Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 4 aprel 2009-cu IL tarixli
Yüklə 290,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİKOZ ETİOLOGİYALI MENİNGİTLƏR
- OCAQDA ƏKS-EPİDEMİK TƏDBİRLƏR
- SEROZ MENİNGİTLİ XƏSTƏLƏRİN DİSPANSERİZASİYASI
- ƏLAVƏ №1 LYUMBAL PUNKSİYA Lyumbal punksiya aparılmasına mütləq əks-göstərişlər
- Lyumbal punksiya aparılmasına nisbi əks-göstərişlər
- Lyumbal punksiyanın aparılma metodikası Xəstənin hazırlanması
- ƏLAVƏ №2 Meningitli xəstələrə göstərilən yardımın ümumi alqoritmi
- ƏLAVƏ №3 Meningit zamanı profilaktik və əks-epidemik tədbirlərin alqoritmi
Toksoplazmoz Toksoplazmoz zamanı MSS zədələnməsi aseptik meningit kimi keçə bilər. İmmun çatışmazlığı olanlarda nekrozlaşan ensefalit, QİÇS-li xəstələrdə çoxsaylı abseslər formasında təzahür edə bilər. Anadangəlmə toksoplazmoz olan uşaqlarda OBM-də zülalın səviyyəsi çox yüksək ola bilər. Klinik formadan asılı olaraq kompleks müalicə aparılır. Etiotrop müalicə xloridin və sulfadimizinlə (fasilələrlə 3 kurs) aparılır. Bundan əlavə – aminoxinol, delagil, tetrasiklin sırasından antibiotiklər istifadə oluna bilər. Bu preparatlar qanda toksiki təsir göstərdiyi üçün eyni vaxtda fol turşusu da müalicəyə əlavə edilir.
Meningitin mikoz formalarının törədiciləri Cryptococcus neoformans yaxud Coccidioides immiti hesab olunur. Nadir hallarda histoplazmoz yaxud blastamikoz aşkar olunur. Koksidiomikoza görə endemik olmayan ərazilərdə kriptokokk meningiti qeydə alınır. QİÇS-lə xəstə insanlar daha tez yoluxurlar. OBM şəkli vərəm meningitində olduğu kimidir. Kriptokokk meningiti illər boyu residiv verə, yaxud gizli şəkildə keçə bilər. Kriptokokk meningitinin diaqnozu OBM-in, qan və sidiyin əkilməsi, yaxmanın hind mürəkkəbi ilə boyanması, OBM və qanda kriptokokk antigeninin təyini əsasında qoyulur. Revmatoid faktorun olması qanda (OBM-də deyil) kriptokokk antigeninin təyini zamanı yalan müsbət nəticəyə səbəb ola bilər. OBM-də kriptokokk 90% hallarda aşkar edilir.
