Hüquqi şəxsin və onu təmsil etmək səlahiyyəti olan
şəxsin mövcudluğu qeydiyyat
şəhadətnaməsi ilə təsdiq edilə bilər.
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
maraqlanan şəxsin
tələbi ilə hüquqi şəxsin qeydə alındığı və ya qeydə alınmadığı barədə şəhadətnamə
verməlidir. (
12
)
Üçüncü bölm
ə. Əmlak və
Əşya hüququ
(
12
)
5-ci f
ə
sil. Ümumi müdd
ə
alar
§ 1. Əşya hüququnun əsas anlayışları
Maddə 135. Əşya hüququnun obyektləri
135.1. Bu Məcəlləyə uyğun olaraq yalnız fiziki obyektlər əşya sayılırlar. Pullar və
qiymətli kağızlar da əşyadır.
135.2. Əmlak istənilən əşyaların və qeyri-maddi əmlak nemətlərinin toplusudur.
135.3. Bitkilər və heyvanlar əşya deyildir. Onların hüquqi vəziyyəti xüsusi qanunlarla
müəyyənləşdirilir. Əgər qanunvericilikdə ayrı qayda müəyyənləşdirilməyibsə, əşyaların
hüquqi vəziyyəti bitkilərə və heyvanlara da şamil edilir.
135.4. Əşyalar daşınmaz və daşınar ola bilər. Torpaq sahələri, yer təki sahələri, ayrıca su
obyektləri, meşələr, çoxillik əkmələr, binalar, qurğular və torpaqla möhkəm bağlı olan
digər əşyalar, yəni təyinatına tənasübsüz zərər vurulmadan yerinin dəyişdirilməsi
mümkün olmayan obyektlər daşınmaz əşyalardır.
135.5. Daşınmaz əşyalara aid edilə bilməyən bütün əşyalar daşınar əşyalar sayılır. Başqa
şəxslərə verilə bilən və ya sahibinə maddi fayda və ya başqa şəxslərdən nəyi isə tələb
etmək hüququ vermək üçün nəzərdə tutulan tələblər və hüquqlar qeyri-maddi əmlak
nemətləridir. Qeyri-maddi əmlak nemətləri (tələblər və hüquqlar) ilə bağlı münasibətlər
onların hər birinə aid olan xüsusi qanunvericiliyin müddəalarına müvafiq olaraq
tənzimlənir.
135.6. Əşyalar bölünər və bölünməz ola bilər. Təyinatı dəyişdirilmədən bölünə bilməyən
və ya qanunun göstərişinə görə bölünməli olmayan əşyalar bölünməz əşyalardır.
135.7. Başqa əşyalardan yalnız özlərinə xas əlamətlərə görə ayrılmış fərdi—müəyyən
əşyalar əvəzedilməz əşyalar sayılır. Növ əlamətlərinə görə fərqlənən, dövriyyədə adətən
say, ölçü və ya çəki ilə müəyyənləşdirilən daşınar əşyalar əvəzedilən əşyalar sayılır.
135.8. Təyinatı istehlak olunmaqdan və ya özgəninkiləşdirilməkdən ibarət olan daşınar
əşyalar istehlak edilən əşyalardır.
135.9. Əgər müxtəlif növlü əşyalar ümumi təyinat üzrə istifadə edilməsini nəzərdə tutan
vahid tam yaradırlarsa, bir əmlak (mürəkkəb əmlak) sayılırlar. Mürəkkəb əmlak
barəsində bağlanmış əqdin qüvvəsi, əgər müqavilədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa,
onun bütün tərkib hissələrinə şamil edilir.
135.10. Özbaşına tikinti ilə bağlı hallar istisna olmaqla, adi anlamda əşyanın tərkibinə
daxil olan və dağıdılmadan, zədələnmədən və ya dəyişdirilmədən ondan ayrıla bilməyən
hər şey əşyanın tərkib hissəsidir. Əşyanın mülkiyyətçisi onun bütün tərkib hissələrinin
mülkiyyətçisidir.
135.11. Ümumi anlamda və ya əsas əşya mülkiyyətçisinin aydın iradəsinə əsasən
təsərrüfatın daimi aparılması, əsas əşyanın istifadəsi və ya saxlanması üçün nəzərdə
tutulan və ona uyğunlaşdırılan daşınar əşyalar əşyanın ləvazimatıdır. Əgər əşya
ləvazimatdırsa, onun bu keyfiyyəti əsas əşyadan müvəqqəti ayrıldığı halda da saxlanılır.
Əgər ayrı razılaşma yoxdursa, əşyaya sahiblik onun ləvazimatına da şamil edilir.
