Azerbaycanda tolerantliq enenesi indd
Yüklə 79,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sinaqoqlar, dini rituallar və bayramlar.
- “Səni Misir zülmündən xilas edən Rəbb mənəm”
108 gələn bir qonağın təəssüratını belə qeyd edir: “Siz əsl İsveçrədə yaşayırsınız”. Qonaqlar buradakı tolerant mühiti gördüklərində heyrətlərini gizlətmirlər. Nisim Nisimova “Əhalisinin böyük əksəriyyətinin mü səl man olan bir mühitdə rahat və mehribancasına yaşamalarına necə nail ola bilmisiniz?”, – deyə sual verdikdə maraqlı cavab verdi: “Bunun birinci səbəbi ölkə rəhbərliyinin burada yaşayan bütün xalqlara, o cümlədən də yəhudilərə olan qayğısıdır. Bünövrəsi Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyu- lan bu qayğı Prezident İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə də davam etməkdədir. Cənab İlham Əliyevin Quba rayonu- na elə bir səfəri olmayıb ki, o, bura gələndə Qırmızı qəsəbəni ziyarət etməsin. Prezident hər səfərində qəsəbəyə gəlir və bu- radakı insanların problemləri ilə yaxından tanış olur və lazı- mi köməklik göstərir. Bunun bariz nümunəsi Qəsəbə ilə Quba şəhərini bir-birindən ayıran Qudyalçayın üzərindəki körpüdür. Prezident İlham Əliyev qəsəbəyə gələrkən sakinlər ona 150 il bundan əvvəl salınmış körpünün qəzalı vəziyyətə düşdüyü- nü və təmirə ehtiyacı olduğunu dedikdə, ölkə başçısı dərhal mütəxəssislər göndərir, onlar vəziyyəti yerində araşdırdıqdan sonra körpünün təmirinə start verilir. Qısa müddətdə körpü restavrasiya edilərək əhalinin istifadəsinə verilir”. Sinaqoqlar, dini rituallar və bayramlar. Son illərdə inşa edilmiş mikva ilə üzbəüz yerləşən bina əvvəllər vəfat edən yəhudilərin son mənzilə götürüldüyü vida evi olmuşdur. Qəsəbədə üç yəhudi qəbiristanlığı vardır. Bunlardan biri digər qəbiristanlıqlara nisbətən daha öncələr insanların dəfn edildiyi yer olaraq qəsəbənin yuxarı tərəfində – Quba-Qusar şosesinin aşağı hissəsindəki məzarlıqdır. Digər iki qəbiristanlıq isə şosenin yuxarı hissəsindədir. Son dövrlər qəbiristanlıqlarda bahalı qiymətə mərmərdən hazırlanmış baş- 109 Azərbaycanda tolerantlıq ənənəsi daşlara rast gəlinməkdədir. Yəhudilərin başdaşları üzərində Davud peyğəmbərin iki üçbucaqdan formalaşmış olan möhü- rünün simvolu sayılan altıgüşəli ulduz və menora şəkillərini (yeddigözlü şamdan) görürük. Qırmızı qəsəbə yəhudi qəbiristanlığı Dağ yəhudilərinin həyatında dini rituallar və bayram- lar xüsusi yer tutur. 1 Azərbaycanda dini motiv daşımasa da, müsəlmanlar vəfat edən şəxs üçün yas tutarkən saqqal saxla- dıqları kimi, yəhudilər də dünyasını dəyişənə yas saxlayırlar. Hüzrü düşənlər baş örtüsü və geyim formaları ilə başqaların- dan fərqlənməyə çalışırlar. Yeni ilin gəlişini bildirən Roş-Ha-Şana bayramı yəhudilərin xüsusi olaraq qeyd etdiyi bayramlardandır. Yəhudilərin digər bir önəmli bayramı bağışlanma (Tövbə) bayramı - Yom Kip- purdur. Yəhudilər insanların günah işləyə biləcəyinə inanırlar. Yom Kippur Allahdan bağışlanma diləmək, tövbə etmək üçün qeyd olunan bayramdır. Bayram ərəfəsində 25-26 saat oruc 1 Критика иудейской религии, Праздники синагогальном и домашнем культе Н. М. Никольский, s. 336, Moskva, 1964, Издательство «Наука». 