Bəzi dərman preparatları ”aseptik” meningitlər törədə bilər. Belə təhlükə daşıyan dərmanların siyahısına aşağıdakı preparatlar daxildir: qeyri-steroid iltihab əleyhinə vasitələr, penisillin, izoniazid, siprofloksasin, metronidazol, trimetoprim, sulfanilamidlər, azatioprin, karbamazepin, venadaxili qammaqlobulin. Bu preparatların istifadəsi zamanı OBM-də hüceyrələrin miqdarı 1 mkl- də 2000-3000-ə qədər arta bilər (PNL üstünlüyü ilə). Zülalın miqdarının çox artması, qlükozanın normal miqdarı qeyd olunur. Meningiti xatırladan bu vəziyyət çaşdırıcı ola bilər. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. OCAQDA ƏKS-EPİDEMİK TƏDBİRLƏR ►
Xəstənin mütləq qaydada hospitalizasiyası ►
Ocaqda (evdə), mütəşəkkil kollektivlərdə (2 və daha artıq hal olarsa) son dezinfeksiyanın aparılması ►
müşahidə (əsnəyə, dəriyə baxış, termometriya) ►
Təmasda olan uşaqlara həkim-nevroloqun baxışı ►
Təmasda olan uşaqların birdəfəlik virusoloji müayinəsi ►
Uşaq məktəbəqədər müəssisələrdə axırıncı uşağın müəyyən edilməsindən sonra 14 gün müddətində karantin qoyulması SEROZ MENİNGİTLİ XƏSTƏLƏRİN DİSPANSERİZASİYASI Aktiv dispanserizasiya – stasionardan çıxdıqdan bir ay sonra, daha sonra bir il ərzində 3 ayda bir dəfə və sonrakı ildə 6 ayda bir dəfə aparılır. Stasionardan çıxdıqdan sonra xəstə 3 həftə ərzində poliklinikada reabilitasiya keçməli, məktəblilər 6 ay ərzində idman və bədən tərbiyəsindən azad edilməlidirlər. Belə uşaqlara qoruyucu rejim tətbiq olunur; sakit şərait, təmiz hava, televiziyaya baxışın və kompüterlə işləməyin məhdudlaşdırılması. Dispanser müşahidəsi zamanı nevroloji simptomatikanın dinamikası, əqli və nitq imkanları, likvorodinamika, təyin olunmuş rejimə əməl etmə nəzərə alınmalıdır. Ehtiyac olduqda təkrar hospitalizasiya, yaxud sanator müalicə təyin olunur. Qalıq əlamətlər olmadıqda, rekonvalessentlərin aktiv dispanser qeydiyyatından çıxarılması 2-3 ildən sonra mümkündür. ►
3 ildə 1 dəfədən çox olmayaraq aparılmalıdır. ►
İmmunizasiya profilaktik məqsədlə də həyata keçirilə bilər. Bu ilk növbədə yüksək risk qrupuna daxil olan şəxslərə aiddir:
1-8 yaşlı uşaqlar 50%-ə qədəri gəlmələr təşkil edən I kurs ali təhsil müəssisələri, texnikum tələbələri.
Başqa yerlərdən (xüsusilə kənd rayonları) müvəqqəti gəlmiş yeniyetmə və yaşlı qrup əhali (müvəqqəti fəhlələr, tələbə dəstələri). Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. ƏLAVƏ №1 LYUMBAL PUNKSİYA Lyumbal punksiya aparılmasına mütləq əks-göstərişlər: ►
Ehtimal olunan kəllədaxili təzyiq ►
Görmə sinirinin diskinin ödemi və durğunluğu (göz dibinin müayinəsi zamanı aşkarlanır). Bəzən müstəsna hallarda disklərin durğunluğu olan xəstələrdə (idiopatik kəllədaxili hipertenziya zamanı, yaxud OBM-in təcili müayinəsi tələb olunarsa) LP aparmaq olar, lakin bu, neyrocərrahın konsultasiyasından sonra həyata keçirilir. ►
►
Baş beyində həcmli prosesə şübhə olduqda (KT zamanı aşkarlanır) ►
Ağır trombositopeniya, yaxud qan laxtalanmasının kompensasiya olunmayan pozulması ►
Lyumbal punksiya aparılmasına nisbi əks-göstərişlər: ►
Baş beynin travması zamanı (KT-dən sonra) ►
Antikoaqulyantlarla, immunodepresantlarla müalicə zamanı ►
Əgər xəstəyə miyeloqrafiya olunmalıdırsa ►
Punksiya ediləcək nahiyənin infeksiyalaşması ►
Sianotik ürək qüsurları olan uşaqlarda ►
Axırıncı qıcolma hadisəsindən 1 həftə sonra LP aparmaq olar Ağırlaşmaları Punksiyadan sonrakı baş ağrıları xəstələrin 10-30%-də baş verir. Ağrıların oturmuş vəziyyətdə, yaxud ayaq üstə güclənməsi, üfüqi vəziyyətdə azalması səciyyəvidir. Ağrı punksiyadan sonra ilk 3 sutkada meydana çıxır və adətən 2-5 gün, bəzən həftələrlə davam edə bilər. Müalicə yataq rejimi və maye qəbulunun artırılması yolu ilə aparılır. Çox güclü baş ağrıları olduqda punksiya dəliyini autoqanla qapayırlar (proseduranı anestezioloq, yaxud neyrocərrah aparmalıdır). Postpunksion baş ağrılarını yüngülləşdirmək məqsədilə aşağıdakı tədbirlər görülməlidir: çox nazik iynələrdən istifadə olunması (20 yaxud 22 kalibrli), iynənin sərt beyin qişası liflərinə paralel yeridilməsi, iynənin kənar edilməsi zamanı xəstənin qarnı üstə çevrilməsi. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
35 Əgər OBM təzyiqi artırsa və bu hal 10 dəqiqədən artıq davam edirsə (punksiya başlanandan), müayinə üçün OBM-in minimal miqdarı götürülməlidir. Daha sonra nevroloq, yaxud neyro-cərrahın konsultasiyası vacibdir. Meningit zamanı OBM-in yüksək təzyiqi, ocaqlı proseslə müqayisədə o qədər də təhlükəli deyil. Yadda saxlamaq lazımdır ki, təzyiqin artması hiperkapniya, su intoksikasiyası, yaxud kəskin hipertonik ensefalopatiya nəticəsində ola bilər. Əgər OBM-in artmış təzyiqi fonunda LP aparılmasından dərhal ya bir neçə saat sonra nevroloji status pisləşirsə, osmotik diuretiklər və kortikosteroidlər təyin edilməlidir. Onurğa beyninin sıxılması (şiş zamanı) ilə şərtlənən subaraxnoidal boşluğun tam, yaxud hissəvi blokadası zamanı OBM- in götürülməsi xəstənin vəziyyətini ağırlaşdıra bilər. Spinal blokun olması likvorodinamik müayinənin nəticəsi, ksantoxromiya (zülalın miqdarının artmasına görə) və OBM-in aşağı təzyiqi əsasında müəyyən edilir.
►
LP-dən 15 dəq. əvvəl qan qlükozaya görə müayinə olunmalıdır ►
Proseduranın mahiyyəti xəstəyə ətraflı izah edilməlidir ►
LP-dən əvvəl venadaxili giriş təmin edilməlidir. Bu osmotik vasitələrin infuziyasına, OBM götürüləndən sonra isə antibiotikoterapiyanın aparılmasına imkan verir. ►
Xəstənin vəziyyəti:
xəstə yanı üstə, aşağı ətrafı bud-çanaq və diz oynaqlarında bükülmüş vəziyyətdə uzadılır. Hazırlıq qurtardıqdan sonra iynə yeridilərkən xəstənin sağrısı və beli maksimal əyilir. Kiçik yaşlı uşaqlarda boynun əyilməsi zamanı ehtiyatlı olmaq lazımdır, bu zaman tənəffüs yollarının obstruksiyası baş verə bilər. Tənəffüs ağırlaşmalarının olma təhlükəsi xüsusilə sianotik ürək qüsurları olan uşaqlarda daha yüksəkdir.
