Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

12 
devam edebilen evlilikleri sürdürmek ve kusurun yokluğuna rağmen evlilik birliğinin 
esaslı olarak sarsıldığı durumlarda da evliliğe son verebilmektir.
38
 
 
4. Elverişsizlik İlkesi
39
 
Diğerlerinden  daha  sonra  ortaya  çıkmış  bu  ilkeye  göre,  eşlerden  biri  ortaya 
çıkan  bedensel  veya  ruhsal  bozukluklarından  dolayı  evlilik  hayatını  ve  özellikle 
ondan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeye elverişsiz bir hale gelmişse, boşanma 
gerçekleşebilir.
40
Ruhsal ve bedensel bozukluklara kısırlık, iktidarsızlık, akıl hastalığı, 
cinsel sapkınlık, alkolizm diğer eş ve altsoy için tehlike teşkil eden hastalıklar örnek 
olarak verilebilir.
41
 
 
B. Türk Hukukuna Yansımaları 
Bizim hukukumuzda kusurlu olup olmama boşanmanın sonuçlarını düzenleme 
bakımından  önem  taşımakta
42
,  hukuk  sistemimize  esas  olarak  temelinden  sarsılma 
prensibi hâkim bulunmaktadır.
43
 
Temelinden  sarsılma  ilkesinin  TMK’deki  bu  hâkimiyeti,  uygulamada  da 
benzer şekilde gelişerek TMK Md. 166’e dayanarak açılan boşanma davalarını diğer 
sebeplere dayanılarak açılan davalar karşısında sayıca üstün konuma getirmiştir.
44
 
                                                           
38
  
Tandoğan, s. 72; Öztan, s. 217; Akıntürk/Karaman, s. 241; Velidedeoğlu, Aile Hukuku, s. 161, 
162; Schwarz, s. 138. 
 
39
  
Bu ilke “uygunsuzluk prensibi” olarak da belirtilmiştir(Bkz. Tandoğan, s. 72). 
40
  
Akıntürk/Karaman, s. 243. 
41
  
Tandoğan, s. 73; Gençcan, s. 107; Schwarz, s. 139. 
42
  
Öztan, s. 216. 
43
  
TMK Md. 168’in gerekçesinde kanunkoyucu açıkça boşanmada kusur ilkesinin terk edildiğinden 
bahsetmektedir(Bkz. Türk Medeni Kanunu, Türk Medeni Kanunu’nun Yürürlüğü ve Uygulama 
Şekli Hakkında Kanun ve Gerekçeleri, Ankara 2002, s. 374). 
44
  
TÜİK verilerine göre, 2011 yılının IV. Döneminde (Ekim-Kasım-Aralık) 137.386 çift evlenmiş; 
aynı 
dönemde 
28.370 
çift 
ise 
boşanmıştır 
(http://www.tuik.gov.tr/ 
PreTablo.do?tb_id=37&ust_id=11)  (erişim  tarihi:  31.3.2012);  Türkiye  çapında  2007  yılında 
açılan 94219 boşanma davasından 88.533’ü geçimsizlik sebebine dayalı açılan boşanma davasını 

---

13 
Öte taraftan, temelinden sarsılma ilkesi yanında diğer ilkelere de yer veren ve 
hatta  aynı  boşanma  sebebinde  birden  fazla  ilkenin  birlikte  uygulanmasını  arayan 
TMK’nin bu anlamda karma bir sistemi benimsemiş olduğu söylenebilir.
45
Daha sonra 
da üzerinde duracağımız üzere zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, 
terk  sebebiyle  açılan  boşanma  davalarında  kusur  ilkesi  uygulanırken;  suç  işleme  ve 
haysiyetsiz  hayat  sürme  sebebiyle  açılan  boşanma  davalarında  kusur  ve  temelinden 
sarsılması  ilkeleri  birlikte  uygulanmaktadır.  Akıl  hastalığına  dayanılan  davalarda 
elverişsizlik  ve  temelinden  sarsılması  ilkesi  birlikte  uygulanırken,  TMK  Md.  166/3 
göre  açılan  anlaşmalı  boşanma  davalarında  ise  kısmen  irade  kısmen  temelinden 
sarsılması ilkesi uygulanmaktadır.
46
 
Uzunca bir süreden beri bir araya gelmeyen ve eylemli olarak ayrı yaşamayı 
sürdüren eşlerin boşanmaları hususunda TMK Md. 166/son’daki  düzenlemenin  esas 
olarak  evlilik  birliğinin  temelinden  sarsıldığına  ilişkin  aksi  ispat  edilemeyen  bir 
karine olduğunu düşündüğümüzden burada “eylemli ayrılık ilkesi” adı altında yeni bir 
ilkenin var olduğu düşüncesine katılmıyoruz. 
 