110 tutulur. Axşamüstü başlayan oruc növbəti axşam ilk ulduzun görünməsinədək davam edir. Yəhudilərin tarixinə nəzər salsaq görərik ki, onlar e.ə. 586- cı ildə Babilistan əsarətinə düşdükdən sonra yarım əsrlik bir müddət ərzində ən məşəqqətli dövrlərini yaşamışlar. Onların Misir əsarətindən Tanrının lütfü olaraq azad olmaları da bay- ram kimi qeyd edilmişdir. Tövratda iki yerdə qeyd olunan və Həzrət Musaya Turi-Sinada iki daş lövhə üzərində verilən on əmrin birincisi məhz belədir: “Səni Misir zülmündən xilas edən Rəbb mənəm”. 1 Lakin onlar Misirdən çıxdıqdan sonra həmin dövrdə Fələstinə gələ bilməmiş və qırx il boyu çöl və səhra mühitində yaşamaq məcburiyyətində qalmışlar. Məhz bu sıxıntılı günləri xatırlamaq üçün Qırmızı qəsəbədə yaşayan dağ yəhudiləri də digər yəhudilər kimi sinaqoqların yaxınlı- ğında çadırlar qururlar. Həmin çadırların üstü ağac budaqları ilə örtülür. Özləri də on günə yaxın bir müddət ərzində həmin çadırlarda vaxtlarını keçirir və orada qalaraq gecələyirlər. Beləliklə, yağış yağdıqda ağac budaqları qoyulmuş çadırın ta- vanından daman su çadıra tökülür. Soyuq və yağışlı havalarda çadırda qalanlar əcdadlarının Misir zülmündən xilas olduqdan sonra səhrada keçirdiyi o ağır günləri praktiki olaraq yaşamaq- la o dövrdəki insanlarının nələr çəkdiyini xatırlayırlar. Sonda isə bunu bayram ab-havası içərisində qeyd edirlər. Bu bayram məhz Sukot 2 (Gül bayramı, Çadır bayramı) adlanır. Sukot bay- ramında dörd ünsür diqqəti cəlb edir. Bunlar: adas, palma budağı, etrak və aravadır. 1. Adas gözəl qoxusu olub, dadı olmayan bir meyvədir; 2. Palmanın, finik ağacının budağından hasil olan meyvənin isə gözəl dadı olsa da, qoxusu yoxdur; 1 Müqəddəs Kitab, Müqəddəs kitab şirkəti, Bakı, 2009. Xüruc XX/1-17; Təsniyə (Qanunun təkrarı) V/6-21. 2 Paul Johnson, Yahudi Tarihi, s. 678. Pozitiv yayınları, 2000, çeviri Filiz Orman. 111 Azərbaycanda tolerantlıq ənənəsi 3. Limona bənzər meyvə olan etrakı həm gözəl qoxusu, həm meyvə kimi ləzzətli dadı vardır; 4. Aravaya gəldikdə isə bu, üzərində yarpaqları olan söyüd ağacının budaqlarıdır. Bunun nə meyvəsi, nə də qoxusu vardır. Qırmızı qəsəbə dağ yəhudilərinin ravvini Elezar Nisimov Sukot bayramında Tevada müqəddəs Tövrat qarşısında dua edərkən Sukot bayramında bir yerdə bağlanaraq dua edilən bu iki bitki və iki meyvə cəmiyyətdəki dörd cür xarakterə mənsub insanları simvollaşdırır. Quba rayonu Qırmızı qəsəbə Dağ Yəhudiləri dini icmasının ravvini Elezar Nisimov bunu bu for- mada şərh edir: “İnsan var fikirləri müsbətdir, danışarkən gözəl danışır, amma əməlləri isə yaxşı deyil. Adas cəmiyyətdəki bu cür in- sanların simvoludur. İnsan var ki, xeyirli əməllər görsə də, yaxşı fikirləri və gözəl danışıq qabiliyyəti yoxdur. Palma bu insanları simvoludur. İnsan var ki, həm niyyəti, həm fikirləri, həm də əməlləri yaxşıdır. Etrok bitkisi isə bu insanların simvoludur. Yüklə 79,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|