56
Hərbi döyüş rəşadətinin ən yüksək nümunələri sırasına geniş hücum
əməliyyatına mane olan düşmən atəşini susdurmaq üçün həmin atəş yerini son
anda öz bədəni ilə örtərək, hücum əməliyyatı üçün şərait yaratmaq kimi çox
yüksək fədakarlıq və şəhidlik əzmi daxildir. Azərbaycanlı döyüşçülərdən qvardiya
serjantı Gəray Əsədov, matros Qafur Məmmədov bu qəhrəmanlıq nümunəsini
təkrar etdilər. Berlinə Qələbə bayrağı sancılması günlərində həlak olan və Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülən döyüşçülər içərisində Azərbaycanlı Məstan
Əliyev də vardır.
Yuxarıda göstərilən Milli diviziyalardan əlavə müharibə illərində 151-ci,
271-ci, 275-ci, 295-ci, 319-cu, 320-ci qarışıq milli tərkibli diviziyalarda da külli
miqdarda Azərbaycanlı döyüşçülər düşmənlə mübarizədə qəhrəmanlıq nümunələri
göstərmişlər
34
. Bu diviziyaların əksəriyyəti Azərbaycanda təşkil edilmişdir.
Bütün bunlardan əlavə Azərbaycanlı döyüşçülər Sovet Ordusunun digər
diviziya və polklarında da xidmət etmiş və döyüşlərdə xalqına layiq qəhrəmanlıq
nümunələri göstərmişlər
35
.
§ 7. Azərbaycanlı döyüĢçülərin
faĢizmə qarĢı partizan və müqavimət
hərəkatlarında iĢtirakı
Almaniya faşist ordusunun işğal etdiyi Sovet ərazilərində partizan
müharibəsinin təşkili haqqında göstəriş ölkənin ali partiya orqanı xəttilə 1941-ci
ilin 18 iyulunda qəbul edilmiş qərarda nəzərdə tutulmuşdu. Sovet Məlumat
Bürosunun 1941-ci il 5 iyul xəbərində deyilirdi: “Düşmən tərəfindən zəbt edilən
ərazilərdə kortəbii kütləvi partizan hərəkatı baş verir”. Partizan dəstələrinin
tərkibinə mühasirəyə düşmüş döyüşçülərin bəziləri də daxil ola bilirdilər. İşğal
olunmuş Sovet ərazilərində 1941-ci ilin sonunda 3500 partizan dəstəsi və qrupu
mövcud idi. Onların gizli fəaliyyətinə 800 şəhər və rayon partiya komitəsi
rəhbərlik edirdi.
Sovet hökumətinin 1942-ci il 27 aprel tarixli notasında faşistlərin
partizanlara qoşulmuş döyüşçülərə qarşı tətbiq etdikləri ağır işgəncələr haqqında
beynəlxalq ictimaiyyətə xəbər verilmişdi və burada adları çəkilənlər içərisində
azərbaycanlı Cəfər İsmayılzadə, Əlibəy Quluzadə, İslam Məmmədəli oğlu, Əsgər
Mustafa oğlunun da adı var idi (Bax: “Pravda”, 28 aprel 1942).
34
Bax: Ф.Е.Боков, Бессмертный подвиг сынов Азербайджана, Б.1971
35
Bax: Герои Советского Союза - сыны Азербайджана, Б. 1965