Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi memarliq və ĠNCƏSƏNƏT ĠNĠSTĠtutu
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 “Yollara iz düşür” Alxan – Bürcəli Əsgərov Daşqın – Hacı İsmayılov Tamaşanın sonunda Alxan başa düşür ki, nə Loğmanlının, nə ömrünün ən gözəl çağlarını oğluna həsr etmiş Aynurun, nə də başqasının övladı olduğunu düşünən və atası ilə fəxr edən Daşqının üzünə baxmağa onun mənəvi haqqı yoxdur. Gedərkən oğlu Daşqına yazdığı dərin psixoloji sarsıntılarının nəticəsi olan məktubunda faciəli bir etiraf edir: “Daşqın, mən sənin atanam, lakin sənə “oğul” deməyə haqqım yoxdur”. Tamaşaçılar bu etirafda pyesin əvvəlində gördükləri Alxanı yox, daxilən dəyişən, öz qəbahətlərini həm ağıl, həm də qəlbi ilə etiraf edən, yeniləşən Alxanın səsini eşidir, mənən durulmasının şahidi olurdular. Müəllif və quruluşçu rejissor Əşrəf Quliyev Alxan (B.Əsgərov) obrazını hadisələrin mərkəzinə çəkməklə epizoddan-epizoda onun xarakterinin müxtəlif psixoloji çalarlarını açmağa nail olmuşdular. B.Əsgərov Alxanın nəcib insanların təsiri altında mənən dirildiyini, səhvlərini anladığını, özünəxas psixoloji yaşamlarla tamaşaçılara çatdırırdı. 54 “Yollara iz düşür” Alxan – Bürcəli Əsgərov Loğmanlı – Kamal Xudaverdiyev 55 Aynur rolunda çıxış edən xalq artisti Sofiya Bəsirzadə öz təbii və maraqlı ifası ilə obrazın daxili aləminə qovuşmuş, onun qayğısı və fikirləri, sevinci və kədərini özününküləşdirmişdi. Onun məhəbbətinin gücü, dəyanəti Alxan onları atıb getdikdən sonra özünü yeganə övladına fəda eləməsində daha parlaq görünürdü. Fədakarlıqla həlak olan usta Nicatın hünərini Daşqına atasının əməli kimi tanıtmaqla o, oğlunu mərd bir insan kimi tərbiyə edir. Ərinə qarşı məhəbbəti nə qədər böyük olsa da o, şöhrət, ad-san dalınca qaçan, hər şeyi öz xudpəsəndliyinə qurban verən bu insana qoşulub doğma vətənini tərk etmir. Öz səhvini boynuna almaq istəməyən Alxanı (B.Əsgərovu) ittiham edir. Hətta iyirmi il keçəndən sonra da peşman olmayıb, öz qərarının düzgünlüyündə israr edir. Yalnız oğlunun sevgilisi Göyərçinin (V.Fətllayeva) sözləri onun ürəyinə şübhə toxumu səpir: “Göyərçin: - Adam sevdiyini nöqsanları ilə bərabər sevir. Aynur: - Qızım, məsələ belədir ki,… Göyərçin: - Məni bağışlayın, Aynur xanım, mən sevdiyim adamla cəhənnəmə də gedərdim. O qadın ərini sevmirmiş. Aynur: - Necə yəni sevmirmiş? Göyərçin: - Siz bayaq ənənəmizdən danışırdınız, nənələrimizin sədaqətindən, dözümündən söz açdınız. Bəs sevən qadın uçuruma gedən ərini necə tək qoya bilərdi? (Aynur sarsılırdı). Düz demirəm? (sükut). Mən sevgi borcundan böyük borc tanımıram. Sevgi, aylı gecədə yanaşı əyləşib gözəl vədlər vermək deyil, ömrün daşlı-kəsəkli yollarını yanaşı keçməyi bacarmaqdır!” (124, 194). Göyərçinlə görüş səhnəsində aktrisanın sənətkarlığı xüsusi vüsət alırdı. Aynur - S.Bəsirzadə iradəli və ağıllı