Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İTƏ ATARAM, YADA SATMARAM
- SÖZLÜK məlumat vermək – дать информацию SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil
- Mir Cəlal ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1.
- SÖZLÜK SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil 6.
Cə lal Gəncədə pedaqoji texnikumu bitirmişdir. O, bir müddət Gəncədə və Gədəbəydə müəllimlik etmişdir. Yazıçı yaradıcılığa gənc yaşlarından başlamışdır. Mir Cəlal bir sıra roman, povest və maraqlı he kayələrin müəllifidir. Sizə danışmaq istədiyim həmin əhvalat isə sevimli yazıçımızın “ Bir gəncin manifesti” əsərindəndir. İnanıram ki, böyüyəndə əsəri bütövlükdə oxumaq istəyəcəksiniz. İTƏ ATARAM, YADA SATMARAM ... Tacir Sonanın xalçasını görmüşdü: “Bəhbəh”, – deyədeyə ağasına – ingilisə göstərdi. Xalçaya gözü sataşan kimi, heyrətindən ingilisin rəngi daha da bozardı. Xalçaya əlini vurub aya ğa qalxdı. Tacirə nə isə dedi. Tacir dayananlardan xəbər aldı: – Yiyə si hanı? Sona özü dinmədi. Dayananlar onu göstərdilər. – Bacı, qiyməti neçədir? Sona bir az duruxdu. ...Mister həyəcan iç ində idi. Dözə bilmirdi. Çılpaq dizlərini qatlayıb diz çökdü. Xalçanın haşiyələrinə, ilmələrinə bir də diqqətlə baxdı, ayağa qalxdı. Xalçanı qaldırıb öz sinəsinə tut du. Sonra tacirə verib divardan asılı kimi saxlatdı. Tacir qollarını geniş açdı. Xalçanı qabağına tut du. İngilis baxdı, baxdı. Yaxına yeridi, baxdı, kənara çəkildi, baxdı. Yandan, aşağıdan, yuxarıdan baxdı. Arxayınlıq* hasil edib sevincini giz lədə bilmədi, nə isə dedi. Tacir də sevincək danışdı. Onlar danışanda heç kəs dinmirdi. Bir səs eşidildi: – Neçəyə desə alacaqlar! Sanki bu səslə Sonanı ayıq salmaq üçün xəbərdarlıq edirdilər. 48 İyirmi ildən artıqdır ki, bu xalça Sonanın yük yerindədir. Hər dəfə evi töküşdürəndə qatını açar, “YusifZüleyxa”sının üzünə do yun ca baxardı. Sonra da səliqə ilə dörd qatlayıb yerinə qoyardı: – “ Muradım var, arzum var...” İndi budur, Sona “YusifZüleyxa”sını qoltuğuna vurub bazar a aparmalı olmuşdur. yaradıcılıq – творчество hekayə – рассказ SÖZLÜK məlumat vermək – дать информацию SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil Sona əli ilə xalçanın ucundan tutduğu halda dayananlara baxdı. ...Tacirə dedi: – On qızıl! Kimsə dizinə çırpdı . Bir cavan fəhlənin elə “Bay!” səsi çıxdı ki, elə bil oğlanın ürəyinə güllə dəydi . Sona oğlanın sözlərini eşitdisə də, əllərini çoxdan açmışdı. Bir əli xalçanın ucunda idi. O biri ovcunu da misterə tərəf açmışdı. İngilis portmanatından qızıl sayırdı... Bir, iki, üç ... Sonanın bədəni ağır bir zərbə yemiş kimi silkələndi . Özünü doğrultmaq istədi. Ürəyi qısıldı. O, cəld ayağa qalxdı . Xalçaya baxdı. Bu dəfə ona xalça yox, bağlıbostanlı, güllüçiçəkli vətən mülkü, bu mülkün sərvəti, neməti göründü! Sona bu müqəddəs aləmi sata bilərdimi? Mir Cəlal ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Mətni oxuyun. Aşağıdakı plan mətnin məzmununa uyğun gəlirmi? 1) “YusifZüleyxa” xalçası 4) İngilis qızıl sayır 2) İngilisin heyrəti 5) Ağır zərbə 3) İngilis heyrətini gizlədə bilmir. 2. Siz mətni necə davam etdirərdiniz? Necə düşünürsünüz, mətnə niyə “İtə ataram, yada satmaram” başlığı seçilib? Bunu bilmək istəsəniz, gərək mətnin ikinci hissəsini oxuyasınız. 3. Mətndə hansı suala cavab tapa bilmədiniz? 1) “YusifZüleyxa” xalçası neçə ildir Sonanın evindədir? 2) Sona xalçanı nə üçün satmaq istəyir? 3) İngilisin rəngi niyə bozardı? 4) Cavan fəhlə niyə dizinə çırpdı? 5) Sona niyə fikrindən döndü? 6) Sona xalçanı satacaqmı? 