C. Türk Hukukunda Özel Boşanma Sebepleri 
1. Genel Olarak 
Medeni  Kanun,  boşanma  sebeplerini  Md.  161-166  arasındaki  altı  maddede 
düzenlemiştir.  Bu  sebepler  konularına,  kanunda  özel  olarak  düzenlenip 
düzenlenmediklerine  göre  “özel-genel  boşanma  sebepleri”  ve  evlilik  üzerindeki 
etkilerine,  evlilik  birliğini  çekilmez  hale  getirip  getirmediklerine  göre  “mutlak-nispi 
boşanma  sebepleri”  olarak  sınıflandırılabilirler.
47
Yine  bir  kısım  sebepler,  davalının 
                                                                                                                                                                     
oluşturmaktadır(Boşanma  Nedenleri Araştırması, TC. Başbakanlık  Aile  ve  Sosyal  Araştırmalar 
Genel Müdürlüğü, Ankara 2009, s. 34).
 
45
  
Akıntürk/Karaman, s. 243; Gençcan, s. 108. 
46
  
Gençcan, s. 108. 
47
  
Gençcan, s. 109;Nispi ve mutlak boşanma sebepleri arasındaki ayrımın, özel ve genel boşanma 
sebepleri  arasındaki  ayrımla  esasında  hiçbir  bağlantısı  yoktur.  Bu  itibarla,  özel  boşanma 
sebepleri  nispi  mahiyette  olabilecekleri  gibi,  mutlak  mahiyette  genel  boşanma  sebepleri  de 
mevcuttur.
 

---

14 
kusuruna bağlı olduğu halde, diğerlerinde kusurun bulunması aranmamaktadır ki ilk 
durumda  “müeyyide  teşkil  eden  boşanma”dan,  diğerinde  ise  “evliliğin  iflasına 
dayanan boşanma”dan söz edilir.
48
 
Zina,  hayata  kast,  pek  kötü  veya  onur  kırıcı  davranış,  suç  işleme  veya
49
 
haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığı belirli olgulara dayandıklarından özel 
boşanma  sebeplerini  oluştururlar  ve  sınırlı  sayıdadırlar.  Buna  karşılık,  evlilik 
birliğinin  sarsılması(TMK  Md.  166/1,  2)  ile  eşlerin  anlaşması(Md.  166/3)  ve  fiili 
ayrılık  (Md.  166/4)  ise  belli  bir  olguyu  göstermeyen  ve  önceden  belirlenemeyen 
nitelikte olduklarından genel boşanma nedenlerini oluştururlar.
50
 
Boşanma  sebeplerinin  mutlak  ve  nispi  nitelikte  olmaları,  hâkimin  takdir 
yetkisi  bakımından  önem  arzetmektedir.
51
  Şöyle  ki,  mutlak  boşanma  sebeplerinde, 
kanunda belirlenen olgunun veya olayın ispatı gerekli ve yeterliyken; nispi boşanma 
sebeplerinde  kanunda  belirlenen  olgu  veya  olayın  taraflarca  ispatı  yanında  bu  olay 
veya olgunun diğer eş için ortak hayatı çekilmez hale getirip getirmediğinin hâkimce 
araştırılması  gerekmektedir. Medeni  Kanunda  yer alan “suç işleme veya  haysiyetsiz 
hayat  sürme”,  “akıl  hastalığı”  ve  Md.  166/  1,  2’de  düzenlenen  “evlilik  birliğinin 
temelinden sarsılması”na dayanan boşanma sebepleri nispi boşanma sebepleridir. 
İsviçre  doktrin  ve  uygulamasında,  İsviçre  Medeni  Kanunu(ZGB)’nda  26 
Haziran 1998 tarihinde yapılan ve 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe giren değişiklik 
öncesinde mutlak olarak nitelenen özel boşanma sebeplerinin nispileştirilmesi eğilimi 
söz  konusuydu.
52
  Bu  eğilimim  sonucu  olarak,  değişiklikle  birlikte  özel  boşanma 
sebepleri  yasadan  çıkarılmış  ve  anlaşmalı  boşanma  bir  kenara  bırakılırsa  evlilik 
birliğinin  devamının  çekilmez  hale  gelmesi  ilkesi  temel  alınmıştır.  Özel  boşanma 
sebeplerine rağmen, Türk Hukuku’nda da benzer bir eğilimin varolduğu, “temelinden 
                                                           
48
  
Dural/ Öğüz / Gümüş, s. 101.
 
49
  
Her  ne  kadar  Medeni  Kanunda  “ve”  olarak  yazılmış  ise  de  bunun  “veya”  olması  gerektiğine 
ilişkin olarak bkz. Y 2HD. 5.5.1951, 3067/4264 (Akıntürk/Karaman, s. 260, dn. 45a’dan naklen). 
50
  
Eşlerin  anlaşması  ve  fiili  ayrılık  nedenlerinin  genel  boşanma  sebebi  olup  olmadığı  hususu 
tartışmalıdır. Ayrıntılı bilgi için bkz. aşağıda s. 47, 48, 49. 
51
  
Tandoğan, s. 73; Schwarz, s. 140 vd. 
52
  
Ayrıntılı  bilgi  için  bkz.  Hatemi/  Serozan,  s.  219,  220;  Öztan,  s.  220,  221;  Schwarz,  s.  142; 
Değişiklik sonrası ZGB’deki durum için bkz. aşağıda s. 29 vd. 

---