Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazırliyi Azərbaycan Respublikiası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.
Yüklə 7,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kənd təsərrüfatı heyvanlarının embrional və postembrional inkisafinda artım sürəti.
- Heyvanlarin boyumə və inkisaf mərhələləri.
34 Beləliklə, həm qaramal və həm də camıĢların embrional inkiĢafı rüĢeym, erken bala ve bala dövrlərinə bölunur. Birinci dövr qaramalda 34 gün (12,1%), camıslarda 38 gün (12,37%), ikinci dövr qaramalda 26 gün (9,4%), camıĢlarda 27 gün (8,79%), ücüncü dövr qaramalda 224 gün (78,5%), camıĢlarda 242 gün (78,84%) davam edir. Buna muvafiq olaraq, birinci dövr qoyunlarda 28 gün (18,7%), dövĢanlarda 13 gün (40%), ikinci dövr muvafiq sürətdə17 gün (12%) və 6 gün (24%), ücüncü dövr 102 gün (69,8%) və 11 gün (36%) davam edir. Birinci dövrdə rüĢeymin inkisafı nəticəsində ayrı - ayrı orqanlar, toxumalar və sistemlər əmələ gəlməyə, bunlardan bəziləri funksiyaya baĢlayır. Məsələn, qaramal və camıĢların rüĢeyminin inkisafının 20 – 23 günündə ürək, bir sıra daxili orqan və vəzilər öz funksiyasını yerinə yetirir. Ġkinci dövrdə qalan orqan və sistemlərin bir hissəsinin əmələ gəlməsi davam edir, bir hissəsinin inkisafı baĢa çatır. Bu dövrün axırında qarın boĢluğu orqanları üstdən xüsusi pərdə ilə örtülür, erkən bala formalasır, orqanların funksiyası artır, ücüncü dövrdə orqan, toxuma və sistemlər inkiĢaf edir, kütləcə artmağa baslayır, maddələr mübadiləsi prosesləri intensivləĢir və nəticədə bala xeyli iriləĢir. RüĢeym dövrünün axırında camıĢlarda çəki 0,93 qrama, erkən bala dövrünün axırında 26,23 qrama çatdıgı halda, bala dövrünün axırında 35 kq ,bəzi qaramal cinslərində (məsələn, Simmental cinsindən olan inəklərdə) 71 kq catir. Bu inkisaf dövrlərində embrionun qidalanma səraiti və formaları təmamilə fərqli olur. Bu dövrlərdə embrionun qidalanmasında istirak edən ikinci orqanların da (trofoblast, allantois, allantoxorion ve s. ) forma və inkisafı müxtəlif olur. Embrional inkisaf dövründə, embrion yalnız ananın qidalandirmasi ilə, doğulduqdan sonra ilk aylar qismən ananın qidalandirması ilə təmin olunduğu halda, sonrakı dövrlərdə tamam müstəqil halda qidalanaraq böyüyür və inkiĢaf edir. ĠnkiĢaf və böyümənin sürəti fərdi inkiĢaf zamanı getdikcə tədricən azalır və baĢa catır. Hər bir fərdi inkiĢaf cinsindən, cinsiyyətindən, növündən, saxlanma Ģəraitindən, yemləmə səviyyəsindən, temperaturdan və s. asılı olaraq müxtəlif ömür uzunluğuna malikdirlər. Məsələn: belə bir hadisə olmuĢdur. 