üçündə uşaqların hər zaman müdafiəyə ehtiyacı vardır. Elə 1917-ci ildə başlayan I
Dünya Müharibəsinin nəticəsi ictimaiyyəti uşaqların müdafiəsinə qalxmağa
məcbur etdi.
Buna görədə 1924-cü ildə Millətlər Cəmiyyəti 5 maddədən ibarət Uşaq Hüquqları
Konvensiyasını qəbul etdi.
-
Yox II Dünya Müharibəsindən sonra daha çox müdafiəyə ehtiyac duyulurdu.
Ona görədə 1959-cu ildə bu sənəd rəsmi qəbul edildi.
-
Elə dövlətimiz də 1989-cu ildən başlayan müharibədən sonra bu sənədə qoşuldu.
Hələ də müharibə şəraiti hökm sürən ölkədə hüquqlarımızın qorunmasına ehtiyac
vardır.
Uşaq hüquqları necə yaranıb
1945 İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyadakı ölkələrin çoxu
bir ittifaq, yəni Birləşmiş Millətlər Təşkilatını yaratdılar. Onlar
dünyada sülhə və azadlığa birlikdə dəstək olmaq istəyirdilər.
10 dekabr 1948 - Həmin gün BMT İnsan hüquqları haqqında Ümumi
Bəyannaməni qəbul etdi. Dünyadakı bütün insanların malik
olduqları əsas hüquqların həm də uşaqlara şamil olunduğu qəbul
edildi. Lakin tezliklə belə təklif olundu ki, uşaqlar xüsusi
məxluqlardır və ona görə də onların xüsusi olaraq qorunmasına
ehtiyac var.
1950 Uşaq hüquqlarının ilk layihəsi hazırlandı. BMT-nin üzvü olan
dövlətlərin nümayəndələri bir neçə il onu müzakirə etdilər.
20 noyabr 1954 Həmin gün BMT Uşaq Hüquqları Bəyannaməsini
qəbul etdi. Bu cür bəyannamə bütün dövlətlər üçün məcburi hüquqi
qüvvəyə malik olmasa da, hər halda onların gələcək fəaliyyət isti-
qamətləri üçün tövsiyə xarakteri daşıyır
1979 Həmin il bütün dünyada Uşaq İli kimi qeyd olundu. Hər yerdə
uşaq hüquqları barəsində düşünüldü, bu barədə müzakirələr
keçirildi. Uşaqların mənafeyi naminə, bu hüquqların daha detallı
işlənib hazırlanmasını və ən əsası, onların məcburi hüquqi qüvvə
daşımasını getdikcə daha çox insan arzulamağa başladı.
20 noyabr 1989 Həmin gün BMT-nin Baş Məclis Uşaq hüquqları
haqqında Konvensiyanı, yaxud başqa cür desək, Uşaq hüquqları
haqqında Sazişi yekdilliklə qəbul etdi. O vaxtdan indiyədək
dünyanın bütün dövlətlərinin hökumətləri bu Konvensiyanı
imzalamışdır
Konvensiyanı imzalamaqla onlar öz ölkələrini uşaq hüquqları sahəsində maarif-
ləndirməyə, bu hüquqları öz ölkələrində tətbiq etməyə və uşaqların müdafiəsinə
xüsusi diqqət yetirməyə söz vermişlər. Lakin hələ də dünyanın çox yerində uşaqlar
ədalətsizlikdən ciddi əziyyət çəkirlər. Dünyadakı bütün uşaqlar öz hüquqlarından
faydalanması üçün tədbirlər görməliyik və buna görə bizim hər birimiz məsuliyyət
daşıyırıq. Uşaqlar öz hüquqlarını şəkillər vasitəsi ilə daha yaxşı anlaya bilərlər.
Maddə 8.
1.İştirakçı dövlətlər qeyri-qanuni müdaxiləyə yol
vermədən, qanunda nəzərdə tutulduğu kimi, uşağın öz
fərdiliyini, o cümlədən vətəndaşlığını, adını və ailə
əlaqələrini saxlamaq hüququna hörmət bəsləməyi
öhdələrinə götürürlər.
2.Əgər uşaq öz fərdiliyinin ünsürlərinin bir qismindən və
ya hamısından qanunsuz məhrum edilirsə, iştirakçı
dövlətlər onun fərdiliyinin ən tez zamanda bərpa edilməsi
üçün ona lazımi köməyi və müdafiəni təmin dirlər.
Maddə 31 1. İştirakçı dövlətlər uşağın istirahət və
asudə vaxt hüququnu, yaşına uyğun oyunlarda və əy-
ləncəli tədbirlərdə iştirak etmək və sərbəst surətdə
mədəni həyatda iştirak etmək və incəsənətlə məşğul
olmaq hüququnu tanıyırlar.
2. İştirakçı dövlətlər uşağın mədəni və yaradıcılıq
həyatında hərtərəfli iştirak etmək hüququna hörmət
bəsləyir və rəvac verir, mədəni fəaliyyət və yaradıcılıq
fəaliyyəti, asudə vaxt və istirahət üçün müvafiq və
bərabər imkanlar verilməsinə kömək göstərirlər.
Uşaq hüquqları Konvensiyasının prinsipləri.
Prinsip 1
Uşaq bu Bəyannamədə təsbit olunmuş bütün hüquqlardan faydalanmalıdır. Heç
bir istisnaya yol verilmədən və uşağın özünün və ya onun ailəsinin irqi, dərisinin rəngi,
cinsi, dili, dini, siyasi və digər əqidələri, milli və ya sosial mənsubiyyəti, əmlak
vəziyyəti, doğum və yaxud başqa statusu kimi əlamətlərə görə heç bir fərq
qoyulmadan və yaxud ayrı-seçkiliyə yol verilmədən bütün uşaqlar bu hüquqlara
malikdirlər.
Prinsip 2
Uşaq qanun və digər vasitələrlə xüsusi müdafiə ilə təmin edilməli və ona elə imkanlar
və əlverişli şəraitlər yaradılmalıdır ki, bunlar onun sağlam və normal yolla, azad və
ləyaqətli şəraitdə fiziki, əqli, əxlaqi, mənəvi və sosial cəhətdən inkişafına imkan
versin. Bu məqsədlə qanunlar qəbul edilərkən başlıca fikir uşağın maraqlarının ən
yaxşı şəkildə təmin edilməsi olmalıdır.