Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- α-ketoqlütar turşusu qlütamin turşusu
- leysin α – ketoizokapron turşusu
Ağac cinslərində parazitlik edən və oduncağı çürüdən göbələklər arasında, fenollu maddələri oksidləşdirən fermentlər – polifenoloksidaza və lakkaza geniş yayılmışdır. Buradan da belə nəticəyə gəlmək olar ki, göbələk sporlarında terminal oksidləşmənin polifenol-polifenoloksidaza sistemi vasitəsilə alternativ yolu da mövcud ola bilər. Bununla yanaşı, Fusarium lini, Verticillum alboatrum və s. göbələklər fenolları və askor- bin turşusunu oksidləşdirə bilmirlər. Bəzi göbələklərdə isə, fla- vin oksidazaları – qlükozoksidaza və l – aminturşuları, həmçinin də, d – aminturşularının oksidazaları aşkar edilmişdir. Buğdanın gövdəsində pas xəstəliyi əmələ gətirən göbələklərin sporlarında tənəffüsün aktivliyini təmin edən sistemlər sianidə qarşı (ingibitora) həssas deyildir. Belə ki, Botrytis cinerea, sianidin iştirakı ilə müxtəlif aminturşularını oksidləşdirə bilir. Bir sıra ibtidai göbələklərin oksidləşmə sistemində per- oksidaza da iştirak edir. Belə ki, ağacçürüdən basidiomukot- ların 100-dən çox öyrənilmiş növlərinin 12%-də peroksidaz ak- tivliyinin olması müəyyən edilmişdir. Göbələklərin patogenliyi ilə onların peroksidaz aktivliyi aras- ında müsbət korrelyasiyanın olması da aşkar olunmuşdur. Beləliklə də, göbələklərin yüksək dərəcədə plastikliyi və uyğunlaşma qabiliyyəti, onların ferment sistemləri (oksidləşmə- reduksiya) və metabolizmin xarakteri ilə əlaqədardır. 3.2. Göbələklərdə azotlu maddələrin metabolizmi Mövcud olan bəzi məlumatlara görə göbələk mitsellərində aminturşularının sintezi, karbon mənbəyi kimi istifadə olunan şəkərlərdə üçüncü və dördüncü karbon atomları assimmetrik olduqda daha yaxşı həyata keçirilir. Göbələklərdə ilk sintez olu- nan aminturşuları ilə, sonradan sintez olunan aminturşuları bir- birindən fərqlənir. Belə ki, ikincilər, birincilərin əsasında əmələ gəlir. Staynberq, adları çəkilən 7 aminturşusunun Asperqillus
niqer tərəfindən daha yaxşı mənimsənildiyini göstərmişdir. Bunlara: alanin, arginin, asparagin turşusu, qlütamin turşusu, qlisin, prolin və oksiprolini aid edirlər. Bu aminturşuları ilkin sintez olunan aminturşuları hesab olunurlar. Dikarbon üzvi turşu- ları, ammoniuma nisbətən bəzi aminturşularının mənimsənilməsinə daha yaxşı təsir edirlər. Aminturşularının sintezi, Krebs tsiklindəki turşuların, o cümlədən, α -ketoqlütar turşusunun, aminləşərək, qlütamin turşusuna çevrilməsi kimi həyata keçirilir.