135.12. Əşyanın verdiyi gəlir, artım və (və ya) üstünlük əşyanın bəhəridir. Ayrılanadək
bəhər əşyanın tərkib hissəsidir. Əşyanın mülkiyyətçisi kimdirsə, əşyanın təbii bəhəri də
onun mülkiyyətindədir. (
12
)
Maddə 136. Əşyaların mülki dövriyyəsi
136.1. Əşyalar dövriyyədən çıxarılmayıbsa və ya onların
dövriyyəsi
məhdudlaşdırılmayıbsa, universal hüquq varisliyi qaydasında (vərəsəlik, hüquqi şəxsin
yenidən təşkili) və ya başqa üsulla əşyalar sərbəst surətdə özgəninkiləşdirilə və ya bir
şəxsdən başqasına keçə bilər.
136.2. Mülki dövriyyədə olmasına yol verilməyən əşyalar (mülki dövriyyədən çıxarılmış
əşyalar) qanunvericilikdə birbaşa göstərilməlidir.
136.3. Yalnız dövriyyənin müəyyən iştirakçılarına mənsub ola bilən və ya dövriyyədə
olmasına xüsusi icazə əsasında yol verilən əşyalar (mülki dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış
əşyalar) qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada təyin edilir.
Maddə 137. Qeyri-maddi əmlak nemətləri
Başqa şəxslərə verilə bilən və ya sahibinə maddi fayda və ya başqa şəxslərdən nəyi isə
tələb etmək hüququ vermək üçün nəzərdə tutulan tələblər və hüquqlar qeyri-maddi əmlak
nemətləridir. (
12
)
Maddə 138. Əşyaların və hüquqların yüklülüyü
138.1. Əşyanın yüklülüyü—qanun və ya əqd əsasında əşyaya mülkiyyət hüququnun hər
hansı formada məhdudlaşdırılmasıdır.
138.2. Hüququn yüklülüyü—qanun və ya əqd əsasında mülki hüquqların və ya tələblərin
hər hansı formada məhdudlaşdırılmasıdır.
§ 2. Əmlak hüquqlarının dövlət qeydiyyatı
Maddə 139. Daşınar və daşınmaz əmlaka hüquqların dövlət qeydiyyatı
139.1. Mülkiyyət hüququ və daşınmaz əmlaka digər hüquqlar, bu hüquqların
məhdudlaşdırılması, əmələ gəlməsi, başqasına keçməsi və xitamı dövlət qeydiyyatına
alınmalıdır. Mülkiyyət hüququ, istifadə hüququ, ipoteka, servitutlar, habelə daşınmaz
əmlaka digər hüquqlar bu Məcəllədə və qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda qeydə
alınmalıdır.
139.2. Daşınar əmlaka hüquqlar yalnız qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda dövlət
qeydiyyatına alınmalıdır.
139.3. Daşınmaz əmlaka hüquqların dövlət qeydiyyatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada tərtib edilən və aparılan daşınmaz
əmlakın dövlət reyestrində həyata keçirilir.
139.4. Məkana görə daşınmaz əmlak obyektlərinin xüsusi vasitələrdən istifadə edilmədən
yerləşdiyi yerin müəyyənləşdirilməsini və onların fərdiləşdirilməsini təmin edən məlumat
bazası olan ünvan reyestri aparılır. Daşınmaz əmlak obyektlərinin xüsusi vasitələrdən
istifadə edilmədən yerləşdiyi yerin müəyyənləşdirilməsinə imkan verən ünvan verilir.
Ünvan reyestrinin aparılması və daşınmaz əmlak obyektlərinə ünvan verilməsi müvafiq
icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir. (
12
,
49
)
Maddə 139-1. Daşınmaz əmlak üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı üçün əsaslar
139-1.1. Daşınmaz əmlak üzərində hüquqların əmələ gəlməsinin, başqasına keçməsinin,
məhdudlaşdırılmasının (yüklülüyünün) və xitam verilməsinin dövlət qeydiyyatı üçün
aşağıdakılar əsas hesab olunur:
139-1.1.1. qanunla müəyyən edilmiş qaydada icra hakimiyyəti və bələdiyyə
orqanları tərəfindən müvafiq olaraq dövlətə və ya bələdiyyələrə məxsus olan
daşınmaz əmlakın özgəninkiləşdirilməsinə, icarəsinə, istifadəsinə, ipoteka
qoyulmasına dair qəbul olunmuş aktlar;
139-1.1.2. qanunla müəyyən edilmiş qaydada ixtisaslaşdırılmış təşkilatlar
tərəfindən keçirilən açıq hərracın nəticələrinə dair yekun protokol;
139-1.1.3. daşınmaz əmlak barəsində notariat qaydasında təsdiq edilmiş
müqavilələr, vərəsəlik hüququ haqqında, ər-arvadın ümumi əmlakındakı paya
mülkiyyət hüququ haqqında, yaşayış evlərinin, mənzillərin açıq hərracdan əldə
olunmasına dair şəhadətnamələr, mənzil sertifikatı;
139-1.1.4. qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarları;