Azərbaycanın müstəqilliyinin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
24 orta və kiçik şəhərlərin əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması imkanlarını azaldır, ölkə əhalisinin paytaxta axınına səbəb olur və burada yaşayış evləri və sosial obyektlərlə əlaqədar artıq mövcud olan problemləri daha da mürəkkəbləşdirirdi. Beləliklə, iqtisadiyyatdakı çatışmazlıqlar sosial sahədə, əməkçilərin maddi rifah halının yaxşılaşdırılması işindəki problemlərinin həllinə mənfi təsir göstərirdi. 60-cı illərdə respublika iqtisadiyyatının bütövlükdə dərin və uzunmüddətli böhran mərhələsinə qədəm qoyduğu bir şəraitdə yaranmış ağır vəziyyətdən çıxış yolu tapılması tələb olunurdu. Məhz ölkə üçün belə çətin bir dövrdə xalqımızın böyük oğlu, o vaxtkı sovet rəhbərliyi ilə müqayisədə nisbətən cavan - 46 yaşlı Heydər Əliyevin 1969-cu il iyulun 14-də respublika rəhbərliyinə gəlməsi Azərbaycanın qarşısında duran bir çox taleyüklü suallara aydın cavablar tapılması və onların ardıcıllıqla həll edilməsi baxımından tarixi bir hadisə oldu. Azərbaycan tarixinin 1969-cu il iyulun 14-dən sonrakı dövrünün əhatəli təhlili və qiymətləndirilməsi bir daha təsdiq edir ki, bu hadisə tənəzzül içində olan Azərbaycanın tərəqqiyə dönüşü, cəmiyyətin keyfiyyətcə irəliyə, milli özünüdərkə, milli özünəqayıdışına dönüşü mərhələsinin başlanğıcı olmuşdur. Heydər Əliyevin respublikanın rəhbəri seçilməsi ilə əsası qoyulan və mahiyyətcə gələcəyə yönəlmiş inkişaf strategiyasının əsas vəsiləsini iqtisadiyyatın tezliklə dirçəldilməsi, Azərbaycanın təbii ehtiyatlarından iqtisadi, təhsil, elm və mədəniyyət potensialından xalqın bəhrələnməsi üçün ən əlverişli şəraitin yaradılması təşkil edirdi. Onun hakimiyyətə gəlişi ilə qısa müddətdə əhatəli inkişaf konsepsiyası hazırlanmış, respublikada ənənəvi təsərrüfat sahələrinin şöhrətini və səmərəliliyini bərpa etməklə yanaşı, yeni-yeni istehsal istiqamətlərinin yaradılması yolunda çoxşaxəli fəaliyyətin əsası qoyulmuş, respublikada iqtisadiyyatın sənaye bazasının genişləndirilməsi və müasirləşdirilməsi xətti yeridilməyə başlanmışdı ki, bunun da nəticəsində bir tərəfdən Azərbaycanın iqtisadi potensialı qat- qat güclənmiş, digər tərəfdən isə respublikanın əvvəlcədən formalaşmış xammal bazası yönümü dəyişdirilmişdi. 70-ci illərdə və 80-ci illərin əvvəllərində yaradılmış çoxsaylı sənaye müəssisələri, həmin dövr üçün ən müasir texnologiyalara əsaslanan istehsal sahələri respublikanın iqtisadi infrastrukturunu köklü surətdə dəyişdirdi, onun aqrar yönümlü respublikadan daha çox sənaye yönümlü respublikaya çevrilməsinə zəmin hazırladı. Bakıda, Azərbaycanın digər şəhərlərində və rayon mərkəzlərində çoxlu sənaye istehsalı sahələri yarandı. Ölkənin iqtisadi həyatında mühüm rol oynayan Bakı kondisionerləri zavodu, "Ozon" Elmi- İstehsalat Birliyi, Elektron Hesablayıcı maşınlar zavodu, dərin