Agjencia për mbrojtjen e mjedisit të kosovëS
Yüklə 2,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Instituti për Planifikim Hapësinor
- Akuiferi me porozitet të çarjeve
- Akuiferi me porozitet karstik
- → Njësitë hidrogjeologjike
- 1.2.7. Veçoritë hidrologjike
- → Burimi i Drinit të Bardhë Lumëbardhi i Pejës
- → Liqeni i zemres
Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
18 Akuiferët me porozitet intergranular – Akuiferët që lidhen me depozitimet e këtij kompleksi janë përgjithësisht të tipit poroz dhe përmbajnë kryesisht ujëra të tipit freatik. Ky tip i akuiferit ka përhapje të kufizuar në zonën e parkut, kryesisht është i lokalizuar në pjesën jugore dhe jugperëndimore. Vlerësohet të jetë me ujëpërshkushmëri të lartë dhe të mesme,me koeficient filtrimi ,,Kf” >10 -5 m/s. Në aspektin litologjik përbëhet nga rëra, rëra dhe zhavori, zhavori, zhavori ranor gjysëm i lidhur, rëra argjilore dhe lymi. Në profil vertikal dominojnë zhavoret, ranoret me granulime të ndryshme. Po ashtu vërehen edhe anëtarë të tjerë në kompleksin aluvial siç janë: argjilat, rërat argjilore me kalime graduale në ranor dhe zhavorr. Rezervat e shfrytëzueshme të këtij akuiferi formohen në llogari të infiltrimit të ujërave sipërfaqësorë dhe si të tilla paraqesin interes për shfrytëzimin e tyre për ujë të pijshëm dhe kërkesa tjera. Këta akuiferë karakterizohen nga këto veti kryesore: •
•
Luhatja e nivelit të ujit varet kryesisht nga reshjet atmosferike •
Regjimi i tyre varet nga pozita gjeografike, klima, relievi, rrjeti hidrografik, mbulesa e tokës etj. •
Shtrirja e horizontit ujëmbajtës përputhet me zonën e ushqimit •
Kanë përgjithësisht lidhje hidraulike me ujrat e lumenjve •
Ushqehen nga lumi dhe ushqejnë lumin me ujë, respektivisht gjatë stinëve të thata dhe me reshje. Akuiferi me porozitet të çarjeve – Ky tip i akuferit është i përhapur në shkëmbinjtë me çarje (gëlqerorë, ranor, mermere, konglomerate, shkëbinj plutonik etj). Përhapen në malet e Kozhnjerit, Deçanit, Kuqishtës, Gjeravices dhe Vokshit. Formacionet shkëmbore që përbëjnë këtë akuifer paraqiten me veti të dobëta akumuluese të ujërave nëntokësorë. Koeficienti i filtrimit luhatet nga 10 -5 deri 10 -9 m/s. Shkëmbinjet e këtij akuiferi janë kompakt, me shkallë të plasaritjes relativisht të lartë dhe duke iu nënshtruar ndryshimeve mekanike dhe fiziko-kimike, këta shkëmbinj në sipërfaqen e tyre pësojnë prishje dhe kanë një përhapje të dobësimit ndërkokrrizor. Kjo shkallë e prishjes (degradimit) gjatë plasaritjeve mundëson futjen e ujit në brendi të tyre nepër sistemet e çarjeve të cilat ndërmjet veti janë të lidhura dhe në këtë mënyrë favorizojnë formimin e akuiferve të tipit të çarjeve. Burimet e ujit që drenojnë nga ky akuifer kanë kapacitet ujëdhënjeje të vogël, nga 0.1 deri 1 lit/s e rrallë herë deri në 10 lit/s. Mund të thuhet që tipi çarës është një tip i akuiferit mjaft specifik në pikëpamje të rezervave të burimeve ujore dhe kushteve të formimit të tyre. Nga aspekti i resurseve ujore, ky tip i akuiferit nuk ka ndonjë rëndësi të konsiderueshme brenda zonës së parkut. Akuiferi me porozitet karstik – Në aspektin hidrogjeologjik, gëlqerorët dhe mermeret që përbëjnë këtë akuifer, karakterizohen nga resurse të bollshme të ujrave nëntokësorë të tipit karstik. Ka përhapje mjaftë të madhe në zonen e parkut, kryesisht në pjesët perëndimore të zonës së parkut në: Bjeshket e Pejës, Maja e Hasanit, Rusolia, Mokna. Gëlqërorët janë mjaft të karstifikuar dhe dallohen nga forma karakteristike (kanale, kaverna, shpella etj), ç’ka ka kushtëzuar formimin e rezervuarve të mëdhenj të ujrave nëntokësorë. Koficienti i filtrimit luhatet nga 10 -3 deri
