Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SÖZLÜK gizlincə – тайком gəzmək– здесь : искать gizligizli– тайно, скрытно SÖZLÜK çən düşmək – мгла dən düşmək – седеть SÖZ EHTİYATI
- İradə nin gözünə yuxu getmirdi. Güllərinçiçəklərin adını əzbər lə yir
- ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1.
- SÖZLÜK soyuq dəymək – простудиться zəncirotu – одуванчик SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil
ÇOXBİLMİŞ ÖYRƏDİR Sevimli dostlar, rus dilində eyni bir sözün bir neçə mənada işləndiyini bilirsiniz. Ancaq həmin sözlər ayrıayrı mənaları bildirsə də, bu mənalar arasında əlaqə, oxşarlıq olur. Belə sözlərə Azərbaycan dilində də rast gəlirsiniz. Bunlara çoxmənalı sözlər de yi lir: Məsələn, uşağın qolu – köynəyin qolu; qızın burnu – ayaqqabının burnu – gəminin burnu; bacımın ayağı – stolun ayağı, oğlanın başı – dağın başı – ağacın başı ... 11.Vətən haqqında bildiyiniz atalar sözlərini söyləyin. Bu mövzuda Çoxbilmişin torbasında olan atalar sözlərindən bilmədiklərinizi öyrənin. ATALAR SÖZÜ – SÖZLƏRİN GÖZÜ 12. Vətən haqqında bildiyiniz bayatıları yadınıza salın. Çoxbilmişin təklif etdiyi bayatıları da əzbərləyin. BAYATILAR 13. Yanıltmacı oxuyun, [g] və [ü] səslərinin düzgün tələffüzünə diqqət yetirin. Azərbaycan dilinin spesifik səslərini təkrar edin. Gündüz gecə Gülgəzin güzgüsünü gizlədi. Gülgəz gündüz gizligizli güzgüsünü gəzdi. Gündüz güldü, gülməyini Gülgəzdən gizlədi. Gülər güzgünü Gündüzün gizlədiyini gizlincə Gülgəzə dedi. Gülgəz gizlincə güzgüsünü gö tür dü. Gülgəzlə Gülər gizlində Gündüzə güldülər. 32 Dağlara çən düşübdü, Başıma dən düşübdü. Tanrı, məni quş elə, Yada vətən düşübdü. Gül üstündə yaş olum, Ellərə sirdaş olum. Qürbətdə şah olunca, Vətənimdə daş olum. Əzizinəm dilən gəz, Bağda gülü dilən gəz. Qürbətdə xan olunca, Vətənində dilən gəz. Vətənə gəldim, imana gəldim. Qürbət cənnət olsa, yenə vətən yaxşıdır. Vətənin bir günü, qürbətin min günü. Vətənin bir qışı qürbətin yüz baharından yaxşıdır. Qəribi vurmuşlar, “Vay vətən!” demiş. Qürbət yerdən vətən olmaz! Özüm qürbətdəyəm, gözüm vətəndə. Bülbül gülü sevər, insan–vətənini. Yurddan çıxsan da, eldən çıxma! qürbət – чужбина dilənmək – просить подаяния SÖZLÜK gizlincə – тайком gəzmək– здесь: искать gizligizli– тайно, скрытно SÖZLÜK çən düşmək – мгла dən düşmək – седеть SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil ÇİÇƏK DƏNİZİ Gəz inti davam edirdi. İradə və İlkin hamıdan qabaqda gedirdilər. Çox keç mə di ki, onlar düzənliyə* çıxdılar. Bəhbəh, ətraf necə gö zəl idi! Rəngbərəng çi çək lər elə bil birbiri ilə yarışırdı. İradə əl lər i ni bir birinə vurdu və uca dan: – Dənizə baxın, dənizə! İlkin təəccüblə ondan soruşdu: – Hanı dəniz, harada görürsən? İradə düzənlik boyu görünən çiçəkləri göstərib dedi: – Budur bax çiçək dənizi! Qız gah sarı çiçək, gah lalə, gah da durnagülü üzüb anasına verirdi. Zəngçiçəyi onun çox xoşuna gəlmişdi. Bilmirdi hansından daha çox toplasın. İlkin isə hey sarı çiçək yığırdı. Bunu görən İradə də sarı çiçək yığmağa başladı. İradə İlkinə yaxınlaşıb: – Sarı çiçək dən çox xoşun gəlirsə, bunları da götür, – dedi. İlkin götürmədi: – Yox, apar anana ver. Biz çox yığmışıq, anam qurudur. Əjdər müəllim deyir ki, sarı çiçək dərmandır. – Doğru deyirsən? Nə dərmanı, baş ağrısı dərmanı? – Yox, baş ağrısı dərmanı deyil, soyu q dəyəndə dəmləyib çayını içirlər. Hələ biz kəklikotu da yığıb qurutmuşuq. Qızı maraq bürüdü. – Kəklikotu nədir? İlkin tez yamaca qaçıb nə isə axtardı. İradə onun dalınca gəzirdi. Elə bu zaman Əjdər müəl limin səsi eşidildi: – Uşaqlar, dala qalmayın, tez gəlin. – Biz kəklikotu axtarırıq, – deyə İlkin uca dan dil lən di . – Buralarda yubanmayaq, Qazandurmazda kəklikotu lap çoxdur, orada yığarsınız. Dağın başına çatdıqda artıq günorta idi. Hamı yorulmuşdu. İradə isə yorulmaq bilmirdi. Lalənin anası xırda yarpaqlı otu İradəyə göstərdi: – Bax, kəklikotu budur. İradə sevin cək alıb diqqətlə xırdaca yarpaq lar ı olan bu ota baxdı. Burnuna yaxın laş dır dı . Qızın gözləri parıldadı: – Aa, bunun nə gözəl ətri var! İlkin tez dedi: – O da dərmandır. Onu çay kimi dəmləyib içmək olar. Xəstə o saat sağ al ar . İradə: – Əjdər müəllim, doğrudur?–deyə soruşdu. Əjdər müəllim gül ümsə yib dedi: – İlkin düz deyir. Kəklikotunu qurudub qışda xəmir xörəklərinə tökəndə həm ləzzət li , həm də ətir li olur. Hələ çay kimi dəmləyib içirlər də. Sən də yığ, anan qurudar. Uşaq lar bəhsə girib xeyli kəklikotu yığdılar. Bir az dincəldilər. Sonra aşağı enməyə başladılar. İradə və İlkin yenə də qabaqda qaçaqaça aşağı düşürdülər. Çox keçmədi ki, güllüçiçəkli düzənliyə çat dı lar . İradə yeni bir çiçəyə rast gələn kimi tələsik üzüb Əjdər müəllim in yanına qa çır dı : – Bəs bunun adı nədir? 33 Çap üçün deyil – Zəngçiçəyi. – Bəs bunun? – Zəncirotu. – Bəs bunun? Bəs bunun?... Gecədən xeyli keçmişdi. İradə nin gözünə yuxu getmirdi. Güllərinçiçəklərin adını əzbər lə yir , hərəsindən birini vərəqlərin arasına səliqə ilə düzüb kitabı örtürdü. Ana sı qızının çiçəkləri kitab ın arasına düzdüyünü görüb soruşdu: – Qızım, çiçəkləri ora niyə qoyursan? – Ana, yol daş lar ım a göstərəcəyəm. Qoy onlar da vətən imiz in bu möcüzələri ilə tanış olsunlar. Müəllim imiz teztez deyir ki, torpağımızın altı da, üstü də qızıldır. Mən bunun nə demək olduğunu indi daha yaxşı anlayıram. Xalidə Hasilova ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Çoxbilmiş bu mətni oxudu və “Çiçək dənizi” adlandırdı. Çoxbilmişlə razısınızmı? Mətni daha necə adlandırmaq olar? Fikirlərinizi əsaslandırın. 2. Mətnin məzmununu aşağıdakı ardıcıllıq üzrə danışmaq olarmı? 1) Çiçək dənizi 3) Kəklikotu axtarışı 2) Sarı çiçək dərmandır 4) Gecədən xeyli keçmişdi 3. Sualları oxuyun. Hansı suala mətndə cavab tapa bilmədiniz? 1) İlkin və İradə necənci sinifdə oxuyurlar? 2) İradə ən çox hansı çiçəklərdən yığırdı? 3) İradə sarı çiçəyi nə üçün İlkinə vermək istəyir? 4) İlkin sarı çiçək barədə nə söylədi? 5) Qazandurmaz dağı Azərbaycanın hansı bölgəsindədir? 6) İlkin bitkilər haqqında bildiklərini kimdən öyrənmişdi? 7) Kəklikotunu hansı xəmir xörəklərinə tökəndə ləzzətli olur? 8) İradənin gözünə niyə yuxu getmirdi? 9) İradə nəyi anladığını başa düşdü? 4. İlkinin bitkilərin faydası haqqında dediklərinə nə əlavə edə bilərsiniz? Başqa hansı dərman bitkilərini tanıyırsınız? Bildiklərinizi yoldaşlarınıza da deyin. Dərsliyinizin sonrakı səhifələrində də bir neçə dərman bitkisinin adına rast gələcəksiniz. 5. İradənin müəlliminin dediyi “torpağımızın altı da, üstü də qızıldır” fikri ilə siz də razısınızmı? Qrup lara bölünün və mövzunu müzakirə edin. 6. Mətni diqqətlə oxuyun. Qara rənglə fərqləndirilmiş sözün mənasına uyğun cavabı tapın. a) üz – sifət: Nərgizin üzü b) üz – qaymaq: südün üzü c) üz – qopar: gülü üz 34 düzənlik – равнина dəmləmək – заварить kəklikotu – чабрец üzmək – здесь: сорвать xırda – мелкий ləzzətli – вкусный yamac – склон горы yubanmaq – задерживаться möcüzə – чудо bəhbəh – прекрасно durnagülü – журавельник zəngçiçəyi – колокольчик SÖZLÜK soyuq dəymək – простудиться zəncirotu – одуванчик SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|