Azərbaycan respublikasinin təHSİl sistemi Əhatə olunan məsələlər
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - valideynlər və ya digər qanuni nümayəndələr; - təhsili idarəetmə orqanları və bələdiyyələr;
- Təhsilalanların hüquqları aşağıdakılardır
- Təhsilalanların vəzifələri aşağıdakılardır
- Təhsilverənlərin hüquqları bunlardır
- Təhsilverənlərin vəzifələri aşağıdakılardır
- 8.9.5. Valideynlərin və ya digər qanuni nümayəndələrin hüquq və vəzifələri
xarici ölkələrin ali təhsil sahəsində ixtisaslarının tanınması və ekvivalentliyinin müəyyən edilməsi (nostrifikasiyası) qaydalarını müəyyən etmək, ixtisasların tanınmasını və nostrifikasiyasını həyata keçirmək;
təhsil müəssisələrinin pedaqoji işçilərinin dərs yükü normalarını müəyyən etmək;
təhsil müəssisələrinin tikintisinə,maddi-texniki təchizatına dair vahid normaları təsdiq etmək, ümumi sanitariya-gigiyena tələblərini, şagird yerləri ilə təminat normativlərini müəyyənləşdirmək;
təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinə xüsusi razılıq (lisenziya) vermək və onu ləğv etmək;
ilk peşə-ixtisas, orta ixtisas və ali təhsil üzrə ixtisasların təsnifatını təsdiq etmək;
təhsil müəssisələrinə elmi-metodik rəhbərliyi və nəzarəti həyata keçirmək; təhsil müəssisələrində təhsilin keyfiyyətinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək;
təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası qaydalarını müəyyən etmək və akkreditasiyanı həyata keçirmək;
təhsil müəssisələrində təhsilverənlərin və təhsilalanların attestasiyasının, o cümlədən yekun attestasiyanın aparılması qaydalarını müəyyən etmək və attestasiyanı həyata keçirmək;
təhsili idarəetmə orqanlarının, təhsil müəssisələrinin təhsillə bağlı ictimai birliklərin və qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsini təşkil etmək;
təhsil müəssisələrində aparılan elmi araşdırmaları əlaqələndirmək;
təhsil sisteminin fəaliyyətini tənzimləyən normativ hüquqi aktlar qəbul etmək, onları dəyişdirmək və ləğv etmək;
təhsil müəssisələri üçün dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və digər tədris vəsaitlərinin hazırlanmasını, təsdiqlənməsini və nəşrini təmin etmək;
elmi dərəcələrin və elmi adların verilməsi qaydalarını və şərtlərini müəyyən etmək;
dövlət təhsil müəssisələri işçilərinin əməyinin stimullaşdırılmasını, o cümlədən mükafatlandırılmasını həyata keçirmək, xüsusi istedadı ilə fərqlənən təhsilalanlar üçün adlı və məqsədli təqaüdlər təsis etmək;
dövlət təhsil müəssisələrinin tədris, elmi, elmi-metodik, informasiya- kommunikasiya texnologiyaları və digər texniki vasitələrlə təminatını həyata keçirmək;
baza tədris planlarını və proqramlarını təsdiq etmək; mütəxəssis-kadrlara, o cümlədən pedaqoji kadrlara olan real tələbatı müəyyənləşdirmək və onların iş yerləri ilə təmin olunmasını tənzimləmək;
icbari ümumi orta təhsilin həyata keçirilməsinə nəzarət etmək; dövlət təhsil müəssisələrində pulsuz tibbi xidməti təmin etmək;
valideynlərini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum olmuş yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların qəyyumluğa (himayəyə) götürülməsini, internat tipli dövlət müəssisələrinə göndərilməsini təşkil etmək, qəyyumların və himayəçilərin öz funksiyalarını yerinə yetirməsinə nəzarət etmək, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların müvafiq olaraq xüsusi təhsil və sosial müdafiə müəssisələrinə göndə- rilməsini təmin etmək;