10 -9 m/s. Numri më i madh i burimeve nëntokësore të ujit lidhet me këtë akuifer të cilet kanë prurje/ kapacitet të lartë dhe të qëndrueshëm. Burimet dalin në prerjet erozionale të shkëmbinjve karbonatikë - luginat e lumenjve, ose në kontaktet e gëlqerorëve me formacionet shistozë apo
hidrogjeologjike
Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
19 flishoidalë të papërshkueshme, në nivele të ulëta hipsometrike. Prurjet e këtyre burimeve luhaten prej 20-100 l/s deri në 10 m 3 /s. Karakteristike e veçantë e burimit të tipit karstik është amplituda e madhe e luhatjes së prurjes. Duke u nisur nga karakteristikat e përgjithshme gjeologjike dhe hidrogjeologjike, si dhe pozicionit hapësinor ku janë të vendosura akuiferët karstikë në zonën e parkut, konstatohet se ky tip akuiferi ushqehet kryesisht nga reshjet atmosferike (shi dhe borë). Tip i akuiferit karstik paraqet akuiferin më të rëndësishem sa i takon ujërave nëntokësorë në zonen e Parkut Kombëtar ,,Bjeshkët e Nemuna”. Sot nga burimet e ujit që dalin nga ky akuifer furnizohen me ujë të pijshem shumë vendbanime brenda dhe jashtë zonës së parkut kombëtar. Valorizimi ekonomik dhe shfrytëzimi racional i ujit nga ky akuifer do ta rriste vlerën jo vetem të parkut por edhe të rrethinës. Terrenet pa ujë – Pjesët e terreneve pa ujë (akuiferë me ujëmbajtje shumë të vogël) kanë përhapje relativisht të madhe në zonen e parkut. Shtrihen nga jugu deri në perendim. Në aspektin litologjik janë të ndërtuara në formaconet e Paleozoikut, të përfaqësuara me rreshpet, rreshpet epidotike, filite, shiste, ranore, meta-konglomerate, meta-gabro, diabaze, meta-bazalte, serinë metamorfike, porfiridet, stralloret, diabazat, serinë strallore, shkëmbinjtë magmatik, flish dhe seritë e ngjashme me to, të cilat sipas vetive të tyre hidrogjeologjike paraqiten si izolator hidrogjeologjik. Kanë koeficient filtrimi < 10 -9 m/s. Poroziteti i këtyre shkëmbinjve, si ai primar ashtu edhe ai sekondar, në kuadër të këtyre shkëmbinjve s’mund të formojnë rezervoarë të rëndësishëm të ujit. Në pjesët sipërfaqësore të terrenit, për efekt të një shkatërrimi intensiv të masave shkëmbore mund të vijë deri të akumulimi i sasive të caktuara të rezervave ujore të cilat do të tërheqin vëmendjen për hulumtime hidrogjeologjike detale.
Ujërat në Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna” mund të trajtohen si : • Resurse natyrore • Dukuri ose objekte unike me vlera atraktive burimore • Pjesë përbërëse ose komponentë e ekosistemeve, objekteve, dukurive dhe hapësirave me vlerë të veçantë për mbrojtje. Zona e parkut kombëtar ka rrjet hidrografik mjaft të dendur. Parku përvijohet nga disa lumenj si: Lumi Istog, Lumëbardhi i Pejës, Deçanit, Lloqanit, Ereniku etj. Ai ka edhe disa lumenj me të vegjël, si dhe disa përrokca me rrjedhje të përhershme dhe të përkohshme. Të gjitha ujërrjedhat e parkut kanë drejtim të rrjedhjes perëndim – lindje dhe juglindje të cilët shkarkohen në lumin Drini i Bardhë i cili paraqet ujëmbledhësin kryesor të Basenit të Dukagjinit. Të gjitha burimet e lumenjve ndodhen në lartësi mbidetare mbi 1000 m, duke rrjedhur nëpër lugina të thella dhe të ngushta të komplekseve malore të parkut. Pjesa e sipërme e lumenjve karakterizohet me rrjedhje të shpejtë dhe të vrullshme dhe duke rrjedhur në drejtim të ultësirës së Rrafshit të Dukagjinit (rrjedha e mesme dhe e poshtme), shtrati i këtyre lumenjve fillon të zgjerohet, shpejtësia e rrjedhjes së tyre zvogëlohet dhe depozitohet materiali eroziv të cilin ata e bartin. Uji i këtyre lumenjve nga burimi e deri në rrjedhën e mesme, vlerësohet të ketë cilësi të mirë. Lumenjve nga të dy krahët (anët) i bashkohen numër i madh i ujërrjedhave (lumenj të vegjël dhe përrocka). Ujërrjedhat me veprimtarinë dinamike të tyre kanë pasur dhe kanë edhe sot rol të rëndësishëm në formësimin dhe modelimin e relievit brenda zonës së parkut duke i shtuar edhe më tej vlerat e këtij parku.
