Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VƏTƏN
- ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1.
- Sakit dir gen düzlərin, Coşqun dur dənizlərin. Sən dünyanın gözüsən
- SÖZ EHTİYATI tale – судьба düz – равнина, степь dərə – долина, овраг çöl – степь, поле, пустырь SÖZLÜK
- SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 6.
Sevimli dostlar, elə bilməyin ki, sizin istəyinizi unutmuşam. Heç elə də şey olar?! Axı mən sizin dostunuz Çoxbilmişəm! Elə hey Vətəndən danışmaq, bu mövzuda şeirlər, mahnılar oxumaq istəyirsiniz. Məgər siz hər gün dərsə Dövlət himnimizi oxumaqla başlamırsınız?! Bəs bu, vətəndən musiqi dilində danışmaq deyilmi?! VƏTƏN heç yaddan çıxarmı? Özü də kimin, kimin, Çoxbilmişin yadından! VƏTƏN– günəşdir, havadır, sudur, torpaqdır; VƏTƏN – keçmişdir, bu gündür, gələcəkdir! VƏTƏN– bizik, bizim varlığımızdır, mənəvi dəyərlərimizdir: dilimiz, sazımızsözümüz, nəğ məmizbayatımız, kökümüzsoyumuzdur! Burada böyük şairimiz Səməd Vurğunun dillər əzbəri olan misralarını xatırlamamaq olmur: Anam, doğma vətənimsən! Ayrılarmı könül candan? Azərbaycan, Azərbaycan?! VƏTƏN – başı qarlı dağlarımız, yeyin axan çaylarımız, sərin meşələrimiz, buz kimi bu laqlarımızdır. VƏTƏN – laləlinərgizli düzlərimiz, bağlıbağatlı ellərimiz, hər gün yeniləşən kəndlərimiz, şəhərlərimizdir! Görün bir şair Tofiq Bayram necə də gözəl deyib: VƏTƏN mənim bu günüm, Sabahkı toydüyünüm. Haqqım var ki, öyünüm Azərbaycan deyəndə ! Ürəklərdə döyünüm, Azərbaycan deyəndə ! Görürsünüzmü, sevimli dostlar, vətən haqqında o qədər gözəl sözlər yazılıb ki! Axı sözlərin şahı da elə VƏTƏN sözüdür! Vətən müqəddəsdir. Vətən bizə doğma anadır, anamız qədər əziz dir. Əgər anamızı qorumaq istəyiriksə, onda öncə Vətəni qorumalıyıq, elə deyilmi? Əvvəlki siniflərdə həm rus, həm də Azərbaycan dilində vətənə aid şeirlər, nağıllar, mətnlər oxu musunuz. Bu əsərləri oxuduqca vətənimizə məhəbbətinizin birəbeş artdığına inanıram. Elə mən də vətəndən danışmaqdan doymuram. Axı hamımız müqəddəs anamıza –Vətənimizə borc lu yuq ! 29 DOSTDÜŞMƏN SEÇİLƏR, VƏTƏN SEÇİLMƏZ ! Çap üçün deyil Bilirəm, məndən VƏTƏN haqqında yeni şeirlər, mahnılar, nağıllar istəyirsiniz. Heç narahat olmayın və ürəyinizi də sıxmayın. Sizə söz verdiyim kimi, Çoxbilmişin sehrli torbasında Vətən haqqında o qədər gözəl şeirlər, maraqlı hekayələr var ki !.. Təki siz Çoxbilmişdən şeir istəyin! Ondan asan nə var ki?! ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Dostlar, deyin görək Vətən haqqında dediklərimlə razısınızmı? Sizin üçün Vətən nə deməkdir? Fikirlərinizi yoldaşlarınızla bölüşün. 2. “Vətən keçmişdir, bu gündür, gələcəkdir” fikrini necə başa düşürsünüz? 3. Necə bilirsiniz, Vətənimizin havası, suyu, torpağı olmasa, biz yaşaya bilərikmi? Bu barədə düşüncələrinizi yoldaşlarınızla bölüşün. 4. Şair Abbas Səhhətin “Vətəni sevməyən insan olmaz! Olsa da, ol şəxsdə vicdan olmaz!“ fikri ilə razısınızmı? Doğrudanmı, hamı vətənini sevir? Bəs heç vətənini sevməyənlərə rast gəl miş si niz mi? Belələri haqqında nə düşünürsünüz? Debata qoşulun. 5. Çoxbilmiş bu şeiri əzbər bilir. Siz də əzbərləyin. VƏTƏN Əhməd Cəmil 30 Ey Vətən, ana Vətən, Heyranam sənə, Vətən! Dupduru göllərin var, Yamyaşıl çöllərin var. Dağ ların başbaşadır, Düzlərin tamaşadır. Dərə lərin dərindir, Yaylaqların sərindir. Nə gözəldir qucağın, Doğma odunocağın! Kəndlərin gülçiçəkdir, Şəhərlərin göyçəkdir. Sakit dir gen düzlərin, Coşqun dur dənizlərin. Sən dünyanın gözüsən , Taleyimin özüsən. Sevirəm bayrağını, Öpürəm torpağını! varlıq – существо döyünmək – биться öyünmək – гордиться yeniləşən – обновляющийся kökümüzsoyumuz – род, племя SÖZLÜK yeyin – быстрый birəbeş – в пять раз ürəyini sıxmaq – расстраиваться mənəvi dəyər – духовная ценность bağlıbağatlı – с садами и цветниками SÖZ EHTİYATI tale – судьба düz – равнина, степь dərə – долина, овраг çöl – степь, поле, пустырь SÖZLÜK coşqun – бурный tamaşa – зрелище heyran olmaq – влюбиться başbaşa – cтроились в ряду SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 6. Uşaqlar, deyin görək, ” Sən dünyanın gözüsən” misrası ilə şair nə demək istəyir? Fikirlərinizi yoldaşlarınızla bölüşün. 