Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ

49 

 

 

 

Azərbaycan  Respublikası  enerji  sisteminin  elektrik  stansiyalarının  istehsal  gücü 

nisbətən aĢağıdır və 6400 MVt təĢkil edir. Enerji sisteminin tərkibində gərginliyi 500-

110 kV olan elektrik ötürücü Ģəbəkələri vardır. Enerjisistemdə hər il orta hesabla 20 

milyard kilovatsaatdan artıq elektrik enerjisi istehsal edilir ki, onun təqribən 90 faizi 

istilik elektrik stansiyalarının, 10 faizi isə su elektrik stansiyalarının payına düĢür.  

 

 

 

Cədvəl 1 

 

Elektrik 

stansiyalarının 

göstəriciləri  aĢağıdakı 

cədvəldə  verilmiĢdir: 

Elektrik  stansiyasının 

adı 

 

 

Aqreqatların 

sayı 

 

 

Ümumi  təyin  edilmiĢ  gücü 

[MVt]  

Azərbaycan ĠES  

8  

2 430  

2160  

ġirvan ĠES  

7  

1 050  

800  

ġimal ES  

2  

550  

470  

Bakı ĠEM  

2  

107  

107  

Naxçıvan QTES  

4  

64  

52  

Bakı ES (modul tipli)   12  

104.4  

104.4  

Astara ES  

10  

87  

87  

ġəki ES  

10  

87  

87  

Xaçmaz ES  

10  

87  

87  

Naxçıvan ES  

10  

87  

87  

Səngəçal ES  

18  

300  

300  

ġahdağ ES  

12  

105  

105  

Sumqayıt ES  

3  

525  

525  

Mingəçevir SES  

6  

401.6  

331.6  

Varvara ES  

3  

16.5  

10.5  

---

50 

 

ġəmkir SES  

2  

380  

380  

Yenikənd SES  

4  

150  

150  

Araz SES  

2  

22  

22  

 

2006-cı  ildə  "Azərenerji"  ASC  üzrə  elektrik  enerjisinin  istehsalı  23784 

mln.kVts olmuĢdur ki, bu da 2005-ci il ilə müqayisədə 1436 mln.KVt saat və ya 6.4% 

çoxdur.  ĠES-lərdə  -  20930  mln.  kVt.s.,  SES-lərdə  isə  -  2854  mln.  kVt.s.  elektrik 

enerjisi  istehsal  olunmuĢdur.  2008-ci  ildə  ölkə  enerjisistemində  21,1  mlrd. 

kilovatsaata yaxın elektrik enerjisi istehsal edilib ki, bu həcmdən 2 mlrd. kilovatsaata 

artıq  ĠES-lərin, 0.1 mlrd. kilovatsaata yaxın isə SES-lərin payına düĢür.  

Son  dövrlərdə  ölkəyə  mazutla  və  azla  iĢləyən  modul  elektrik  stansiyaları 

gətirilərək  quraĢdırılır.  Amma  bu  gün  dünyada  olan  inkiĢaf  trendi  bu  tipli  modul 

stansiyalardan imtinadan ibarətdir. Avadanlıqların köhnə olması ilə yanaĢı, yarıtmaz 

idarəetməyə,  nəzarətsizliyə  və  israfçılığa  görə,  ölkədə  istehsal  olunan  elektrik 

enerjisinin maya dəyəri çox yüksəkdir. Müqayisə üçün deyim ki, Cənubi Koreyada 1 

kv  elektrik  enerjisi  almaq  üçün  istifadə  olunan  mazut  170-180  qram  olduğu  halda, 

Azərbaycanda  bu  rəqəm  450-470  qram  təĢkil  edir.  Göründüyü  kimi,  enerjinin  maya 

dəyərində, təqribən, 3 dəfəyədək fərq var.  

Azərsu  ASC  –  də  olan  problemlər  də,  demək  olar  ki,  baĢqa  təbii  inhisarlarla 

eynilik  təĢkil  edir.  Layihənin  təməli  2006-cı  ildə  ildə  qoyulmuĢdur,  və  2008-ci  ilin 

sonunda  təhvil  verilməli  idi.  Kəmərin  uzunluğu  260  km-dir,  və  su  mənbəədən  

Bakiya  qədər  heç  bir  nasos  stansiyalarının  köməyi  olmadan,  öz  axın  gücü  hesabına 

gəlməlidir.  Buna  baxmayaraq  layihəyə  ayrılan  vəsaitin  məbləği  təəcüb  doğurmaya 

bilməz.  Ġlkin  hesablamalarda  bu  layihə  cəmi  400  mln.  dollara  baĢa  gələcəyi 

proqnozlaĢdırılsa  da,  bu  günə  kimi  Neft  Fondundan  900  mln.  dollara  yaxın  vəsait 

ayrilıb.  

