Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 5,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
49 fikrində, ilk baxışda qeyri-adi bir şey yoxdur. Amma S.Vurğunun 1937-ci il və sonrakı illərdə yaşadığı faciələri göz önünə gətirsək, şairin körpə qızına “günahsız quzum” deyə müraciət etməsinin səbəb- siz olmadığı bəlli olur. Bu müraciət “Vaqif”in ilk nüsxəsindən Vaqifin və oğlu Əli bəyin qətlə yetirilməsi səhnəsindən yuxarıda təqdim etdi- yimiz övladın ataya görə qətlə yetirilməsi ilə bağlı parçanı (Səni öldürürlər mənim ucumdan; Qoy uçsun başıma qayalı dağlar! və s.) yada salır. 1937-ci ildə həbs edilən sənətkarların ailələrinin, övladla- rının başına gətirilən faciələr göz qabağında idi. Həbs olunmağın real təhlükəsini yaşayan S.Vurğunu günahsız uşaqların valideynlərinə görə günahlandırılması, onların valideynlərindən alınıb “detdom”lara veril- məsi, yaxud valideynləri ilə birlikdə həbs edilməsi, sürgünlərə göndə- rilməsi hər kəsə məlum idi. S.Vurğunun da qızına “günahsız quzum” deyə müraciət etməsinin səbəbi də bu idi. S.Vurğun xüsusilə 1930-cu illərin ortalarından başlayaraq, bir neçə şeir yazmışdır ki, onlarla da “Vaqif” dramı arasında bir yaxınlıq hiss olunur. Məsələn, şairin 1935-ci ildə qələmə aldığı: Döyür pəncərəmi qışın rüzgarı, Vaxtsız ölümmüdür üstümə gələn. Çəkilsin gecənin qaranlıqları, Ömrə son sözümü deməmişəm mən, Vaxtsız ölümmüdür üstümə gələn?! – qitə ilə “Vaqif” əsərində səsləşən xeyli parçalar var. Yaxud elə 1937-ci ildə qələmə aldığı və çap etdirmədiyi “Böhtan” şeiri Vaqiflə Qacarın üzləşdiyi səhnənin, bizcə, eynidir: Mənmiyəm məsləki, vicdanı satan, Çəkilsin qapımdan bu qara böhtan. Mən ellər bağında azad bir quşam, Bir az da vaxtından tez doğulmuşam. İndi bu böhtanlar mənə dar gəlir, Saçlarım ağarır, ömrüm gödəlir. Çəkilsin qapımdan qara buludlar, Mənim günəş boyda bir vicdanım var. S.Vurğun bu şeiri çap etdirə bilməsə də, ondakı ruhu yenə də “Vaqif” pyesinə gətirmişdir. Təqdim etdiyimiz parça Vaqifin Qacar və Şeyxlə qarşılaşdığı səhnəni yada salır. Yuxarıda təqdim etdiyimiz Va- 50 qiflə Əli bəyin ölümə aparılması səhnəsində də Əli bəy, demək olar ki, eyni sözləri deyir: Əli bəy Ata! Sənin günəş boyda bir vicdanın var, Çiynində el dərdi daşıyacaqdır, Bu dünya durduqca yaşayacaqdır. “Vaqif” dramında “Təsvir olunan XVIII əsr hadisələrində 1937- ci ilin “podteksti”ni tanımaq çətin deyil” [10, s. 11] fikri inkaredilməz həqiqətdir. Bizə görə isə əsərin “podteksti”nin bir qədər də dərin qatında S.Vurğun fars işğalından çox, rus işğalını nəzərdə tutmuş və bu işğalın sovet dövründə davam edən acı nəticələrinə işarə etmişdir. Bu səbəbdən də: “Gərək fars dilində yazsın sənətkar” – misrasının “Gərək rus dilində yazsın sənətkar” kimi oxunması, bizə görə, daha obyektivdir və əsərin yazıldığı dövr üçün ruslaşdırma siyasəti daha çox aktuallıq kəsb etmişdir. “Türk” sözü leksikondan, eləcə də S.Vur- ğunun əsərlərindən şairin elə “Vaqif” üzərində işlədiyi vaxtlarda çı- xarılmış (Dedin ki, türk dili, türk şeiri gərək – Dedin ki, el dili, el şeiri gərək; Çadrasız, boyasız türk qızlarından – Çadrasız boyasız el qız- larından; Çevirdim ilk dəfə türkün dilinə – Mən çevirdim Azərbaycan dilinə – Çevirdim Vaqifin şirin dilinə və s.), sonrakı illərdə də aparılan ruslaşdırma siyasətinə qarşı S.Vurğun etirazını bildirmişdir. ƏDƏBİYYAT 1. Vəkilov M. Mənim qardaşım (xatirə-povest). “Azərbaycan” jurnalı, 1976, № 6. 2. Vəkilov M. Ömür dedikləri bir karvan yolu. Bakı, “Yazıçı”, 1986. 3. Vahabzadə B., Səməd Vurğun. Bakı, Azərbaycan Dövlət nəşriyyatı, 1968. 4. Hüseyn M., Səməd Vurğun. S.Vurğun. Əsərləri, 6 cilddə, I c. Bakı, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı, 1960. 5. Vurğun S. Mənim “Vaqif” dramım haqqında. S.Vurğun. Əsərləri, 6 cilddə, V c. Bakı, “Elm”, 1972. 6. Abdullayev C. Səməd Vurğun poetikası. Bakı, “Gənclik”, 1976. 7. Dadaşzadə M.A. Səməd Vurğunun dramaturgiyası. Bakı, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı, 1964. 8. Vurğun S. Azərbaycan ədəbiyyatının gələcək vəzifələri. “Ədəbiyyat qə- zeti”, 27 iyun 1945. 9. Vurğun S. Mən necə yazıram? “Ədəbiyyat qəzetəsi”, 10 fevral 1934. 10. Qarayev Y. Azərbaycan ədəbiyyatının Vurğun dövrü. S.Vurğun. Seçilmiş əsərləri, 5 cilddə, I c. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005. 51 Aslan Salmanov THE HISTORY OF “VAGIF” DRAMA (textual inquiries) Summary Samad Vurgun’s creativity consists of works that reflects the painful moments of his biography. In the article the main task is to define Samad Vurgun character in the subtext of “Vagif” drama. The history of “Vagif” drama is studied by using expert investigations and author’s opinions and literary materials. The reasons of Samad Vurgun’s coming to dramaturgy and applying to Vagif’s creativity and personality are clarified. The contacts between “Vagif” drama and poet’s other works are revealed. During the investigation the critical- textual method was used and scientific- theoretical provisions were substantiated by factual materials. Scientific theories in the article can be used in Vurgun studies as well as Vagif studies. Аслан Салманов ИСТОРИЯ ДРАМЫ «ВАГИФ» (текстологические разыскания) Резюме Большую часть творчества Самеда Вургуна составляют произведения, отражающие тяжёлые моменты его биографии. В статье поставлена важная цель выявление в подтексте пьесы «Вагиф», входящей в этот цикл, образа С.Вургуна. При исследовании истории произведения «Вагиф» специалист базировался на собственных выводах и предположениях и имеющихся лите- ратурных материалах. В статье выявлены мотивы, вызвавшие обращение С.Вургуна к драматургии, а также интерес к творчеству и личности Вагифа. Исследуется связь драмы «Вагиф» с другими произведениями поэта. При исследовании в большей части использован критико-текстоло- гический метод, выдвигаемые научно-теоретические положения обоснованы при помощи фактологического материала и могут быть использованы в вур- гуноведении и вагифоведении. Yüklə 5,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|