təhsil sahəsində planlaşdırma, proqnozlaşdırma, əlaqələndirmə, təminat, təchizat və qiymətləndirməni təmin etmək; 8.9.2. Təhsil prosesinin iştirakçıları Təhsil prosesinin iştirakçıları aşağıdakılardır: - təhsilalanlar – uşaqlar, şagirdlər, tələbələr, kursantlar, müdavimlər, magistrantlar, doktorantlar və başqaları; - təhsilverənlər (pedaqoji işçilər) – müəllimlər, assistentlər, məsləhətçilər, tyutorlar, tərbiyəçilər, müəllim koməkçiləri, tərbiyəçi köməkçiləri, çağırışaqədərki hazırlıq rəhbərləri, defektoloqlar, loqopedlər, istehsalat təlimi ustaları, praktik psixoloqlar, sosioloq-pedaqoqlar, məktəb uşaq birliklərinin rəhbərləri, metodistlər, təhsil müəssisəsinin dərnək və musiqi rəhbərləri, təhsil müəssisəsinin elmi işçiləri, bilavasitə pedaqoji proseslə məşğul olan mühəndis-texniki , tədris-köməkçi işçilər, dayələr, təlimatçılar, təhsil müəssisəsinin kitabxanaçıları, nəşriyyat-redaksiya işçiləri, təhsili idarəetmə orqanlarının aparıcı struktur bölmələrinin əməkdaşları, təhsil müəssisələrinin və orqanlarının təlim-tərbiyə işi ilə məşğul olan rəhbərləri, təhsil müəssisəsində çalışan konsertmeystrlər və məşqçilər, sosial müdafiə, səhiyyə və digər orqanların bilavasitə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan işçiləri;
Təhsilalanların hüquq və
vəzifələri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”na və digər normativ hüquqi aktlara, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun müəyyən edilir. Bütün təhsil müəssisələrinin təhsilalanları və məzunları bərabər hüquqlara malikdirlər.
qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada təhsil müəssisəsinə qəbul olunmaq; təhsil müəssisəsini, təhsilin istiqamətini, ixtisası, təhsilalma formasını və təhsil dilini sərbəst seçmək;
dövlət təhsil standartlarına uyğun keyfiyyətli təhsil almaq; müvafiq qaydada təhsilin təmayülünü, təhsil proqramlarını və sinifdənkənar məşğuliyyəti seçmək;
ali təhsil müəssisəsinin tədris planlarına uyğun olaraq tədris fənlərini, semestrlər üzrə kreditlərin miqdarını, təhsilverənləri və tyütorları sərbəst seçmək;
tədqiqat, informasiya, mədəni-məişət, idman, sağlamlıq mərkəzlərindən, kitabxanalardan və s.) istifadə etmək;
müəyyən edilmiş qaydada təhsil müəssisəsini və ixtisasını dəyişmək;
elmi-tədqiqat fəaliyyəti ilə məşğul olmaq; fasiləsiz təhsil almaq; sağlamlıq üçün təhlükəsiz və zərərsiz təhsil şəraiti ilə təmin olunmaq; insan ləyaqətini, şərəfini alçaldan, insan hüquqlarına zidd hərəkətlərdən müdafiə olunmaq;
müəyyən edilmiş qaydada təhsil müəssisəsində təhsilini müvəqqəti dayandırmaq; müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada biliyinin yenidən qiymətləndirilməsini tələb etmək;
dövlət orta-peşə ixtisas təhsili pilləsində və ali təhsilin hər bir səviyyəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq yalnız bir dəfə pulsuz təhsil almaq;
olunmaq;
təhsil prosesinin təşkilində və idarə olunmasında fəal iştirak etmək, öz fikir və mülahizələrini sərbəst ifadə etmək;
cəmiyyətlərin, dərnəklərin, assosiasiyaların, birliklərin və digər təşkilatların yaradılmasnda iştirak etmək, eləcə də ölkə və beynəlxalq səviyyəli belə təşkilatlara üzv olmaq;
dövlət təhsil standartlarına uyğun bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnmək;
pedaqoji işçilərin şərəf və ləyaqətinə hörmətlə yanaşmaq;
təhsil müəssisəsinin nizamnaməsinin tələblərinə riayət etmək;
dövlət, cəmiyyət, ailə və özü qarşısında məsuliyyətini dərk etmək;
təhsil sahəsində qanunvericiliyin tələblərinə, etik normalara və təlim- tərbiyə prosesi ilə bağlı qaydalara əməl etmək. 8.9.4. Təhsilverənlərin hüquq və vəzifələri Təhsilverənlərin hüquq və vəzifələri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu” və digər normativ hüquqi aktlar, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr, təhsil müəssisəsinin nizamnaməsi və daxili intizam qaydaları, eləcə də işə götürənlərlə təhsilverənlər arasında bağlanan əmək müqavilələri ilə tənzimlənir. Təhsilverənlərin hüquqları bunlardır:
normal əmək, elmi-pedaqoji iş və təhsil şəraiti, müasir standartlara cavab verən texnologiyalarla təmin olunmaq;
