Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3.2.3. Vitaminlər və digər aktiv birləşmələr.
- piroüzüm turşusu kəhrəba -sirkə turşusu
- destiobiotin
- 3.3.2.4. Sterinlər və digər aktiv maddələr.
melanin olur. Bu maddə tirozinin kondensasiyası və oksidləşməsinin məhsuludur.
Göbələklərin böyümə və inkişafı üçün, karbon, azot mənbələri və kül elementlərindən başqa, həm də vitaminlərin olması zəruridir. Vitaminlər, əsas etibarilə, avtotrof olan yaşıl bitkilərdə əmələ gəlir. Heyvanlar isə, vitaminləri bitki qidaları ilə birlikdə alırlar. Bir çox xlorofilsiz orqanizmlər, o cümlədən göbələk də vitaminlər sarıdan heterotrofdurlar, bununla belə, onlar özləri də müstəqil olaraq bəzi vitaminləri (B 12 , A, D, E, C və s.) sintez edib toplaya bilirlər. Vitaminləri təsnifatlandırarkən, onların suda və ya yağda həll olmaları nəzərə alınır. Göbələklərin bir çoxunda vitaminləri sintez etmək qabiliyyəti, temperaturdan, mühitin pH-dan, tərkibindən və s. asılıdır. Hal-hazırda, 15-dək suda həll olan vitamin aşkar edilmişdir. Bunlar, əsasən B-qrupuna aid vitaminlərdir. Vitaminlərin xarakter xüsusiyyətləri aşağıdakı- lardan ibarətdir: 2) bu maddələr, çox kiçik dozalarda effektlidir; 3) böyümə və inkişafa sürətləndirici təsir edirlər; 4) onların təsiri spesifikdir. Vitamin B 1 və ya tiamin – göbələklərdə böyümə prosesi üçün ən çox lazım olan vitamindir. O, taxıl bitkiləri dənlərinin qabığında çoxlu miqdarda olur. Tiaminin pirofosforlu efiri, karboksilazanın kofermentidir. O, iki komponentdən: piridin və tiazoldan ibarətdir. Vitamin B 1 -ə kif göbələkləri çox tələbkardır. Bu vitaminə tələbatına görə göbələkləri 4 qrupa bölürlər: 1) Tamamilə tiamin molekuluna tələbatı olanlar. Bunlara daha çox küllücə göbələklərini (fitoftor) aid edirlər; 2) Mühitdə hər iki komponent-pirimidin və tiazol olduqda B 1 vitamini sintez edə bilən göbələk;
3) Mühitdə yalnız pirimidin olduqda böyüməyə qabil olan göbələk. Vitamin B 1 -in tiazol hissəsini onlar özləri müstəqil sintez edirlər; 4) Tiamin molekulunun tiazol hissəsini sintez edə bilməyən, lakin pirimidin hissəsini sintez edən göbələk. Bunlara, torpaqda olan kif göbələklərini və ağacçürüdən – bazidiomitsetləri aid etmək olar. B 1 – vitamini çörək mayasında çoxlu miqdarda olur. Odur ki, bu cür mayadan B 1 – vitamininin mənbəyi kimi müalicə məqsədilə tətbiq edirlər. Tiaminin spirt qıcqırmasına təsiri, kar- boksilazanın kofermenti kimi, mühitin pH-dan asılıdır. Belə ki, pH-ın aşağı qiymətlərində (pH<7) tiaminin spirt qıcqırmasına sürətləndirici təsiri zəif ifadə olunur. B 2
tələbkar deyildir. Burada neyrosporları süni variantla alınmış göbələk müstəsnalıq təşkil edir. Belə ki, bunlarda, 28 0 C tem-
peraturdan yuxarı olduqda göbələklərin inkişafı üçün B 2
vitamininə tələbat vardır. Riboflavin fosforlaşdırıcı fermentlərin kofermentidir. B 2 vitamini göbələklərin əksəriyyətində çoxlu miqdarda sintez olunur. Biotin və ya vitamin H - Tiamindən sonra göbələklərin böyümə amili kimi çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Hey- vanlarda bu vitamin spesifik olub, dəri örtüyünün normal funk- siyasını tənzim edir. Güman edilir ki, biotin, tənəffüs və qıc- qırma proseslərində koferment kimi fəaliyyət göstərir. Bunsuz ammonyakın mənimsənilməsi baş vermir. Biotinin funksiya- larından biri də Krebs tsiklində karbon qazının fiksasiyasında (təsbitində) iştirak edən fermentin kofermenti olmasıdır. Buna misal, aşağıdakı reaksiyaları göstərmək olar.
