dövlətlər  arası  ekoloji 
fonda qeydiyyata alınıb. Vəsiqə №874  29.11.2007-ci il  . 
Ekovata-ekologiya-ekonomiya-ekokomfort material hesab olunur. 
 
FIRLANAN KONSTRUKTĠV ELEMENTLƏRĠN DAYANIQLIĞINI ARTIRMAQ ÜÇÜN 
VANNA TĠPLĠ FĠLĠZ YUMA MAġINININ TƏKMĠLLƏġDĠRMƏSĠ 
 
Paşayev O.K. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Son  dövrdə  Respublukada  metallurgiya  sənayesinin  inkişaf  etdirilməsi,  metallurgiya 
avadanlıqlarının  daha  məhsuldar,  iqtisadi  cəhətdən  səmərəli  avadanlıqla  təmin  olunması  tələb 
olunur. Ona görə də metallurgiya sənayesinin əsas texniki sahələrindən biri hesab olunan dəmir 
filizinin  zənginləşdirmə  maşınının  fırlanan  konstruktiv  elementlərinin  davamlılığının 
artırılmasına  aktual  məsələ  kimi  baxmaq  olar.Məqalənin  məqsədi    fırlanan  konstruktiv 
elementlərin  dayanıqlığını  artırmaq  və  korroziyadan  qorunması  üçün    xüsüsi  antikorizion 
örtüklərdən istifadə etməkdir. 
 
Məlumdur ki, bəzi hallarda filizdə faydalı metal elə az miqdarda olur ki, belə filizdən metal və ya 
ərintinin  alınması  iqtisadi  cəhətdən  əlverişli  olmur.  Odur  ki,  əvvəlcə  filizin  istifadə  üçün  yararlığı 
müəyyən  edilir–filizin  tərkibindəki  faydalı  elementin  miqdarı  təyin  olunur  və  lazım  gələrsə,  o 
zənginləşdirmə  prosesinə  uğradılır.  Zənginləşdrmə  prosesi  filizi  təşkil  edən  ayrı-ayrı  komponentlərin 
müxtəlif  fiziki-kimyəvi  xassələrə  malik  olmasına  əsaslanır.  Zənginləşdirməni  –yuma,  qravitasiya, 
maqnitli  seperasiya,  flotasiya,  yandırma  və  s.  kimi  üsullrdan  birini  və  ya  bir  neçəsini  tətbiq  etməklə 
aparmaq olar. Yuma prosesi müxtəlif konstruksiyalı qurğularda yerinə yetirilir. Hər bir qurğu müəyyən 
olunmuş prinsiplə işləyir. Məsələn, baraban tipli yuyucu qurğuda filizin yumşaq boş süxurları asanlıqla 
yuyulur  və  maye  ilə  kənar  olunur.  Baraban  tipli  yuyucu  maşının  yüksək  məhsuldarlığı  (150-190  t/saat) 
olsa da, bu maşında suyun sərfinin (3-5 m
3
/t) yüksk olması və filizin dəmirli hissəsinin itkisinin (25 %-ə 
qədər  birləşmələri)  çox  olması,  qurğuda  intiqal  tipli  dişli  çarx  ötürmələrindən  istifadə  olunması,  bu 
maşının  çatışmayan  cəhəti  hesab  olunur,  onun  istehsalatda  geniş  tətbiqini  məhtudlaşdırır.  Göstərilən 
çatışmamazlığı aradan qaldırmaq üçün, su ilə yuma prinsipi ilə işləyən digər konstruksiya yaradılmışdır. 
Bunlardan biri qülləli yuma qurğusudur. Bu qurğuda filizin faydalı hissəsinin çıxarılma dərəcəsi ε=95 % 
olsa  da,  onun  mürəkkəb  konstruksiyaya  malik  olması,  qurğuda  sudan  və  sıxılmış  havadan  istifadə 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
77 
olunması,  qurğunun  konstruksiyasının  mürəkkəbliyi  onun  istehsalatda  istifadəsini  məhtudlaşdırır. 
Göstərilən  çatışmamazlığı  aradan  qaldırmaq  üçün,  su  ilə  yuma  prinsipi  ilə  işləyən  vanna  tipli  yuma 
maşınıdır. Vanna tipli yuma maşını aşağıdakı göstəricilərlə xarakterizə olunur: maşını məhsuldarlığı 60-
80  t/saat,  su  sərfi  2-5  m
3
/t,  filizin  dəmirli  birləşməsinin  çıxarılma  dərəcəsi  ε=85-90  %-dir.  Bu  maşının 
çatışmayan cəhəti ondan ibartdir ki, onun fırlanan konstruktiv elementlərinin üst səthi daima çirkli suda 
işlədiyi üçün tez korroziyaya uğrayır və fırlanan konstruktiv elementlərin tez-tez dəyişdirilməsi lazımdır. 
Bu  maşında  su  sərfinin  yüksək  olması,  filizin  filiz  yuma  maşınına  yüklənməsinin  və  yuyulmuş  filizin 
maşından götürülməsinin mexanikləşdirilməməsidir. 
Göstərilən  çatışmamazlıqları  aradan  qaldırmaq  üçün:  1)
Vanna  tıpli  yuma  maşınında  fırlanan 
konstruktiv elementlərin–pərli nəql edicinin sinklə örtülməsi; 2) Yuma maşınında istifadə olunan 
suyun  dör  edici  sistemlə  təmin  olunması;  3)  Filizin  yuma  maşınına  yüklənməsi  üçün  şnek 
ötürməsindənistifadə  olunması;  4)Yuyulmuş  filizin  maşından  götürülməsi  üçün  lentli 
konveyerdən,  nəqledicidən  istifadə  edilməsi  təklif  olunmuşdur.  Təklif  olunan  vanna  tipli  filiz 
yuma maşınının texnoloji sxemi şəkil 1-də verilmişdir.Vanna tipli filiz yuma maşının nəqledici 
valının  və  onun  pərlərinin  termodiffuziya  üsulu  ilə  sinklə  örtülməsi  üçün  termodiffuziya 
vannasının texniki xarakteristikası sinklənməsinin texnoloji prosesi aşağıda verilmişdir:
 
I.
 
Termodiffuziya vannasının texniki xarakteristikası: 
1) Eyni vaxtda emal olunanhissələrin çəkisi –kq-a qədər;  2)Vannanın qızdırılma temperaturu -380-
420
0 
C;  3)Vannanın  fırlanma  sürəti  8-10  dövr/dəq.;  4)  Vannanın  qabarit  ölçüləri  500x500x5000  mm.; 
5)Vanna üçün elektrik xəttindən tələb olunan güc 40 kVt. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil .1 Təklif olunan vanna tipli filiz yuma maşınının texnoloyi sxemi. 
1-maşının vannası; 2-pərli nəql etdirici vallar; 3- filizi vannaya yükləyən şnek; 4-su çiləyici başlıqlar; 
5-çökdürücü  çən; 6-süzgəcli altlıq;  7-su  çəni;  8-nasos;  9-lentli  konveyer;  10-cəftələr; 11-filizin  vannada 
hərəkət istiqaməti; 12-suyun vannada hərəkət istiqaməti; 13-çöküntü çəni. 
II.
 
Vannada sinkləmənin texnoloji prosesi: 
1.
 
Vannada sink tozunun yüklənməsi və 8-10 dövr/dəq. Sürətlə fırlanması, fırlanmanı dayandıraraq 
mexaniki təmizlənmiş hissələrin vannaya yüklənməsi; 
2.
 
200
0
 C –yə qədər qızdırılma və fırlanmaya qoşulması; 
3.
 
Hissələri 400
0
 C –də, 1-2 saat müddətdə saxlanması; 
4.
 
Qızdırmanın saxlanması və 200
0
 C –də fırlanmanın saxlanması; 
5.
 
Vanna soyuduqdan sonra hissələrin çıxarılması. 
Tədqiqatlar göstərmişdir ki, termodiffuziya üsulu iləsinklənmiş hissələrin korroziyaya dayanaqlığı 
1,5-2 dəfə artır. 
   
QAZIMA BORULARIN ĠSTEHSALI PROSESĠNDƏ  KEYFĠYYƏT 
GÖSTƏRĠCĠLƏRĠNĠN ARAġDIRILMASI 
 
Məmmədzadə R.K. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
A 
A 
3 
2 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
1
0 
11 
12 
13 

---