palpator olaraq qalça sümüklərinin yuxarı kənarlarını birləşdirən xətt səviyyəsində L3-L4 aralığını təyin edirlər. Skolioz və onurğanın digər anomaliyalarını nəzərə almaq lazımdır. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
36
əgər yanı üstə punksiya mümkün deyilsə, onu oturaq vəziyyətdə aparırlar. Xəstə önə əyilmiş vəziyyətdə oturur. Onurğa xətti düz olmalıdır. Belə vəziyyətdə OBM-in təzyiqini ölçmək mümkün olmadığından, onu punksiyadan sonra xəstəni yanı üstə uzadaraq ölçürlər. ►
Dərinin işlənməsi:
kürəyin dərisi yodlu pambıq tamponla silinir. Bu 2-3 dəfə təkrarlanır. Sonra dərini 3 dəfə spirtlə silmək lazımdır
yodun subaraxnoidal boşluğa düşməsinin qarşısını almaq üçün, punksiyadan əvvəl əlcəklər dəyişdirilir
punksiya sahəsi steril parça ilə örtülür Punksiya ►
Bütün tələb olunan alətlər hazır olmayınca punksiyaya başlamırlar (punksiya üçün 20G ölçülü iynə, manometr, 3-4 ədəd qapaqlı steril sınaq şüşələri lazımdır) ►
Punksiya nahiyəsini lidokain, yaxud prokainlə anesteziya edirlər. Əvvəlcə 0,1-0,2 ml anestetik dəridaxili olaraq yavaş-yavaş yeridilməklə ”limon qabığı” effekti yaradılır. Sonra 0,2-0,5 ml anestetik daha dərin yeridilir. Məhlulun əzələ daxilinə yeridilməsi mənasızdır, çünki bu çox ağrılıdır. ►
“Limon qabığı” nahiyəsinin mərkəzindən dərini mandren keçirilmiş iynə ilə dəlirlər. İynəni onurğanın oxuna nisbətən 10- 15º bucaq altında yeridirlər və kəsik hissə yuxarı olmaqla saxlayırlar. İynəni yavaş, lakin dayanmadan yeridirlər. Sərt beyin qişasını dələrkən iynənin “boşluğa düşmə” hissiyyatı yaranır. Mandren çıxarılır və OBM-in çıxıb-çıxmaması yoxlanılır. Əgər iynədən OBM gəlmirsə, iynənin yeridilməsi davam etdirilir, bu zaman mandren OBM gələnədək 2-3 mm-dən bir çıxarılır. Bundan sonra iynə daha 1-2 mm yeridilir və kəsiyi aşağı olmaqla çevrilir. İynəni çox dərinə yeritməmək və onurğa kanalının ön venoz kələfini zədələməmək üçün çox ehtiyatlı olmaq lazımdır. ►
Əgər L3-L4 aralığında OBM əldə etmək mümkün olmursa, onda punksiyanı L2 və L3, yaxud L4 və L5 arasında etməyə cəhd göstərmək lazımdır. Təkrarı LP-dən sonra təzyiq azala bilər və OBM gəlməyə bilər. Belə halda xəstənin boynunu əyirlər. ►
lazımdır. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
37
OBM-in toplanması ►
OBM-in təzyiqi manometrdə onun hündürlüyünə əsasən təyin edilir. İynənin subaraxnoidal boşluqda olması OBM sütunu hündürlüyünün tənəffüs zamanı dəyişilmələri ilə təsdiqlənir. OBM-in təzyiqi ölçülərkən xəstəyə maksimal sərbəst olması və ayaqlarını uzatması tövsiyə olunur. Birinci damlaları (1-1.5 ml) ayrıca sınaq şüşəsinə toplayır və isti halda laboratoriyaya aparırlar. Materialı çatdırmaq mümkün olmadıqda, onu 37 ºC-də termostatda bir gündən artıq olmamaq şərti ilə saxlamaq lazımdır. ►
1 saylı şüşəyə: 2 ml – zülal və qlükozanın miqdarının təyin edilməsi üçün. Sınaq şüşəsi möhtəviyyatı sentrifuqa olunur, çöküntü mikroskopik müayinə edilir.