təşkilində və idarə olunmasında fəal iştirak etmək;
tədrisin formasını, metodlarını və vasitələrini sərbəst seç-mək;
şərəf və ləyaqətinə hörmətlə yanaşılmasını tələb etmək;
təhsil müəssisəsində vəzifə tutmaq və müvafiq hallarda seçkili vəzifələrə seçmək və seçilmək;
dərəcəsini yüksəltmək;
müəyyən edilmiş hallarda və qaydada mükafatlandırılmaq və təltif olunmaq;
təhsil müəssisələrində uzun müddət qüsursuz çalışan və onun elmi- pedaqoji həyatında mühüm xidmətləri olan professorlara aylıq əmək haqqı və əlavələr, digər güzəştlər və imtiyazlar saxlanılmaqla, akademik və inzibati vəzifədən azad olunmaq şərti ilə məsləhətçi-professor vəzifəsini tutmaq; Təhsilverənlərin vəzifələri aşağıdakılardır: - təhsil sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak etmək; - təhsil proqramlarının mənimsənilməsini təmin etmək; - təhsilalanlarda fəal vətəndaş mövqeyi formalaşdırmaq, onları vətənpərvərlik və azərbaycançılıq ruhunda tərbiyə etmək, müstəqil həyata və əmək fəaliyyətinə hazırlamaq; - şəxsi nümunəsi ilə təhsilalanlarda Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinə, Konstitusiyasına və qanunlarına, dövlət rəmzlərinə, Azərbaycan xalqının tarixinə, mədəniyyətinə, dilinə, adət və ənənələrinə, milli və ümumbəşəri dəyərlərə, cəmiyyətə, ətraf mühitə hörmət və qayğı hissləri aşılamaq; - pedaqoji etika və əxlaq normalarına riayət etmək, müəllim nüfuzunu yüksək tutmaq, ziyalılıq nümunəsi göstərmək; - təhsilalanların şərəf və ləyaqətinə hörmət etmək; - uşaq və gəncləri fiziki və psixi zorakılığın bütün formalarından qorumaq, onları zərərli vərdişlərdən çəkindirmək; - ixtisas və elmi-pedaqoji səviyyəsini yüksəltmək, elmi araşdırmalar aparmaq, əlavə məşğələlər, sinifdənkənar və məktəbdənkənar tədbirlər keçirmək; - qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada attestasiyadan keçmək; - qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək.
yetkinlik yaşına çatmayan övladları (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxslər) üçün təlim-tərbiyə müəssisəsini seçmək;
və ya himayəsində olan şəxslərin) dərsə davamiyyəti, təhsilə marağı və davranışı haqqında məlumat almaq;
olunmasında iştirak etmək;
təhsil müəssisəsi ilə əməkdaşlıq etmək, tədris prosesinin təkmilləşdirilməsi və maddi-texniki bazasının yaradılması üçün təkliflər irəli sürmək və könüllü yardımlar etmək;
qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. Valideynlərin və ya digər qanuni nümayəndələrin təhsil sahəsində vəzifələrinə daxildir:
övladlarının (qəyyumluğunda və ya himayəsində olan şəxslərin) erkən yaşlarından fiziki, əxlaqi və intellektual inkişafına şərait yaratmaq, onların icbari orta təhsil almasının təmin olunması və mənəvi yetkinliyi üçün məsuliyyət daşımaq;
övladlarını (qəyyumluğunda və ya həmayəsində olan şəxsləri) humanistlik, vətənpərvərlik, azərbaycançılıq, əməksevərlik, öz dilinə, ədəbiyyatına və tarixinə, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərə hörmət ruhunda tərbiyə etmək;
qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri yerinə yetirmək. 8.9.6. Təhsilalanların və təhsilverənlərin sosial müdafiəsi Aşağıdakılar “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu” ilə rəsmiləşdirilmişdir.
dövlət ümumtəhsil müəssisələrində təhsilalanlar dərsliklərlə müəyyən edilmiş qaydada dövlət hesabına təmin olunurlar;
dövlət ilk peşə-ixtisas, orta ixtisas və ali təhsil müəssisələrində təhsilalanların fəaliyyətini stimullaşdırmaq məqsədi ilə onlara qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təqaüdlər, o cümlədən adlı təqaüdlər verir və yardımlar göstərir;
təhsilalanlar üçün qanunvericiliyə uyğun olaraq digər sosial müdafiə tədbirləri də tətbiq edilə bilər.
