Azərbaycan tarixi 8
Yüklə 4,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tətbiqi incəsənət və memarlıq.
- Şah Sultan Hüseyn
- XVII ə srin sonunda S ə f ə vi dövl ə tind ə d ə rin iqtisadi t ə n ə zzül davam edirdi.
- Bu fakt ə sasında S ə f ə vi dövl ə tind ə m ə rk ə zi hakimiyy ə tin v ə ziyy
- XVIII əsrin əvvəllərində Azərbaycanda üsyanlar.
erməni vandalları tərəfindən dağıdılmışdır) Tətbiqi incəsənət və memarlıq. XVII əsrdə sənətkarlarımızın hazırladıqları bədii parça və tikmələr içində saray emalatxanalarında toxunan «ali» və «zərli» adlanan parçalar əsas yeri tuturdu. Bu tipli parçalar qızılı və gümüşü saplarla toxunduğu üçün dünya bazarlarında daha baha qiymətə satılır, çox zaman isə qızıla bərabər tutulurdu (bu cür parçaların tərkibinin 15 faizi xalis qızıl olurdu). Belə toxuma parçaların saplarını, adətən, toxucular deyil, zərgərlər hazırlayırdılar. Naxışlı xalçalarla yanaşı, süjetli xalçalar da toxunurdu. Bunlardan ovçuluqla bağlı müxtəlif kompozisiyalı xalçaları, məişət səhnələrini qeyd edə bilərik. Bu dövrü araşdırarkən Abşeronda, Şamaxı, Bərdə, İrəvan, Dərbənd, Laçın, Naxçıvan, Şəki, Lerik, Gəncə, Qəbələ ərazilərində tapılan məzar daşları Gəncədə Şah Abbas məscidi üzərində oyulmuş müxtəlif ornament- lərlə (naxışlarla) yanaşı, insan, heyvan, quş fiqurlarına da rast gəlinir. Bunlarla yanaşı, çoxlu binalar, karvansaralar, hamamlar, məqbərələr, məscidlər dövr haqqında məlumat toplamağa imkan verir. Dövrümüzə qədər gəlib çatmış bu tikililərdən biri Suraxanıdakı atəşpərəst abidəsidir. Məbəd «Atəşgah», yəni «od yeri», «od səcdəgahı» adlandırılmışdır. Gəncədəki Şah Abbas məscidi XVII əsr Azərbaycan memarlığı üçün səciyyəvi olan qiymətli abidədir. Abşeron memarlığının nadir incilərindən Nardaranda əhəngdaşından tikilmiş məscid öz quruluşuna görə simmetrik memarlıq abidəsidir. Məsciddəki daşüstü yazıdan aydın olur ki, abidə 1663-cü ildə tikilmişdir. Sual və tapşırıqlar 1. Mədrəsə təhsilinin xüsusiyyətlərini izah edin. 2. XVII əsrdə kitabların qiyməti çox baha idi. Siz kitabların baha olmasını nə ilə əlaqələndirərdiniz? Fikrinizi əsaslandırın. 3. Bu dövrdə xəttatlığın inkişafı nə ilə bağlı idi? 4. XVII əsrdə Azərbaycanda kitab çapı üçün Avropadan mətbəə avadanlığı gətirilməsi təşəbbüsünün səbəbləri nə idi? 5. Dövrə aid memarlıq abidələri haqqında təqdimat hazırlayın. 6. Aşıq yaradıcılığı öz yüksəliş dövrünü XVII əsrdə keçirirdi. Bu fikri faktlara əsasən sübut edin. 7. «XVII əsrdə Azərbaycan mədəniyyəti» cədvəlində müxtəlif sahələrə aid ən mühüm xüsusiyyətləri yazın. Təhsil və elm Ədəbiyyat İncəsənət və memarlıq 7. XVIII ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ SƏFƏVİ DÖVLƏTİNDƏ SİYASİ VƏZİYYƏT Səfəvi dövlətində baş verən iqtisadi tənəzzül onun siyasi vəziyyətinə necə təsir göstərdi? Səfəvi şahı vəziyyətdən çıxmaq üçün nə tədbir gördü? Şah Sultan Hüseyn Şah Sultan Hüseyn (1694—1722), saray əyanları və dövlət məmurları boşalmış dövlət xəzinəsini doldurmağın yeganə yolunu vergi və mükəlləfiyyətlərin sayını, həcmini artırmaqda görürdülər. Bu məqsədlə onlar yeni-yeni vergi növləri «ixtira» edir, vergi toplamaq üsulunu daha da sərtləşdirirdilər. Dövlət işlərindən uzaqlaşan iradəcə zəif Şah Sultan Hüseyn 1699-cu ildə vergi sistemini «qaydaya» salmaq məqsədilə 15 yaşına çatmış hər kəsin siyahıya alınması barədə XVII əsrin sonunda Səfəvi dövlətində dərin iqtisadi tənəzzül davam edirdi. XVIII əsrin əvvəllərində Azərbaycanda, xüsusilə Şirvanda baş verən quraqlıq özü ilə dəhşətli aclıq gətirmişdi. Bu isə bahalığa, bazarlarda qiymətlərin bir neçə dəfə artmasına səbəb olmuşdu. Buna baxmayaraq, vergilər üç dəfə artırıldı. əmr verdi. Əhalinin var-dövləti və əmlakı da siyahıya alınırdı. Siyahıya daxil edilən şəxslərdən əlavə olaraq yeni vergilər tələb olunurdu. Şah Sultan Hüseyn boşalmış dövlət xəzinəsini doldurmaq məqsədilə ata-babalarının Ərdəbildəki məqbərəsində olan qiymətli əşyaları əritməyi və onlardan pul kəsməyi əmr etmişdi. Bu fakt əsasında Şah Sultan Hüseyni necə qiymətləndirirsiniz? Əzab və işgəncələrlə kəndliləri vergi verməyə məcbur edirdilər. Şah hakimiyyətinin zəiflədiyi bir dövrdə hakim feodallar və bəylər arasında mərkəzi hakimiyyətə tabe olmamaq meyli güclənirdi. Dövrün müasiri İ.Q.Herber yazırdı ki, Şirvan hakimləri şahın xəzinəsinə istədikləri qədər pul göndərirdilər. Bəzi hallarda bəylərbəyilər mərkəzin göstərişi olmadan vergilərin miqdarını və həcmini artırırdılar. Bu fakt əsasında Səfəvi dövlətində mərkəzi hakimiyyətin vəziyyətini qiymətləndirin. Kortəbii hərəkatın səciyyəvi xüsusiyyətləri hansılardır? XVIII əsrin əvvəllərində Azərbaycanda üsyanlar. Feodal zülmünün həddini aşması Səfəvi dövlətinin bir çox yeri ərində olduğu kimi, Azərbaycanda da şah üsuli- idarəsinə və yerli feodallar əleyhinə üsyanların baş verməsinə səbəb oldu. Azərbaycanda ilk üsyan 1707-ci ildə Car-Balakən bölgəsində alovlandı. Tezliklə qonşu kəndlərin əhalisi də onlara qoşuldu. Bu, kortəbii kəndli hərəkatı idi. Dövlətin hakim dairələrinin üsyanı yatırmaq üçün göndərdiyi cəza dəstələri Car kəndini talan edib yandırdılar. Yüklə 4,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|