özüllər zavodu, Azərbaycan DRES-i, Sumqayıt Kompressor zavodu, üst trikotaj fabriki, Bakı tikiş və ayaqqabı fabriki, Gəncə əlvan metallar emalı zavodu, Naxçıvan şüşə qablar zavodu, Əli-Bayramlı məişət cihazları zavodu və s. yüzlərlə digər iri sənaye obyektləri 70-ci illərin Heydər Əliyev iqtisadi siyasətinin diqqətəlayiq bəhrələridir. Bu siyasətin nəticə miqyasını dərk etmək üçün aşağıdakı rəqəmlərə diqqət yetirmək kifayətdir: əgər 1970-ci ilə qədər Azərbaycanda cəmi 233 iri və orta sənaye müəssisəsi fəaliyyət göstərirdisə, təkcə 1970-ci illər- 1980- ci illərin ikinci yarısında 213 iri və orta sənaye müəssisəsi inşa edilərək istifadəyə verilmişdi; 1945-ci ildən 1970-ci ilə qədər olan dövrlə nisbətdə 70-ci illər ərzində daha çox məhsul istehsal olunmuşdu. Azərbaycan sənayesinin inkişafında müəyyənedici amillərdən biri də elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin geniş tətbiq edilməsi olmuşdur. 1971-1985-ci illər ərzində 581 adda yeni tipli maşın, avadanlıq, aparat və cihaz nümunələri yaradılmışdı; 1056 adda mühüm sənaye məhsulunun kütləvi buraxılışına başlanılmışdı; istehsalın texnoloji proseslərini idarə etmək üçün 94 avtomatlaşdırılmış sistem işə salınmışdı. 1985-ci ildə sənayedə 2519 mexanikləşdirilmiş axın xətti, 310 avtomatlaşdırılmış xətt, 1300 komplektləşdirilmiş xətt və avtomatlaşdırılmış məntəqə, sex və istehsal sahəsi fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycanın ənənəvi təsərrüfat sahələrinin - aqrar bölmənin sürətli inkişafı, respublikanın əlverişli üstünlüklərindən bacarıqla istifadə edilməsi 70-ci illərin iqtisadi strategiyasının mühüm tərkib hissələrindən biri olmuşdur. Əsası 1969-cu ildə qoyulan və məqsədi aqrar sahəni sürətlə irəliyə aparmaqdan ibarət olan həmin strateji xətt çox qısa vaxtda öz bəhrələrini verməyə başladı. Azərbaycan keçmiş SSRİ-nin ən böyük üzümçülük respublikasına çevrildi. Üzüm istehsalı 1969-cu ildəki 272 min tondan 1980-ci ildə 1481 min tona çatdırıldı. Üzümçülüyün inkişafı çox gəlirli sahə olan şərabçılığın yüksəlişinə güclü təkan verdi ki, bunun da nəticəsində respublikamız ixrac etdiyi çeşidli şərablardan böyük mənfəət götürməyə başladı. 1970-80-ci illərin birinci yarısında pambıqçılıq sürətlə inkişaf etdi və pambıq istehsalına münasibət kökündən dəyişdi. Nəticədə pambıq istehsalı 1970-ci ildəki 335,6 min tondan artaraq 831,2 min tona çatdı. 1982-ci ildə pambıqçılarımız artıq bir milyon ton pambıq istehsalı uğrunda çalışırdılar. Göstərilən illərdə bağçılıq-bostançılıq sahələrində güclü artım müşahidə edilirdi. Meyvə-tərəvəz istehsalının 1970-ci ildəki 410 min tondan 1982-ci ildə 850 min tona yüksəlməsi məhz həmin sahənin 25 inkişafına yetirilən böyük diqqət sayəsində mümkün olmuşdu. Bu yüksəliş digər bölmələrin bütün sahələrində də baş vermişdi. Bu illər ərzində milli gəlirin ümumi həcmi 2,5 dəfə artmışdı. Respublikada sənaye istehsalı, həmçinin əmək məhsuldarlığı iki dəfə, xalq istehlakı mallarının istehsalı isə üç dəfə artmışdı. Həmin 14 ildə istehsal olunmuş sənaye məhsulları öz həcminə görə, əvvəlki 50 ildəkinə bərabər olmuşdu. Kənd təsərrüfatında məcmu məhsul 2,7 dəfə artmış, bu sahədə məhsuldarlıq, o cümlədən əmək məhsuldarlığı iki dəfədən artıq çoxalmışdı. Həmin illərdə xalq təsərrüfatının inkişafına 21,3 milyard rubl vəsait cəlb olunmuşdu ki, bu da əvvəlki əlli illə müqayisədə 1,5 dəfədən də artıq idi. İki milyondan çox adam öz yaşayış şəraitini yaxşılaşdırmışdı. Göstərilən illərdə respublikamız üçün gərəkli yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlığına böyük əhəmiyyət verilmiş, bu sahəyə olan ehtiyacı ödəmək üçün Azərbaycanın daxilində hazırlanan ali təhsilli mütəxəssislərlə yanaşı, Moskvanın, eləcə də keçmiş SSRİ-nin digər şəhərlərinin 170 aparıcı ali elm və təhsil ocağına 3500 azərbaycanlı oğlan və qız göndərilmiş, gənc azərbaycanlı oğlanların ali hərbi məktəblərə cəlb olunması işinə xüsusi diqqət yetirilmişdi. Bütün bunlar Azərbaycanın gələcək inkişafı üçün qüdrətli kadr potensialının formalaşmasına böyük təsir göstərmişdi. Bir sözlə, 70-80-ci illərdə bütün zəruri işlər görülmüşdü ki, gələcəkdə müstəqillik şəraitində Azərbaycan özünü təmin etməyə qadir olsun. Təsadüfi deyildi ki, SSRİ dövlətinin dağılması ərəfəsində aparılan təhlillər göstərmişdi ki, keçmiş SSRİ- də yalnız iki respublika tam müstəqil olaraq öz iqtisadiyyatını idarə edə bilər: Rusiya Federasiyası və Azərbaycan. Azərbaycanın sovet dövründə inkişafının ən bariz nəticəsi elə bu olmuşdu ki, həmin dövrdə, xüsusən 1969-1982-ci illərdə yaranmış iqtisadi, elmi-texniki və mədəni potensial respublikamızın tam müstəqil dövlət kimi fəaliyyət göstərməsi üçün möhkəm zəmin yaratmışdı. 1920-1991-ci illərdə Azərbaycanın iqtisadiyyatı ilə yanaşı təhsili, elmi və mədəniyyəti də böyük inkişaf yolu keçmişdir. Dünyəvi teatr, müasir məktəb və demokratik mətbuatın yaranmasının bünövrəsi XIX əsrdə qoyulsa da, məhz bu 70 ildə ölkəmizdə savadsızlıq ləğv olunmuş, tam orta icbari təhsil tətbiq edilmiş, təhsil müəssisələrinin, o cümlədən ali məktəblərin inkişaf etmiş şəbəkəsi yaranmış, Elmlər Akademiyası formalaşmış, qadınların hüquqlarının qorunması və sosial-iqtisadi həyatda fəal iştirakı təmin olunmuş, onlarla teatr açılmış, kino sənəti inkişaf etmiş, minlərlə qəzet və jurnal nəşr olunmuşdu. Beləliklə, bütün məhrumiyyətlərə, ayrı-ayrı illərdə xalqın milli-mənəvi dəyərlərinə sağalmaz yaralar vurulmasına baxmayaraq, Azərbaycanda sovet hakimiyyəti illərində, xüsusilə 1969-1982-ci illərdə müdrik siyasi rəhbərlik sayəsində həyatın bütün sahələrində əldə etdiyimiz nəhəng potensial XX əsrin sonunda yenidən qovuşduğumuz müstəqillik şəraitində respublikamız üçün çox gərəkli oldu. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|