CO 2 + CH
3 ·CO·COOH HOOC ·CH 2 ·CO·COOH piroüzüm turşusu kəhrəba -sirkə turşusu Biotinin funksiyaları bununla bitmir. Məlum olmuşdur ki, o, həm də pivə mayası vasitəsilə sidik cövhərinin istifadə ol-
unmasını da həyata keçirə bilir. Göbələklərin bəzi növləri üçün biotik destiobiotinlə (kükürdsüz biotinlə) əvəz oluna bilər. O || C
/ \ HN NH | |
H 3
2 ) 5 - COOH destiobiotin Vitamin B 6 və ya piridoksin - bir çox göbələklərin böyüməsi və inkişafı üçün lazımdır. Onun quruluşu aşağıdakı kimidir.
Bu vitaminin göbələk orqanizmindəki rolu, onun amin- turşularının, xüsusilə də, alaninin sintezində iştirak etməsindən ibarətdir. Vitamin B 6 -ya ən çox tələbatı olanlar kisəli və maya göbələkləridir. Suda həll olan və göbələklərin metabolizmində mühüm rol oynayan vitaminlərdən nikotin və pantoten turşularını da göstərmək olar. Bunlardan nikotin turşusu NAD və NADF-in tərkibində, pantoten turşusu isə pivə mayasının böyümə amili kimi fəaliyyət göstərir. Digər vitaminlərdən biri də para- aminobenzoy turşusudur. Bu turşu, çəhrayı maya
göbələklərinin inkişafı üçün lazımdır. Onun 0,03/l. qatılığı maya göbələklərinin inkişafına müsbət təsir edir. Bu turşunun quruluşu aşağıdakı kimidir.
Çəhrayı maya göbələklərinin inkişafına müsbət təsirdən başqa, para-aminobenzoy turşusu həm də, qırmızı piqmentin əmələ gəlməsinə də səbəb olur. Yağda həll olan vitaminlər içərisində ilk dəfə öyrəniləni vi- tamin A-dır. O, quruluşuna görə karotinin törəməsidir. A - vi- tamini,
- karotinin molekulundakı karbohidrogen zəncirinin tən ortadan bölünməsi yolu ilə əmələ gəlir. Məlumdur ki, karotinoidlər göbələklərin çoxunda rast gəlinir. Onlar göbələklərə (məsələn, pas, papaqlı və s. göbələklər) rəng verirlər. Bundan başqa, karotinoidlər mukor göbələklərinin çoxalma orqanlarında xeyli miqdarda olur. Karotinoidlərin göbələklər üçün əhəmiyyəti tam öyrənilməmişdir. Amma güman edilir ki, onlar hüceyrənin oksidləşmə-reduksiya sistemlərinin bir hissəsini təşkil edir. 3.3.2.4. Sterinlər və digər aktiv maddələr. Sterinlər də, vi- tamin A və karotinoidlər kimi yağlarla əlaqədardırlar. Onlar göbələklərdə tez-tez və çoxlu miqdarda rast gəlinir. Maya göbələkləri və hifəmələgətirən göbələklərin mitsellərində erqosterin kifayət qədər olur. Penicillium göbələklərinin mit- sellərində erqosterinin quru çəkiyə görə miqdarı 1,1%-ə çatır. Odur ki, penisillin istehsalında tullantı kimi qalan mitsellərdən Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|