COOH COOH | | CH 2
CH 2
| |
CH 2 +NH
3 + 2H
+ CH 2 + H
2 O | | CO CHNH 2
|
|
COOH COOH α-ketoqlütar turşusu qlütamin turşusu
Qeyd etmək lazımdır ki, həm qlikolitik parçalanmada, həm də Krebs tsiklinin gedişində əmələ gələn ketoturşular xüsusi yer tutur. Həmin turşular aminləşərək müvafiq aminturşularına çevrilir və amidlərin, ümumiyyətlə, zülalların metabolizmində son dərəcə böyük rol oynayır. Aşağıdakı 7-ci cədvəldə amin- turşularının Krebs tsiklindəki ayrı-ayrı mərhələlərlə əlaqəsi göstərilmişdir. Zülalların parçalanma məhsulları – aminturşuları da Krebs tsiklinə müəyyən mərhələlərdə daxil olur. Məsələn, asetil – K 0
α -ketoqlütar, oksalat-sirkə və ya fumar turşuları səviyyələrini göstərmək olar. Göbələklərdə aminturşularının sintezini, penisillinin əmələ gəlməsində aşkar etmək olar. Penicillum göbələyinin mitsellərinin inkişafının ilk dövrlərində aminturşularının bir qismi zülalların tərkibinə daxil olmur və əksinə, xarici mühitə ifraz olunur. Bu zaman mühitdə, məhz qlütamin turşusu aşkar edilir. İkinci dolayı sübut, qlütamin turşusunun Penicillum chrysoqenium göbələyində oksidləşərək
-ketoqlütar turşusuna çevrilməsidir. Göbələklər tərəfindən aminturşularından istifadə olunması, görünür, dezaminləşmə yolu ilə baş verir ki, bu da aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər.
Amin turşusu Krebs tsiklinin müvafiq mərhələsi Asparagin turşusu - - - - - - - - - oksalat-sirkə turşusu ⎪ ⎪
⎪ ⎭ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎬ ⎫
fenilalani tirozin triptofan sistein serin ley qli sin
sin - - - - - - - - - - - - -
asetil – K 0 A ⎪ ⎪ ⎭ ⎪ ⎪ ⎬ ⎫ histidin prolin ornitin inin arg
- - - - - - - - - - - - - - - -
α -ketoqlütar turşusu ⎭ ⎬
n fenilalani tirozin - - - - - - - - - - - - -
fumar turşusu 1) Oksiturşuların əmələ gəlməsilə gedən hidrolitik dezaminləşmə R-CHNH
2 -COOH+H
2 O → R-CHOH-COOH+NH 3
vasitəsilə gedən dezaminləşmə
R-CHNH 2 -COOH+H 2 O → R-CH
2 OH+CO
2 +NH
3
Buna aid misal kimi, spirt qıcqırması zamanı əlavə məhsul olaraq izo-allil spirtinin əmələ gəlməsini göstərmək olar.
CH 3 CH 3
2 -CHNH
2 -COOH+H
2 O→ CH-CH 2 -CH
2 -OH+CO
2 +NH
3
CH 3
CH 3
3)
α – ketoturşuların alınması ilə gedən oksidləşdirici dezaminləşmə R - CHNH
2 - COOH + ½ O
→ R -CO - COOH + NH 3
Burada, aminturşusundan, α – ketoturşu alınır. Başqa bir misalda: CH
3 CH 3
2 -CHNH
2 -COOH+
½ O 2 →
CH-CH 2 -CO-COOH+NH 3
CH 3
CH 3 leysin α – ketoizokapron turşusu Hidroliz zamanı spirtlərin aminləşməsi və həm də dekarboksilləşmənin getməsi nəticəsində artıq başqa amintur- şusu alınır. Bu aminturşusunda karbon atomlarının sayı az olur. α – ketoturşuların reduksiya olunması yolu ilə oksiturşular alına bilər. R - CO - COOH + 2H + Bu proseslərin çox böyük əhəmiyyəti vardır. Belə ki, belə yollarla orqanizmlər tərəfindən aminturşularının sintezi həyata keçirilə bilir. Aminturşularının sintezi, göründüyü kimi, oksidləşdirici dezaminləşmənin əksinə olan qaydada baş verir. R - CO - COOH + NH 3 + H
2 → R - CHNH 2 - COOH + H 2 O
İkinci aminturşuların (ilk aminturşuları yox) sintezi, yenidənaminləşmə (təkraraminləşmə) reaksiyaları vasitəislə həyata keçirilir.
Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|