→ Burimi i Drinit të Bardhë Lumëbardhi i Pejës buron në Usovishtë, në lartësi mbidetare 1932m. Formon rrjedhën e tij duke prerë në formë kanioni formacionet gëlqerore të Grykës së Rugovës. Pellgu ujëmbledhës i këtij lumi është 503,5km 2 . Matjet në stacionin hidrometrik Gryka kanë treguar se prurjet - rrjedhja (dalja - largimi) e ujit janë: Qmes.vjet.=6.21 m 3 /s. Prurja e ujit prej 6,21 m 3 /s, tregon për një vëllim të ujit në dalje (largim) përmes rrjedhjeve sipërfaqësore (lumit)prej: 195.83*10 6 m 3 . Matjet në stacionin hidrometrik Drelaj kanë treguar se prurjet- rrjedhja (dalja- largimi) e ujit janë: Qmes.vjet.=4,33 m 3 /s. Prurja e ujit prej 4,33 m 3 /s, tregon për një vëllim të ujit në dalje (largim) përmes rrjedhjeve sipërfaqësore (lumit)prej: 136.55*10 6 m
Lumëbardhi i Deçanit formohet prej dy lumenjve; Kozhnjerit (djathtas) dhe Marjashit (majtas). Ka sipërfaqe të pellgut ujëmbledhës prej 278,3 km 2
pjerrësi mesatare në rrjedhën e sipërme 80 m/km. Matjet në stacionin hidrometrik të Deçanit kanë treguar se prurjet-rrjedhja (dalja-largimi) e ujit janë: Qmes.vjet.=4,64 m 3 /s. Prurja e ujit prej 4,64 m 3 /s, tregon për një vëllim të ujit në dalje (largim) përmes rrjedhjeve sipërfaqësore (lumit) prej 146,32*10 6 m
. Lumëbardhi i Lloqanit buron nga shpatet e Kurvallës, Dervishkomit, Stanishtës së Zogut dhe nga Gurrat e Hasanagës në lartësi mbidetare 2100m. Pellgu i lumit të Lloqanit përshkon fshatrat Hulaj, Lloqan, Carrabreg i Epër, Prejlep Rastavicë, Baballoq, Gramaqel dhe Jasiq. Ky lumë përveç që ujit fushat e këtyre fshatrave, uji i tij shpenzohet për ujitje të fushave edhe të shume fshatrave tjera si: Pobergjë, Voksh, Sllup, Dranoc etj. Shtrati i Lumit të Lloqanit pjesërisht është i rregulluar. Janë ngritur diga
→ Liqeni i zemres
në Hulaj dhe Lloqan për pengimin e erozionit të shtratit të lumit dhe brigjeve të tij. Lumi Erenik buron në bjeshkët e Junikut dhe të Vokshit nën Majën Dervish Kam (2256 m). Ka gjatësi rreth 51 km dhe sipërfaqe të pellgut 515,5 km 2 .
depozituar material eroziv në pjesën fushore të tij. Matjet në stacionin hidrometrik të Deçanit kanë treguar se prurjet - rrjedhja (dalja - largimi) e ujit janë: Qmes.vjet.=2.04 m 3 /s. Prurja e ujit prej 2.04 m 3 / s, tregon për një vëllim të ujit në dalje (largim) përmes rrjedhjeve sipërfaqësore (lumit) prej 386.3*10
6 m 3 Lumi Istog buron në rrëzat e maleve të Moknës, ka sipërfaqe të pellgut ujëmbledhës prej 446,7 km 2 . Është lumë kryesisht fushor me pjerrtësi mesatare 14m/km. Në pjesën e sipërme shtrati i lumit arrin gjëresi rreth 4 m, ndërsa në pjesën e mesme dhe të poshtëm gjëresia luhatet nga 1-6 m. Në kompleksin malor të Bjeshkëve të Nemuna paraqitet një numër i madh i liqeneve me origjinë glaciale të njohur në mënyrë popullore si “sytë e maleve”. Liqenet për nga gjeneza e tyre kanë rëndësi të madhe shkencore dhe edukative. Gurrat dhe degët e Drinit të Bardhë të cilat formohen në kompleksin malor të Bjeshkëve të Nemuna disponojnë me predispozita natyrore për ngritjen e minihidrocentraleve me fuqi instaluese me rëndësi lokale.
Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|