bir ana, təmkinli və həssas bir müəllim kimi bu səhnədə bütün gözəlliyi və qüdrəti ilə canlanırdı. Solmaz Kərimovanın yazdığı kimi, “Respublikanın xalq artisti Sofiya Bəsirzadənin yaratdığı Aynur obrazı tamaşanın aktyor müvəffəqiyyətidir. S.Bəsirzadə Aynuru ağıllı, dərrakəli bir insan, sevən bir qadın, mehriban ana kimi səciyyələndirir” (62). Aynurun (S.Bəsirzadə) ağlı, kamalı, hadisələrə pedaqoq, tərbiyəçi münasibəti coşğun təbiətli gənc Göyərçinin sağlam məntiqi ilə qarşı-qarşıya gəlirdi. Aynur Göyərçinin yelbeyin bir qız olmadığını görür, mühakimələri, cavabları önündə təəccüblənir və 56 nəhayət, uzun sükutdan sonra heyrətlə, az qala ehtiram və məhəbbətlə deyirdi: “Sən nə qəribə qızsan!”. Rejissor sevgiyə, məhəbbətə münasibəti bu iki baxışda üz-üzə gətirərək, qəhrəmanların hər ikisinin nöqteyi-nəzərinə hörmətlə yanaşırdı. Bu iki qadından hansının daha haqlı olduğunu seçməyi isə tamaşaçının öz ixtiyarına verirdi. Əsərdə və tamaşada ən işıqlı, parlaq obrazlardan biri Daşqındır. Müəllif bir növ öz insan idealını Daşqın obrazında təcəssüm etdirir. B.Vahabzadə yaradıcılığına müəyyən qədər xas olan obrazların qütbləşməsi, yaxşının nöqsansız, pisin isə büsbütün qara boyalarla işlənməsi bu əsərdə, xüsusilə də ideal bir insan olan Daşqın obrazında özünü göstərir. Aktyor Əlabbas Qədirov Alxan kimi mənəm-mənəm deyən, heç kimlə hesablaşmayan, özünü ali hakim sayan bir adama gənc Daşqının təsirini qüvvətli boyalarla, bütöv bir şəxsiyyət mövqeyindən göstərə bilirdi. Müəllif Alxanın əməllərinə, onun həyatında, insanların taleyində qoyduğu qara izlərə qarşı Daşqının (Ə.Qədirovun) - onun oğlunun hərəkətlərini qoyur. Daşqın da təmasda olduğu adamların taleyində, həyatında iz qoyur. Lakin bu işıqlı, parlaq, adamı təmizliyə, paklığa çağıran izdir. Daşqın öz məhəbbəti, sevgisi ilə Səlimin alçaltdığı Göyərçini mənəvi ölümdən qurtarır, ləyaqətini bərpa edir, insanlara olan inamını qaytarır, onu əvvəlki Göyərçinə çevirir. Rejissor Ə.Quliyev tamaşada Daşqın-Alxan münasibətlərini böyük həssaslıqla izləmişdir. Daşqının Alxana təsiri gözəl sözlərlə, təmtəraqlı hərəkətlərlə, tamaşaçını bezdirən öyüd-nəsihətlərlə deyil, kiçik, nəzərə az çarpan ştrixlərlə, bütövlükdə həyat tərzi, davranış, hər bir hərəkətində əksini tapmış dərin mənəviyyatla həyata keçirilirdi. Alxanın oyanmasına səbəb olan ən böyük təkan Daşqının qonşu mədəndə baş vermiş yanğına reaksiyasıdır. Daşqın (Ə.Qədirov) əmək cəbhəsində və sevgidə rəqibi olan Səlimin (R.Məlikov) sahəsində qəza baş verdiyini bilən kimi köməyə gedir. Bunu müşahidə edən Alxan gördüyünə heyrət edir. Çünki nə iyirmi altı il öncə, nə də indi o, belə bir hünərə qadir deyildir. Ə.Qədirov Daşqının xarakterinin bu gözəl cəhətini qəlbində, ürəyində, düşüncəsində adekvat təcəssüm etdirə bilirdi. Tamaşaçılar Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|