özəl təhsil müəssisələrində təhsilalanların sosial müdafiəsi müəssisənin nizamnaməsi ilə tənzimlənir.
dövlət təhsilverənlərin sosial müdafiəsinə təminat verir. Təhsil işçilərinin əmək haqqı və vəzifə (tarif) maaşları işçilərin funksional öhdəlikləri, peşə xüsusiyyətləri, ixtisas dərəcəsi və iş stajı nəzərə alınaraq təyin olunur.
dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisəsi öz sərəncamında olan büdcədənkənar vəsaitlər hesabına işçilərin əmək haqqına əlavələr və digər stimullaşdırıcı ödənişlər təyin edə bilər.
dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələrində işləyən elmi-pedaqoji kadrların vəzifə maaşlarına elmi dərəcələrə və elmi adlara görə əlavələrin həcmi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
sağlamlıq imkanları məhdud, valideynlərini itirmiş və ya valideyn himayəsindən məhrum, ciddi tərbiyə şəraitinə ehtiyacı olan uşaqlar üçün xüsusi təhsil müəssisələrinin , istedadlı uşaqlar üçün təhsil müəssisələrinin, eləcə də yüksək dağlıq və sərhədyanı ərazilərdə, ucqar yaşayış məntəqələrində çalışan təhsil işçilərinin əmək haqlarına və vəzifə maaşlarına qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada əlavələr olunur.
pedaqoji profilli ixtisaslar üzrə ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrini bitirmiş və ümumtəhsil müəssisələrində işə başlamış gənc mütəxəssislər üçün əlavə güzəştlər və stimullaşdırıcı tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
təhsilverənlərə qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada təhsil və yaradıcılıq məzuniyyətləri verilir. Suallar və tapşırıqlar 1.
“Təhsil” anlayışına tərif verin və fikrinizi əsaslandırın. 2.
Azərbaycan respublikasında təhsilin əsas məqsədi nədir? 3.
Təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərini səciyyələndirin. 4.
“Təhsil sistemi” dedikdə nə başa düşülür? 5.
Təhsilin məzmununa və təşkilinə hansı tələblər verilir. 6.
Təhsilin və təhsilalmanın hansı formaları vardır? 7.
Təhsil müəssisələrinin tipləri və növlərinin xüsusiyyətlərini açıqlayın. 8.
Ümumi təhsil və ixtisas təhsili arasındakı fərqləri göstərin. 9.
Ümumi orta təhsilin xüsusiyyətləri hansılardır? 10.
“Təhsil subyektləri” dedikdə kimlər nəzərdə tutulur, onların hüquq və vəzifələrini göstərin. 11.
Təhsil sahəsində dövlətin vəzifələri barədə nə bilirsiniz? Ədəbiyyat 1.
Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Qanun, 2010. 2.
Mərdanov M.C. Azərbaycan təhsili yeni inkişaf mərhələsində. Bakı:Çaşıoğlu, 2009. 3.
4.
Mehrabov A.O. Müasir təhsilin konseptual problemləri. Bakı: Mütərcim, 2010. 5.
Abdullayev B.A., Zülfüqarova Ş.V. Didaktika. Bakı: ADPU-nun mətbəəsi, 2005, səh.50-65. 6.
Bakı: Maarif, 1983, səh. 94-134. 7.
Əhmədov H.H. Azərbaycan təhsilinin strategiyası. Bakı: Elm, 2010. 8.
Xəlilov S.S.. Təhsil, təlim, tərbiyə. Bakı: Azərbaycan Universiteti, 2005, səh. 43-51. 9.
2010, səh.374-381. 10.
Məktəb pedaqogikası (Q.İ.Şukinanın redaktəsi ilə). Bakı: Maarif, 1982, səh. 245-252. 11.
Əhmədov H.H.Azərbaycan təhsilinin inkişaf strategiyası. Bakı: Elm, 2010. 12.
2010. 13.
Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A.. Pedaqogika. Bakı: Nurlan, 2007, səh. 122- 130. 14.
Pedaqogika (M.Muradxanovun redaktəsi ilə) Bakı, Azərtədrisnəşr, 1964, səh.6. 15.
Sadıqov F.B.. Pedaqogika. Bakı: Adiloğlu, 2009. səh.94-108. 16.
17.
Леднев В.С.. Содержание образования. М.: Высшая школа, 1989, стр.52. 18.
Педагогика. М.: Просвещение, 1956, стр.15. 19.
стр.25-27. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|