Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

Bə rdədən Ərdəbilə olan yol: 
Bərdədən Yunana 7 
fərsə x, Yunandan Beyləqana 7 fə rsə x, Bey ləqandan Va rsana 7 fərsə x, Va rsandan 
Bə lxaba 7 fə rsə x, Bə rzəndən Ərdəbilə 15 fərsə x. 
Bərdədən Bab əl-Əbvaba ola yol:
Bə rdədən Bə rzənə 18 fərsə x, 
Bərzəncdən Kürü keçərə k ġa ma xiyyəyə 14 fərsə x, ġa ma xiyədən ġirvana 3 gün, 
ġirvandan Abxaza 2 gün, Ab xazdan Samur kö rpüsünəcən 12 fərsəx, Samu r
körpüsündən Bab əl Bavbadək 20 fərsəx. 
Bərdədən Tiflisə gedən yol:
Bərdədən Cən zəyə-bura Ģəhərdir-9 fərsə x, 
Cənzədən ġə mku ra 10 fə rsəx, ġə mkurdan Xunana- bura Ģəhərdir-21 fə rsə x, 
Xunandan Ġbn Kəndman qalasına
5
10 fərsə x, qa ladan Tiflis ə 12 fərsə x
6
. 
1
― Haciran‖ sözünü ― Naxçıvan‖ oxumaq lazımdır. 
2
Ət-Tarm-Səfid-rud çayının orta axarı boyunda vilayət və həmin çayın sağ sahilində 
Ģəhər. 
3
Dirhəm-pul vahidi. Dinarın t əqribən iyirmidə bir hissəsidir. Dirhəm gümüĢdən, dinar isə 
qızıldan idi. 
4
Man, mann-Ģəki vahidi, təqribən 181 qram. Ərdəbil və T əbriz manı-təqr. 3, 14 kq idi. 
5
Qal`atu ibn Kəndman-Markvartın fikrincə, bu qala Kürlə onun qolu Xram çayının 
qovuĢduğu yerdə, indiki Qız qalası xarabalıqlarının yerində idi. 
6
Burada Cənzə-ġəmkurvə ġəmkür-Xunan arasındakı məsafələr ĢiĢirdilib. Görünür, 
əlyazmasının üzünü köçürənin səhvidir.Çünki Əl-Ġstəxrinin far variantında Cənzədən ġəmkürə 4 
fərsəx, ġəmkurdən Xunana 1 fərsəx olduğu göst ərilib. Bu, həqiqətə yaxındır: belə halda Bərdə ilə 

---

108 
Bərdədən Dəbilə gedən yol:
Bərdədən Qa lqatusa
1
9 fə rsə x, Qalqatusdan 
Matrisə 13 fərsə x, Matrisdən Davmisə 12 fərsə x, Dav misdən KĠl-Kuya 16 fərsə x,
KĠl-Kuydan Sisəcana 16 fərsəx...
Ərədbildən Zəncana yol:
Ərəd ildən Səfidrud kö rpüsünədək mərhələ , 
körpüdən Sərata 1 gün, Səratdan Xuvəyə 1 gün, Xuvəydən Zəncana 1 gün.
Ərədəbildən Marağaya yol: 
Ərədəbildən Məyanicə 20 fərsəx, 
Məyanicdən Xunəcə-bura Ģəhərdir-20 fərsə x, Xunəcdən Kulsurəyə-bura böyük 
bazarı o lan, lakin məscidi o lmayan rustaqdır- 3 fərsəxd ir. Kusurədən Marağaya 
10 fərsə x. 
Ərədbildən Amidə
2
 gedən yol: 
Ərədbildən Mağaraya 40 fərsəx, 
Marağadan Dəhərraqana-buarda məscid var-2 mərhə lədir: o radan Urmiyaya-
bura Ģəhərdir-2 mərhə lə, Urmiyadan Səla masa, Səlmasdan Xuvəyə 7 fərsə x, 
Xuvəydən Bərkəryə 30 fə rsə x, Bə rkə ridən Arc iə 1 gün... 
Marağadan Dəbil yol:
Marağadan Urmiyaya 30 fərsə x, Urmiyadan 
Səlmasa 14 fərsə x, Sə lmadan Xuvəyə 7 fərsə x, Xuvəydən NəĢavaya 3 gün, 
NəĢavadan Dəbiə 4 mə rhələ. 
Xəzər dənizi...
[Xə zərdən] ç ıxarılan yeganə Ģey balıqdır. Bu rada 
müsəlman torpaqlarından Xəzər, Arran, Cil, Təbəristan və Curca ölkələrinə gedə 
tacirlə r ü zürlər.
...Bu dənizdə Fa rs və Ru m Ģəhərlə rindən olan məskun adalardan yo xdur. 
Burada yaln ız meĢələri, axar su və kolluqları o la adalar var. Ancaq bunlarda
insan yaĢamır. Həmin adalardan Siyah kuh adası-bu, böyük adadır. Orada 
balıqlar, kolluqlar və meĢələr, həmçinin vəhĢi heyvanlarda vardır.
Adalardan biri də Kürün töküldüyü yerin qarĢısındadır. O, böyük adadır. 
Buradan qırmız daĢıyırlar. Bərdə nahiyyələrindən gəlib buraya qırmız aparırılar. 
[Bundan baĢqa], gəmilərdə Bərdə nahiyyələrindən və baĢqa yerlərdən heyvanlar 
(mal-qara) gətirir və kökə lənəcən onları burada azad bura xırlar...