Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- asetaldehid aldol
- kroton aldehidi
- piroüzüm turşusu
- qlükoza qlükon turşusu
- limon turşusu
- 3.3.2. Bioloji aktiv maddələr və onların praktiki əhəmiyyəti 3.3.2.1. Antibiotiklər.
Bu proses zamanı qlükoza hələlik identifikasiya olunma- yan (müəyyən edilməyən) birləşməyə - «V» çevrilir. Həmin birləşmə isə, öz növbəsində şikim turşusunun əmələ gəlməsi üçün başlanğıc material hesab edilir. Göbələklərin metabolizmində əmələ gələn aralıq məhsullardan biri də spirtlərdir. Spirtlər, bir çox göbələk növlərində, xüsusilə də, mukor və fuzarium növlərinə aid göbələklərdə geniş şəkildə əmələ gələn maddələrdir. Asperqillus növünə məxsus olan göbələklər də müəyyən miqdarda spirt əmələ gətirirlər. Fuzarium göbələkləri, nəinki təkcə heksozaları, onlar həm də pentozaları da qıcqırda bilirlər. Lakin istehsalat şəraitində spirti, maya göbələklərinin köməyilə tərkibində şəkər və ya nişasta olan xammallardan alırlar. Bu halda, tərkibində nişasta olan xammal, əvvəlcə şəkərə çevrilməlidir. Bir çox göbələklərdə, mübadilə proseslərinin gedişində xeyli miqdarda yağın əmələ gəlməsi müşahidə olunur. Belə ki, bəzi göbələklərdə, o cümlədən, penisillin, asperqillum, fuzarium və mayada toplanan yağın miqdarı, göbələyin quru çəkisinin təxminən 20 – 25%-nə bərabərdir. Göbələklərdəki yağlar, adətən, sərbəst və doymamış yağ turşularından ibarətdir və bu baxımdan onlar bitki yağlarını xatırladır. Göbələklərdə yağların əmələ gəlməsi, mühitdə C/N nisbətinin karbonun xeyrinə olması zamanı və mühitdə üzvi turşular, xüsusilə də, sirkə turşusunun əlavə edilməsi zamanı xeyli sürətlənir. Yağların biosintezində, karbohidrat mübadiləsində yaranan asetaldehid iştirak edir. 2 CH 3 COH ⎯ ⎯ ⎯ → ⎯ aldolaza CH 3 · CHOH · CH 2 · COH ⎯ ⎯ →
⎯ − O H 2
asetaldehid aldol
⎯ ⎯ → ⎯ − O H 2 CH 3 CH = CH · COH kroton aldehidi Bu reaksiyada asetaldehid kondensasiya edərək aldola
çevrilir, o isə bir molekul su itirərək, kroton aldehidinə keçir. Kroton aldehidi, fosfoqliserin aldehidi ilə birləşərək butiralde- hid və piroüzüm turşusuna çevrilir. CH 3
2 O + R · COH → kroton aldehidi
→CH 3 CH 2 · CH 2 · COH + CH 3 · CO · COOH butir aldehidi piroüzüm turşusu
Göbələklərdə metabolizmin gedişində yağlardan başqa, həm də çoxlu üzvi turşular da sintez olunur. Mübadilə məhsullarından biri kimi, ən çox mukor göbələklərində əmələ gələn birləşmələrdən biri də süd turşusudur ( CH 3 · CHOH · COOH). Anaerob şəraitdə südtur- şusunun əmələ gəlməsi, aşağıdakı qaydada olur. C 6 H 12 O 6 → CH
3 · CHOH· COOH + C 2 H
OH + CO 2
Aerob şəraitində süd turşusu, nəzərdə tutulduğundan çox alınır. Bu, piroüzüm turşusunun reduksiya olunması ilə əlaqədardır. CH 3 CH 3
| | CO ⎯ ⎯ ⎯ → ⎯ ⋅ 2 H NAD CHOH | | COOH COOH piroüzüm turşusu
süd türşusu
Fumar turşusu (HOOC-CH=CH-COOH), mukor göbələklərinin fəaliyyəti zamanı əmələ gələn məhsullardandır. Fumar turşusu, bir çox növlərdə, o cümlədən Asperqillus və Penicillium cinslərində də yaranır. Bu turşu Krebs tskilində işti- rak edir və piroüzüm, kəhrəba və oksalat-sirkə turşularından da əmələ gələ bilər. Lakin fumar turşusunun biosintezinin ən qısa yolu, piroüzüm turşusundan, alma turşusu vasitəsilə olan yoldur.