4. Mətni diqqətlə oxusanız, düzgün cavabı tapa bilərsiniz. İngilis niyə sevincini gizlədə bilmədi? a) Xalçanı almaqda tacir ona kömək edirdi. b) Xalçanın gözəlliyi onu heyrətə salmışdı. c) Sona xalçanı satmağa razı olmuşdu. d) Ucuz xalça tapmışdı. 5. Mətnin sonunda səslənmiş sual ətrafında siz də fikirləşin və debata qoşulun. Sona bu müqəddəs aləmi sata bilərmi? 49 heyrət – восторг doyunca – вдоволь qatlamaq – складывать qoltuq – подмышки ilmə – петля duruxmaq – замяться haşiyə – кайма, обшивка arxayınlıq – спокойствие zərbə – удар çılpaq – голый silkələnmək – трястись töküşdürmək – разбрасывать gözü sataşmaq – заметить ayıq salmaq – предупредить vətən mülkü – родная земля dizinə çırpmaq – бить об колени arxayınlıq hasil etmək – успокоиться özünü doğrultmaq – здесь: взять в руки yük yeri – место куда собирают постель qoltuğuna vurmaq – взять подмышку ürəyi qısılmaq – чувствовать тяжесть, стало плохо SÖZLÜK SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil 6. Mətndə qara rəngdə verilmiş ifadələri hansı sözlərlə əvəz etmək olar? Əvvəlcə həmin sözləri tapın, sonra isə cümlələrdə işlədin. 7*. Mətndə yaşıl rəngdə verilmiş sözlər kimi yazılan və deyilən, ancaq tamamilə fərqli məna bildirən sözlər bilirsinizmi? Fikirləşib tapın və mənalarını izah edin. ÇOXBİLMİŞ ÖYRƏDİR Sevimli dostlar, yəqin, siz rus dilində elə sözlər bilirsiniz ki, onların deyilişi və yazılışı eyni olur. Ancaq həmin sözlər tamamilə fərqli mənaları bildirir. Belə sözlər Azərbaycan dilində də var. Məsələn: kök uşaq – dadlı kök , qaz yanır – qaz üzür, Kür çay ı – çay içmək, Ülkərin don u – su don ur, daş bina – süd daş ır, sağ a dön – quş sağ dır – inəyi sağ ... Bu sözlərin hansı mənada işləndiyini ancaq birləşmə və ya cümlə içərisində müəyyən etmək olur. Rus dilində olduğu kimi, Azərbaycan dilində də belə sözlər omonim adlanır. 8. Cümlələri oxuyun. Omonimləri tapıb mənalarını izah edin. 1. Səməd baba beli götürüb bağa getdi. Yavaşyavaş ağacların dibini belləməyə başladı. Səməd babaya əyilmək olmazdı. Çünki onun beli ağrıyırdı. 2. Gülnazın anası mağazadan gül almışdı. Gülnaz gülləri suya qoydu. Çingiz Gülnaza baxıb güldü. 3. Dünən bazar günü idi. Gül nazın anası bazardan qaz almışdı. Bu gün Könül xala qazı bişirmək istəyirdi. Ancaq qaz yanmırdı. Könül xala ocaq qalamağa başladı. 9*. “Şeyx Səfi” xalçası haqqında eşitmisinizmi? Çox bilmiş onu sizə tanıtmaq istəyir. Məlumatı oxuyun, rus dilinə tərcümə edin və yadda saxlayın. “Şeyx Səfi” xalçası XVI əsr Təbriz xalçaçılıq mək təbinin şah əsəri, ən nadir incisi hesab olunur. Bu xalça 1539cu ildə Təbrizdə toxunmuşdur. XVI əsrdə dün yada toxunmuş xalçaların ən bö yü yü dür. Şeyx Səfiəddinin Ər də bildəki məscid türbəsinə bağışlanmışdır. 350 ildən artıq məscidin türbəsini bəzəmişdir. Uzunluğu 10,51 metr, eni 5,34 metrdir. Ümumi sahəsi 56,12 kvadrat metrdir. 1893cü ildə Londonun “Viktoriya və Albert” muzeyinə satılmışdır. Hazırda Böyük Britaniya muzeylərində sax la nı lan nadir və çox qiymətli sənət əsərlərimizdən biridir. 10. Qara rəngdə verilmiş sözlərdən biri qalan 3 sözdən fərqlənir. Bu fərqi izah edə bilərsinizmi? 11. Oxuduğunuz mətnlər əsasında düzgün cavabı müəyyənləşdirin. “Yusif–Züleyxa” və “Şeyx Səfi” xalçalarını birləşdirən nədir? a) Hər ikisi Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinin qiymətli nümunəsidir. b) Hər ikisi Təbrizdə toxunub. c) Hər ikisi Britaniyada London muzeylərində saxlanılır. 50 sahə – площадь türbə – гробница, мавзолей nadir inci– редкое сокровище sənət əsəri – произведение исскуства SÖZLÜK Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|