Dünya  Bankının,  Beynəlxalq  Valyuta  Fondunun,  Asiya  ĠnkiĢaf  Bankının  və 

dövlət  büdcəsinin  hesabına  maliyələĢdirilən  ―Çirkap  suların  təmizlənməsi,  ―Milli 

Su Təchizatı və Kanalizasiya Xidmətləri Layihəsi, və digər layihələrdə də mövcutdur.  

---

51 

 

 

 

Yuxarıda  Azərbaycan  Respublikasınn  üç  ən  böyük  təbii  inhisarları  haqqında 

qisa  məlumat  verdim,  və  ümumi  problemləri  təsbit  etdim.  Ġndi  isə  bu  problemləri 

ümümiləĢdirilmıĢ Ģəkildə təsnifatını belə aparmaq olar:  

- idarə etmənin zəifliyi və sistem problemləri  

-  tender  və  dövlət  satın  almalarının  ya  olmaması,  ya  da  qanunvericiliyə  uyğun 

aparılmaması  

- nəzarət edən orqanların, bir çox hallarda bu qurumların daxili strukturları olması  

- istehsal, satıĢ, və nəzarət maraqların toquĢmasına baxmayaraq, bunların çox vaxt bir 

əldə cəmləĢdirilməsi  

-  təbii  inhisarların  məsuliyyət  məsələlərinin  qanunvericilikdə  və  qaydalar 

çərçivəsində aydın təsbit edilməməsi və mexanizmlərin yoxluğu  

- ġəffaflığın və KĠV-lərlə iĢ prinsipinin çox zəif olması  

- hesabatlılığın standartlara cavab verməməsi  

Bütün  bu  problemlərin  həlli  yolları  mövcutdur,  amma  böyük  islahatlar  və 

dəyiĢiliklər tələb edir. Problemlərin həlli yollunun ən optimalı özəlləĢdirmədən keçir. 

Amma bu sahədə böyük əngəllər mövcutdur, və bu yolun həm müsbət, həm də mənfi 

cəhətləri  var.  Ümumiyyətlə,  təbii  inhisarların  özəlləĢdirmə  proqramlarına  müxtəlif 

ölkələr  fərqli  aspektlərdən  yanaĢsalar  da,  onların  hamısının  qarĢısında  aĢağıdakı 

problemləri 

həll 

etmək 

vəzifəsi 

durur: 

Birincisi, 

maliyyə 

sisteminin 

sağlamlaĢdırılmasıdır ki, praktiki olaraq, bütün ölkələrdə özəlləĢdirmə prosesi yüksək 

inflyasiya, dövlət büdcəsinin kəsirinin artımı və digər mənfi tendensiyalarla müĢaiyət 

olunub. Ġkincisi, rəqabətin canlandırılması, təbii inhisarların tədricən ləğvi, dövlət və 

özəl müəssisələrin menecment fəaliyyətinə azadlığın verilməsidir. Üçüncüsü, əhalinin 

mülkiyyətçilər  təbəqəsinə  çevrilməsi  yolu  ilə  iqtisadi  artımın  yeni  tipinin  sosial 

bazasını  formalaĢdırmaqdan  ibarətdir.  Dördüncüsü,  dövlətin  iqtisadi  rolunun  və 

funksiyalarının  dəyiĢdirilməsi,  iqtisadiyyatın  səmərələliyinin  yüksəldilməsi 

məqsədləri  daĢıyır.  Təbii  inhisatların  özəlləĢdirilməsində  ən  böyük  əngəl,  bizim 

ölkədə liberal bazar münasibətlərinin və alətlərinin, ya tamam olmaması, ya da çox 

zəif  inkiĢaf  etməsidir.  ÖzəlləĢmə  prosesini  heyata  keçirmək  üçün,  ilk  növbədə 

---