AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
ki, bu kağız Mirzə Adıgözəl bəyə çatacaqdır, qardaşları göndərmişdir. Lakin mənim atım yorulubdur, mən gedə bilmirəm. Gərək bu kağızı siz aparıb ona verəsiniz. Gecəyarısı mən fikir etməkdə idim, gördüm yüzbaşı deyir: "Sən kimsən?", o biri cavabında: "Kağız gətirmişəm". Yüzbaşı kağızı alıb (gətirdi). Ayaqlarımdan tutub məni oyatmaq istədi. Mən heç yatmamışdım, fikrə getmişdim. Xülasə qəsdən oyanıb dedim: "Nə xəbər var?" Dedi: "Mən adamları yığıb sizə keşikçi qoyurdum ki, sizə güllə atıb bir sədəmə toxundurmasınlar". Halbuki mənim qəsdimdə olan o özü idi. Xülasə, yüzbaşı mənə dedi ki, çıraq gətirin, oxuyun görək bu nə kağızdır. Mən dedim səhər oxuyaram. O təkrar etdi ki, gərək indi oxuyasız, məlum olsun nə xəbər var. Çıraq gətirdi, kağızı açıb oxudum, şad olub dedim: "Atı hazır edin, getməliyəm". Yüzbaşı (mətləbi) xəbər aldı. Dedim: "General Madatov Gəncəyə gəlib məni istəyibdir. Yermolov da Şəmkirə gəlmişdir." Onlar sakit olub atı gətirdilər. Yüzbaşı xahiş etdi ki, kağızı ona verim, sabah xalqa göstərsin. Çəkinib kağızı ona verdim. Özüm ata minib yola düşdüm. Yenə düşündüm ki, Tiflis tərəfinə qaçım. Bu halda Verdiyev adlı bir erməni mənə rast gəldi. Xəbər verdi ki, Uğurlu xan 1 gəlib Gəncədə xan olmuş və rus qoşunu da getmişdir. Şəmkir, Şəmsəddinli və Qazax əhalisi də itaətə gəlmişdir. Bu xəbərləri eşitdikdə naümid oldum və çox iztirabla Allah-taalaya pənah aparıb (orada) qaldım. İki gündən sonra gördüm ki, Tülü Mustafa oğlu İsmayıl şahzadədən bir fərman və Mehdiqulu xandan bir kağız gətirdi. (Onlar bu vasitə ilə) mənim ürəyimi ələ alaraq hüzura çağırırdılar. Mən istədim üzr gətirib getməyim. İsmayıl gizli olaraq mənə bir kağız göstərib (dedi): "Hərgah getməsəniz, gərək bu kağızı xalqa verim". Gördüm ki, Naibüssəltənə yazıbdır: "On iki gündür ki, Qala (Şuşa) üstündəyəm, bütün aləm, hətta Şirvanat, Gəncə və bütün Qarabağ xalqı mənim itaətimi qəbul etmişdir. Yalnız Mirzə Adıgözəl azğınlıq və sərkeşlik fikrindədir. Onun başını və ya əsir olaraq özünü mənim yanıma gətirin. Yerdə qalan dövləti sizin olsun". 1 Uğurlu xan, gəncəli Cavad xanın böyük oğludur. B a x: Gəncə xanlarının şəcərəsi. AKAK, c. VI, h. II, səh. 906. 107 Mən bunu görcək çarəsiz qalıb öz-özümə dedim: "Bir can üçün bu qədər cana qəsd etmək rəva deyildir. Özüm gedərəm. Mən nə qızılbaş üzü görmüşəm və nə də onlara qulluq etmişəm. Hərgah insaflı olsalar, mənə bir şey etməzlər". Xülasə, gedib əvvəlcə xanı gördüm. O da öz eşikağası Əlimərdan bəyi mənə qoşub Naibüssəltənənin hüzuruna göndərdi. O, çadırda kürsü üstündə oturmuşdu. Baş əydim. Xəbər aldı: "Bunlar kimdir?" Eşikağası ərz etdi: "Mirzə Adıgözəl, Məlik Usub və filankəslərdir". Buyurdu: "Mirzə Adıgözəl budur?" Ərz etdi: "Bəli". Buyurdu: "Fələqqə 1 gətirin". Haman saat məni yıxıb ayaqlarımı fələqqəyə salaraq beş yüz çubuq vurdular. Nə qədər yalvardım-yaxardım, fayda vermədi. Axırda dedim: "Siz Gürcüstana səfər edəcəksiniz, (orada mənim kimi bir adam) axtararsınız, ancaq tapa bilməzsiniz". Bunu deyincə, buyurdu: "Bəsdir, aparın zəncirləyin". Məni aparıb zəncirlədilər. Keçmişdə mən deyərdim ki, rus dövlətinin əfsəri qızılbaş xanından yüksəkdir; çünki əfsəri çubuqla döymək olmaz, xanı isə döyərlər. Demə, mənim bu sözlərimi şahzadəyə xəbər veriblərmiş. Məni döyəndə buyurdu: "Bu əfsərdir, döymək olmaz, amma xanı döymək olar". Bunu deyib məni zəncirlədilər. Haman saat fərraşbaşı 2 qələmdan və kağız gətirib dedi ki, bir kağız yaz. Dedim: "Mən bu halda necə yazım". Dedi: "Doğrusu budur ki, sənin Əlirza yüzbaşıya yazdığın kağızı Naibüssəltənənin hüzuruna yetirmişlər. Xəttini tutuşdurmaq istəyirdilər". O kağızı mən sol əlimlə yazmışdım, qətiyyən oxşatmaq mümkün olmayacaqdı. Hərçənd qəbul etmədim, lakin əl çəkmədilər, (dedilər) ki, yazmasanız olmaz. Axırı çarəsiz qalıb Sədinin bu fərdini yazdım: Doğrudur məlahət sahibi olan padşahlar ova getdikləri zaman, Onu tutub ayağını bağlarlar, lakin (bəzən) də açıb buraxarlar. Bu fərdi aparıb gördülər ki, bənzəri yoxdur. Fərd yazdığıma təbəssüm edib gülüşdülər. Ondan sonra xanın qardaşı Süleyman bəyi 3 1 Fələqqə - ağacdan qayrılmış bir alət idi ki, günahkarların ayağını ona bağlayıb, sonra ağac və ya qamçı ilə vururdular. 2 Fərraşbaşı - "saray qulluqçusu" deməkdir. 3 Süleyman bəy, qarabağlı Mehdiqulu xanın kiçik qardaşıdır. B a x: İbrahim xan və uşaqlarının şəcərəsi (AKAK, c. II, sənəd 1415, səh. 695). 108 yerimə naib təyin edib oraya göndərdilər. Sonra xanın nökəri Əvəzxan bəyə əmr verdilər (ki, bizə getsin). O da gedib bütün var-yoxumu yazıb siyahıya aldı. Qardaşlarımı da tutub gətirdi. Mən zəncirdə idim. Mənə hər gün cürbəcür əzab və əziyyətlər verirdilər. Keçmişdə rus qoşunu gəldiyi zaman, komendant yazıb məndən xahiş etmişdi ki, qoşun üçün azuqə göndərim. Mən də evlərdən yüz yük un cəm edib göndərmişdim. Şahzadə bunu da bir gün eşidib əmr etmişdi ki, Mirzənin gözünü çıxarın. O hökmə görə, məni yıxıb əllərimi ağaca bağladılar. Bıçağı gözümün üzərinə qoydular ki, çıxartsınlar. Haman saat Mirzə Məhəmmədəli Mustovfi gəlib dedi: "Beş min əşrəfi ver, gözlərini çıxarmayım". Dedim: "Mənim hər nə dövlətim var, tamam siyahı edib zəbt etmişsiniz. İndi quru canımdan başqa bir şeyim yoxdur". O zaman Məhəmməd bəy adlı birini təyin etdilər ki, gedib bütün var-yoxumu gətirsin. O, yola düşdükdən sonra qardaşım Mustafa ağa bu xəbəri eşitmişdi. Əlinə düşən şeylərimi götürüb qaçmışdı ki, bəlkə özünü Gürcüstana yetirsin. Süleyman bəy, çox atlı yığaraq (onun) dalısınca getmişdi. Gəncə yaylağında yetişib qardaşımı tutmuş, əhli-əyalını və dövlətini qaytarıb gətirmişdi. (Ona) çox əzab və əziyyət verib ilxı, mal, qoyun və sair müxəlləfatımı tamam zəbt edib gətirdilər. Ailəm ac və çox çətinlik içində qalmış, qardaşlarımdan Məhəmməd ağa və Əli ağa Şəki vilayətinə qaçmışdılar. Mustafa ağaya isə çox əziyyət verdiklərindən yaralanmış və uşaqlarının yanında qalmış idi. Bizim xeyirxah dostlarımız, gecələr gizli olaraq uşaqlara çörək və yavanlıq verirlərmiş. Məni əvvəl tutub zəncirlədikləri zaman sərdar Yermolova bir kağız yazdım. Məhəmmədəli və Rəvas adlı adamlarıma beş tümən verib kağızı göndərdim. Onlar gedib Qazaxda qraf Simoniçin 1 yanına çıxırlar. Qraf onlardan əhvalatı soruşur, bütün işləri və qalanın alınmadığını öyrənir və çox xoşhal olur. Onlara buyurur ki, siz gərək Tiflisə gedəsiniz. Məhəmmədəlini Tiflisə göndərib Rəvası öz yanında saxlayır. Məhəmmədəli gizlicə Tiflisə daxil olub, knyaz Madatovun evinə gedir. Madatov onu görüb bütün əhvalatı öyrənir. Çox şadlıqla Yermolova xəbər verir. Yermolov haman saat Madatovun evinə gəlir 1 Qraf Simoniç, podpolkovnik, Gürcüstan qrenader polku komandiri (AKAK, c VI, h. II, səh. 939). 109 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|