CH 3
| | | CO + ⎯ ⎯
⎯ → ⎯ ⋅ + 2 2 H NADP CO CH 2 ⎯ ⎯ → ⎯ − O H 2 CH | | || COOH CHOH CH
| |
alma turşusu fumar turşusu
Fumar turşusu malein turşusunun sis-formasını almaq üçün istifadə edilir. Sis-malein turşusu isə lak və rənglərin, həmçinin də qatran istehsalında işlədilir. Bu turşu, həm də sintetik detergentlərin istehsalı üçün də lazımdır. Qlükon turşusu [CH 2 OH (CHOH) 4 COOH] – bir çox As- perqillus və Penicillium göbələklərində, həmçinin də, Fumaqo oaqans göbələyində əmələ gəlir. Qlükon turşusu daha çoxlu miqdarda Asperqillus niger, Penicillum purpurogenium və Penicillium chrysogenum göbələklərində toplanır. Qlükon turşusu qlükozoaerodehidrogenaza (aerob dezidro- genaza) fermentinin köməyilə qlükozanın aldehid qrupunun oksidləşməsi yolu ilə əmələ gəlir.
CH 2 OH (CHOH) 4 COH + ½O
2
→ CH 2 OH (CHOH) 4 · COOH
qlükoza qlükon turşusu Qlükon turşusu, uşaqlar və hamilə qadınlar üçün kalsium- qlükonat şəklində müalicə vasitəsi kimi istifadə olunur. İtakon turşusu və ya metilkəhrəba turşusu, Krebs tsiklindən şaxələnmə kimi limon turşusundan əmələ gəlir. Bu proses, bir molekul su və CO 2 ayrılmaqla həyata keçir. Bu turşu, Asperqil- lus itaconicus və Asperqillus terreus göbələklərində toplanır. İtakon turşusunun ən yüksək miqdarı, qlükoza – 20-25% oldu- qda və həm də mühitdə NH 4 NO 3 , qarğıdalı ekstraktı və 4,5- 5q/l. MgSO 4 – olduqda nəzərə çarpır. İtakon turşusu, praktik və səthiaktiv maddələrin, həmçinin də, sintetik preparatların hazır- lanmasında istifadə olunur. Bu turşunun efirləri polimerləşmə qabiliyyətinə malikdir. Limon turşusu (HOOC - CH 2 COH · CH
2 · COOH) . | COOH
Bu turşu, Penicillium citrinum, Penicillium luteum, həmçinin də Asperqillus niqer göbələklərinin nümayəndələrində əmələ gəlir. Limon turşusunun sintezi Krebs tsikli ilə əlaqədardır və dörd atom karbon, iki karboksil qrupu olan turşu ilə, iki atom karbon və bir karboksili olan turşunun kondensasiyası hesabına gedir. Bu prosesdə oksalat-sirkə tur- şusu ilə asetil-K 0 A və sirkə turşusu iştirak edir.
COOH COOH |
|
CH 2 CH 3 CH 2 | + | + K 0 A
⎯ ⎯ →
⎯ − A K 0 | ON
CO COOH C | sirkə turşusu | SOON
2
oksalat-sirkə turşusu | COOH
limon turşusu
Əgər karbon mənbəyi kimi saxaroza və fruktozadan istifadə olunarsa, onda limon turşusu daha çox miqdarda əmələ gəlir. Limon turşusu tibbdə, yeyinti və konditer sənayesində tətbiq edilir. Quzuqulağı və ya oksalat turşusu (HOOC-COOH). Bir çox göbələklərin həyat fəaliyyəti zamanı əmələ gəlir. Çox intensiv aerasiya şəraitində olan göbələk kulturasında limon turşusunun oksidləşməsi sayəsində də, oksalat turşusu toplana bilər.
3.3.2. Bioloji aktiv maddələr və onların praktiki əhəmiyyəti 3.3.2.1. Antibiotiklər. Göbələk metabolizminin ən mühüm məhsullarından biri antibiotiklərdir. Mübadilə məhsulu kimi,
Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|