2 saylı şüşəyə: 1-2 ml – bakterioloji müayinə üçün. 3 saylı şüşəyə: 2 ml – hüceyrə tərkibinin təyini, 1 ml – seroloji müayinə üçün. ►
OBM-in yüksək təzyiqinin onun miqdarının azaldılması hesabına aşağı salına bilməsi ehtimalı əsassızdır, çünki OBM-in sərt beyin qişasının punksion defektindən axması daha təhlükəlidir. ►
Bakterial meningit zamanı OBM-in təzyiqi həmişə yüksək olur. Ona görə LP-dən sonra xəstələr daim müşahidə altında olmalıdırlar (birinci 4 saatda hər 15 dəq. bir). Əgər nevroloji status pisləşirsə, osmotik vasitələr yeridilməlidir. ►
keçirirlər, iynənin özünü isə yerində saxlayırlar. Sonra vena daxilinə (20-30 dəq. müddətində 1-1,5q/kq olmaqla) mannitol və yüksək dozada kortikosteroidlər (10 mq deksametazon ∗ vena
daxilinə şırnaqla) yeridilir. Mannitol yeridildikdən sonra punksion iynə çıxarılır. İynənin çıxarılması İynənin çıxarılması zamanı mandrenin qoyulması onurğa beyni qabığının sıxılmasına səbəb ola bilər. Ona görə də iynəni mandrensiz çıxarmaq lazımdır.
∗
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Skrininq Stasionara göndərişlər Nəzarətə götürmə Anamnezin toplanması, risk faktorlarının aşkar edilməsi Ağırlıq dərəcəsinin qiymətləndirilməsi Müalicə proqramının tərtibi Pasiyentlər və onların ailə üzvlərinin maarifləndirilməsi. Xəstəxanadan çıxandan sonra pasiyentdə (yaxud onunla təmasda olan şəxslərdə) simptomların təkrarlanması baş verərsə, mütləq həkimə müraciət edilməlidir. Ocaqda əks-epidemik tədbirlər Pasiyentə yazılı müalicə planının verilməsi “Təcili yardım”dan daxil olan məlumatlar Hospitalizasiya Dispanser qeydiyyatına
götürmə
Meningitli xəstələrin aşkar edilməsi ƏLAVƏ №2 Meningitli xəstələrə göstərilən yardımın ümumi alqoritmi
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Xəstəlik mənbəyinin aşkar edilməsi Uşaq məktəbəqədər müəssisələrində 3-7 gün fasilə ilə 2 dəfə Məktəblər, internat-məktəblər, ali təhsil müəssisələri – bir dəfə Təmasda olan şəxslər 10 gün müddətində klinik müşahidə Sanasiya Passiv müdafiə – qamma-qlobulin (3 ml) Levomisetin, yaxud ampisillin 0.5 q gündə 4 dəfə, seftriakson 250 mq ə/d 1 dəfə və ya siprofloksasin 750 mq per os 1 dəfə, rifampisin 600 mq gündə 2 dəfə 2 gün Spesifik peyvənd A seroqrupa qarşı polisaxarid vaksin A + C
assosiasiya olunmuş
vaksin ƏLAVƏ №3 Meningit zamanı profilaktik və əks-epidemik tədbirlərin alqoritmi Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
40
1.
Tunkel AR, Hartman BJ, Kaplan SL, Kaufman BA, Roos KL, Scheld WM, Whitley RJ. Practice guidelines for the management of bacterial meningitis. Clin Infect Dis 2004 Nov 1; 39(9) 1267-84. 2.
Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных, выпуск 2. К 49М: ГЭОТАР - Медиа, 2008 - 1376с. 3.
4.
инфекционных болезней // С-Петербург, 1999,301 с. 5.
Etrada B. Enteroviral meningitis//Infect.Med., 1999,16(8),p.493. 6.
Hamilton M., Jackson M., Abel D. Clinical utility of polymerase chain reaction testing for enteroviral meningitis// Pediatr.enfect.Dis.J., 1999.18(6), p.533-537. 7.
Riding M. Stevart J. Clements B. Enteroviral polymerase chain reaction in the investigation of aseptik meningitis //J.Med.viral.,1996,50(2),p.204-206. 8.
Rotbart H., Brenman P., Fife H. et al. Enterovirus meningitis in adults//Clin.İnfect.Dis., 1998, 27(4),p.896-898. 9.
бактериальные менингиты www.rmj.ru/rmj/t8/nl3-14/548.htm
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Document Outline
Yüklə 290,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|