Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
127
xımından partiyanın maddi-texniki imkanları zəifdir. Parti-
ya siyasi sistemin optimallaşdırılmasını, partiyaların dövlət 
tərəfindən maliyyələşdirilməsini, siyasi partiyalar haqqında 
yeni qanunun qəbul edilməsini, proporsional seçki sistemi-
nin bərpasını dəstəkləyir.
AZƏRBAYCAN VAHİD KOMMUNİST PARTİYASI
Təsis tarixi: 1993-cü il
Qeydiyyat tarixi: sentyabr 1995-ci il 
Partiya sədri: Musa Tukanov
Müsahibin adı: Musa Tukanov
Müsahibin vəzifəsi: birinci katib
İdeologiyasının  əsasında  marksizm-leninizm,  kommu-
nizm  ideyaları  dayanır.  Proqramının  hədəfi  cəmiyyətdə 
fəhlə  sinfinin  möhkəmlənməsi,  onun  hüquqlarının  qo-
runmasıdır.  Siyasi  sistemdə  sol  mövqeyi  təmsil  edir.  Par-
tiya üzvlərinin sayı 3000 nəfərdir. Üzvlük haqqı sərbəstdir, 
büdcəsi formalaşdırılmamışdır. Partiyanın 16 şəhər və rayon 
təşkilatı  fəaliyyət  göstərir.  Partiya  indiyə  qədər 2  qurultay 
keçirmişdir. Sonuncu qurultayda 200 nəfər nümayəndə işti-
rak etmişdir. Qurultayların keçirilmə müddəti 5 ildən birdir. 
Partiyanın seçkili orqanları Mərkəzi Komitə, Siyasi Büro və 
birinci katibdən ibarətdir. Partiya üzvü gənclərin sayı 30%, 
qadınlar 1% təşkil edir. Son dövrlərdə partiyaya yeni qəbul 
edilmiş üzvlər qeydə alınmamışdır. Partiyanın ictimaiyyətlə 
əlaqəri  “İskra”  qəzeti  vasitəsilə  həyata  keçirilir.  Partiyanın 
sonuncu prezident, parlament və bələdiyyə seçkilərində iş-
tirakı  qeydə  alınmamışdır.  Qarşıdan  gələn  seçkilərdə  par-
tiya başlıca məqsəd kimi təmsilçiliyi hədəfə almışdır. Seçki 
bloklarında iştirakı partiya dəstəkləmir. Bunun əsas səbəbi 
kimi partiyalar arasında ideoloji proqram baxımdan fərqin 
olmaması  göstərilir.  Partiya  iqtidar-müxalifət  dialoqunu 

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
128
dəstəkləmir.  Mövcud  resursları  ilə  bağlı  ciddi  problemləri 
var.  Partiyaların  dövlət  tərəfindən  maliyyələşdirilməsini  və 
siyasi  partiyalar  haqqında  yeni  qanunun  qəbul  edilməsini 
vacib hesab edir.
BÖYÜK QURULUŞ PARTİYASI
Təsis tarixi: 2003-cü il
Qeydiyyat tarixi: 2005-ci il
Partiya sədri: Fazil Qəzənfəroğlu
Müsahibin adı: Fazil Qəzənfəroğlu
Müsahibin vəzifəsi: sədr
İdeologiyasının  əsası  quruluşçuluq  (strukturalizm)  və 
dövlət  səlahiyyətlərinin  məhdudlaşdırılmasıdır.  Proqramı-
nın hədəfi cəmiyyətdə liberal-demokratik ideyaların yayıl-
masıdır.  Siyasi  sistemdə  mövqeyi  solçuluqdur.  Üzvlərinin 
sayı 3000 nəfərdən çoxdur. Üzvlük haqqı 1 manat təşkil edir. 
Büdcəsi  aylıq  400-500  manat  həcmindədir.  Partiyanın  45 
rayon təşkilatı var. Keçirilmiş qurultaylarının sayı 3 olmaqla 
2,5 ildən bir keçirilir. Qurultayda kvota 1/10-ə nisbətindədir. 
Seçkili  orqanları  sədr,  Siyasi  Şura,  Nəzarət-Təftiş  Komissi-
yası və rayon təşkilatlarıdır. Sədr və Nəzarət-Təftiş Komissi-
yası qurultayda, rayon sədrləri isə yerlərdə seçilirlər. Partiya 
üzvü  olan  gənclər  40%  (20%  rəhbərlikdə  təmsil  olunub), 
qadınlar isə 10%-dir. Yeni qəbul edilmiş üzvlərin sayı 2009-
cu  ildə  1500  nəfər  olmuşdur.  Partiya  KİV-lə  və  dairələrdə 
seçicilərlə görüşlər keçirməklə ictimaiyyətlə əlaqə saxlayır. 
Sonuncu  prezident  seçkilərində  partiyanın  namizədi  2,5% 
səs toplayıb. Sonuncu parlament seçkilərində 17 namizədlə 
iştirak etmiş, 1 nəfər seçilmişdir. Partiya sonuncu - 2009-cu 
il  bələdiyyə  seçkilərində  386  namizədlə  iştirak  etmiş,  144 
nəfər seçilmişdir. 2010-cu ilin parlament seçkilərində parti-
yanın başlıca məqsədi parlamentdə fraksiya yarada biləcək 

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
129
yerlərin, ən azı 25 yerin qazanılmasıdır. Bu seçkilərdə parti-
yanın 100-ə yaxın namizədi iştirak edəcəkdir. Seçki blokla-
rında iştirakla bağlı partiyada vahid mövqe yoxdur. Partiya 
hazırda iqtidar-müxalifət dialoqunu real hesab etmir. Möv-
cud resursları baxımından partiyanın maddi-texniki bazası 
zəifdir. Partiyaların dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsinə 
müsbət baxır, siyasi partiyalar haqqında qanuna dəyişikliklər 
edilməsi tərəfdarıdır.
BÜTÖV AZƏRBAYCAN XALQ CƏBHƏSİ PARTİYASI
Təsis tarixi: 2004-cü il
Qeydiyyat tarixi: 2005-ci il
Partiya sədri: Qüdrət Həsənquliyev
Müsahibin adı: Söhrab Abdullayev
Müsahibin vəzifəsi: baş katib
Bütövçülük,  dövlətçilik,  demokratiya  partiyanın  əsas 
ideologiyasıdır.  Proqramının  hədəfi  demokratik  cəmiyyət 
quruculuğudur.  Siyasi  sistemdə  mövqeyi  sağ-mərkəzçidir. 
Üzvlərinin  sayı  138  000-dir.  Üzvlük  haqqı  əmək  haqqının 
1%-i  həcmindədir.  Qeyri-sabit  büdcəyə  malikdir.  Şəhər 
və  rayon  təşkilatlarının  sayı  65-dir.  Keçirilmiş  qurultay-
larının  sayı  2,  keçirilmə  müddəti  isə  4  ildən  bir  olmaqla 
1-/50-ə,  1/100-ə  nisbətində  kvota  ilə  çağırılmışdır.  Par-
tiyada  seçkili  orqanlar  sədr,  Nəzarət-Təftiş  Komissiyası 
və  rayon  təşkilatlarının  sədrlərindən  ibarətdir.  Partiyada 
gənclər üzvlərin 30%-ni, qadınlar 10%-ni təşkil edir. Onlar 
rəhbərlikdə, İdarə Heyətində, Məclis və Nəzarət-Təftiş Ko-
missiyasında təmsil olunmuşlar. Yeni qəbul edilmiş üzvlərin 
sayının  2009-cu  ildə  100  nəfər  olduğu  bildirilir.  Partiya-
nın  ictimaiyyətlə  əlaqəsi  “Xalq  Cəbhəsi”  qəzeti  və  inter-
net  saytı  vasitəsilə  həyata  keçirilir.  2008-ci  ilin  prezident 
seçkilərində  partiya  sədrin  namizədliyini  irəli  sürmüşdür. 

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
130
2005-ci ilin parlament seçkilərində 61 namizəd irəli sürül-
müş, 1 nəfər seçilmişdir. 2009-cu ilin bələdiyyə seçkilərində 
1020 namizəd irəli sürülmüş, 100 nəfər seçilmişdir. 2010-cu 
ilin  parlament  seçkilərində  partiyanın  başlıca  məqsədi  bu 
seçkilərə 70 namizədlə qatılmaqdır. İddia edilən parlament 
təmsilçiliyi 3-5 yerin qazanılmasıdır. Seçki bloklarında iştira-
ka münasibət müsbətdir, lakin rəsmi müraciət olmadığından 
hələlik bloklaşmamışdır. Partiyanın maddi-texniki resursla-
rı zəifdir. Partiyalar haqqında qanunun təkmilləşdirilməsini 
zəruri hesab edir. 
DEMOKRATİK  AZƏRBAYCAN  DÜNYASI  PARTİYASI
Təsis tarixi: 1992-ci il
Qeydiyyat tarixi: 1993-cü il
Partiya sədri: Məmməd Əlizadə
Müsahibin adı: Məmməd Əlizadə
Müsahibin vəzifəsi: sədr
İdeologiyasının  əsasında  demokratik  cəmiyyət  qurucu-
luğuna nail olmaq durur. Proqramının da hədəfi demokra-
tik, ədalətli sosial cəmiyyət quruculuğudur. Siyasi sistemdə 
mövqeyi mərkəzçidir. Partiya sədrinin müsahibədə dediyinə 
görə, partiya üzvlərinin sayı 124 629 nəfərdir. Üzvlük haqqı 
0.20 AZN-dır. Büdcəsi sabit deyil. Partiyada 78 şəhər və ra-
yon təşkilatı fəaliyyət göstərməkdədir. Partiya indiyə qədər 
3  qurultay  keçirmişdir.  Qurultaylar  keçirilmə  müddəti  5 
ildən bir olmaqla reallaşdırılır. Qurultayda kvotalar 1/100-ə 
nisbətində müəyyən olunur. Sonuncu qurultayda 850 nəfər 
iştirak etmişdir. Partiyada seçkili orqanlar sədr, Nəzarət Təftiş 
Komissiyası,  İdarə  Heyəti,  şəhər  və  rayon  təşkilatlarının 
sədrləridir. Partiya üzvü olan gənclər ümumi üzvlərin 16%-
ni, qadınlar isə 30%-ni təşkil edir. Yeni qəbul edilmiş üzvlərin 
sayının  2008-2010-cu  illərdə  12  400  olduğu  qeyd  edilir. 

---