7. Şeirdə yaşıl rənglə fərqləndirilmiş sözlərin mənasına uyğun olmayan cavab hansıdır? a) çox duru, çox yaşıl b) duruluğu, yaşıllığı az c) əlamət bildirir d) necə? nə cür? suallarına cavab verir 8. Şeirdə göy rəngdə verilmiş “dağ – dərə”, “sakit – coşqun” sözlərinin birbirinə münasibətini aydınlaşdırın. a) yaxınmənalı sözlərdir b) əksmənalı sözlərdir c) çoxmənalı sözlərdir 9. Bəs “gül – çiçək”, “od – ocaq” sözlərinin birbirinə münasibəti barədə nə deyə bilərsiniz? a) yaxınmənalı sözlərdir b) əksmənalı sözlərdir c) çoxmənalı sözlərdir 10. Günay şeiri oxudu. Bəzi şeyləri başa düşmədi. Əvvəl fikirləşdi ki, sabah müəllimdən, ya da yol daş larından soruşub öyrənər. Birdən yadına Çoxbilmişin sözləri düşdü: “Oxuduqlarınızı anla maq da çətinlik çəksəniz, tez həvəsdən düşməyin”. Günay sevindi və Çoxbilmişlə dialoqa başladı. Onların dialoqunu siz də oxuyun, faydasını görərsiniz. DİALOQ – Çoxbilmiş, deyirdin ki, çətinliyə düşsəm, həmişə yanımda olacaqsan. Bax mən indi çətinliyə düşmüşəm. Köməyinə ehtiyacım var. Şeiri əzbərləmişəm. Ancaq başa düşmürəm ki, ”Sən dünyanın gözüsən” nə deməkdir axı?! – Günay, heç ürəyini sıxma, Çoxbilmişə güvənə bilərsən. İndi mən sənə o sözlərdəki mənanı aydınlaşdırmağa çalışacağam. Mənə de görüm, “göz” sözünün mənasını bilirsən? – Əlbəttə, bilirəm, bunu kim bilmir ki? Göz olmasa, biz ətrafımızı əhatə edən obyektləri necə görərik, dərslərimizi necə oxuyarıq?! – Doğru deyirsən. Ancaq onu da bilməlisən ki, bizim dilimizdə sən bildiyin sözlərin çoxu bir neçə mənada işlənir. Axı sən “oxumaq”, “oynamaq” sözlərini də bir neçə mənada işlədirsən. Bir yadına sal: kitab oxumaq, məktəbdə oxumaq, mahnı oxumaq, futbol oynamaq, yallı oynamaq, bir tamaşada oynamaq... – Hə, hə, hə ... yadıma düşdü. Yəni deyirsən “göz” sözü də bir neçə mənada işlənir? – Bəli, dostum, “göz” sözünün, eləcə də “dil, diş, baş, ayaq, əl, qol, üz, burun, qaş” və bunun kimi digər sözlərin bir neçə mənada işləndiyinin şahidi olacaqsan. Özün də həmin mənalardan danışığında istifadə edəcəksən. İndiyə qədər, sadəcə olaraq, sən buna diqqət yetirməmişsən. Ancaq darıxma, bunların hamısını birdən öyrənmək asan deyil. Sənə demişdim axı, mənimlə söhbət edə edə, dilimizin zənginliyinə bələd olacaqsan! İndi görürsən ki, bizim dilimiz necə mənalı, zəngin ifadələrlə doludur. Elə ona görə də dilimizi hamımız sevməli, öyrənməli və onun təmizliyini qo rumalıyıq! – Doğru deyirsən, Çoxbilmiş, bundən sonra mən də sözlərin mənalarına diqqət edəcəyəm. – Yaxşı de görüm, iynənin gözü, tərəzinin gözü, şkafın gözü, çantanın gözü ifadələrində “göz” sözü görmək mənasını bildirir? – Əlbəttə, yox. Məgər iynə, tərəzi, şkaf görür? – Deməli, yavaşyavaş başa düşürsən. Axı mən sənə deyirdim ki, darıxma! Bu şeirdə “göz” sözü “bir şeyin ən gözəli, qiymətlisi” mənasında işlənib. Ancaq bu da hamısı deyil. Sən bu sözün başqa mənaları ilə də qarşılaşacaqsan. Şair Teymur Elçinin “Gözlər” şeirini də oxu və özün nəticə çıxart! – Mütləq oxuyaram. Çoxbilmiş, çox sağ ol, elə ona görə də sənə Çoxbilmiş deyirlər də! Mən hər şeyi başa düşdüm. Sabah sinifdə bu sualı dostlarıma da verəcəyəm. 31 Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|