1794-cü ildə ġarisin gölünü təmizləyəndə üzərinə qızıl həlqə geydirilmiĢ bir iri ġUKA balığı tutulmuĢdur.. Həlqənin üzərində bir sərlövhə yazılmıĢdır. ”Posadil Çar Boris Fedoroviç”. Sonra aydınlaĢır ki, bu balığın 200 il yaĢı vardır. Macarıstanda inək 32 il yaĢamıĢ həmin dövürdə 26 bala vermiĢ və hamısıda diĢi buzov olmuĢdur. Həmin inəyin süd sağımı orta hesabla 3980 kq süddə yağ 4,19% olmuĢdur. Böyümə-heyvanlarin embrional və postembrional inkiĢafı qanunauyğunluqları və gövdə quruluĢu xüsusiyyətlərinin kəmiyyətcə dəyiĢməsi nəzərdə trutulur. Kənd təsərrüfati heyvanlarinin embrional dövründəki inkisafinda orqanlarin və toxumalarin əmələ gəlməsi və diferensiyasnnı, orqanizmin embrional və postembrional inkisafi dövrlərindəki böyumə və inkisaf xususiyyətləri öyrənilir. Bu xüsusiyyətlərin yemləmə, saxlama Ģəraitindən, heyvanların növündən, cinsindən, cinsiyyətindən və tezyetiĢkənliyindən asılı olmasını, embrionalizm və infantilizm catmamazliqlarının səbəbini və nəticələrini mütəxəssislər bilməlidirlər. Heyvanın böyümə və inkiĢafının, nisbi və mütləq artımlarının hesaba alinmasını öyrənməlidirlər. Kənd təsərrüfatı heyvanlarının inkiĢafı, mayalanmıĢ yumurta hüceyrədən baĢlayaraq cinsiyyət yetiĢkənliyinədək olan dövrdəki böyüməsi, müxtəlif inkiĢaf dövrlərində heyvan orqanizminin toxuma və hüceyrələrinin differensasiyası və bu dövrdəki bütün maddələr mübadiləsi prosesllərindən ibarətdir. Kənd təsərrüfatı heyvanlarının embrional və postembrional inkisafinda artım sürəti. 35 KondraĢova görə iri gövdəli və yüksək çəkili analarda embrion dövrünün uzanması və balanın canlı kütləsi çox olması ilə nəticələnir, əksinə az canlı kütləyə malik analarda embrion dövrü nisbətən az və doğduğu balaların canlı kütləsi aĢağı olur. Bu iki əlamətlər arasında korelyativ əlaqədarlıq vardır. Cədvəl-4. Ananın canlı kütləsindən asılı olaraq emrion dövrünün və balanın çəkisinin əlaqədarlığı.Cədvəl-4 Doğum zamanı ananın Canlı kütləsi Cavanların cinsiyyəti 280 gün və çox Orta çəki, kq 281-288 gün Orta çəki,kq 289 gün və çox Orta çəki,kq 500kq –a qədər Erkək DiĢi Orta hesabla 35,6 32,7 33,8 36,3 34,6 35,3 37,9 36,3 36,3 500-600 kq Erkək DiĢi Orta hesabla 38,1 35,0 36,3 38,7 37,7 38,0 38,9 38,4 38,7 601-kq və yuxarı Erkək DiĢi Orta hesabla 40,4 37,2 38,9 40,0 38,3 39,1 41,9 40,3 41,1 Heyvanlarin boyumə və inkisaf mərhələləri. Heyvanların fərdi inkisafı keyfiyyət və kəmiyyət dəyiĢkənliklərindən ibarətdir. Boy və inkisaf – ontogenetik prosesin iki cəhətidir, cünki, heyvan orqanizminin böyümə və inkisafı mayalanmıĢ yumurta hüceyrəsindən baĢlayır.Cinsiyyət hüceyrəsi isə muəyyən inkisaf səraitində , növün təkamülü xüsusiyyətlərinin bütün xassələrini vermək qabiliyyətinə malikdir. Basqa sözlə desək, canlı hüceyrə öz əcdadlarının kecdiyi inkiĢaf yollarını təkrar etməyə qabildir. Bu isə mutləq Ģəkildə olmur, cünki, mühit səraiti daim dəyiĢir, bu dəyiĢikliklər isə inkisaf etməkdə olan orqanizmə təsir edərək, müvafiq Ģəkildə onu dəyiĢdirir və orqanizmin fərdi inkisafı ilə əlaqədardır. Deməli, orqanizm ilə mühit vəhdət təskil edir. Qabaqcil keçmiĢ sovet alimleri (Maliqanov, Çirvinski ) heyvan orqanizminin böyümə və inkiĢaf xüsusiyyətlərini öyrənmək və istiqamətli bəsləmə səraitini müvəffəqiyyətlə tətbiq etməklə heyvanlarin tezyetiĢkənliyinə, məhsuldarliğının yüksəlməsinə təsir etmələrini göstərmiĢlər. Yüklə 7,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|