Azßrbaycan dèLÈ HƏvva abdullayeva iradə ƏFƏNDİyeva
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 35. QƏLƏBƏNİN SİRRİ (rəvayət) Doqquz* yaşlı uşağın ən böyük arzusu
- Çap üçün deyil 133 qələbənin iki sirri var, oğlum. Birincisi, cüdonun ən çətin
- Çap üçün deyil 134 HИKMЯT XЯZИNЯSИNDЯN 1) Tənbəllik , avaralıq
- Fyodr Dostoyevski 5) Ağıl sonradan ah çəkmək üçün deyil; düşünüb tədbir görmək üçündür. Mövlana
132 ⓫ Mətndə altından xətt çəkilmiş sözləri feilin formaları üz rə qruplaşdırıb dəftərinizə köçürün, hər birinin qarşısında hansı formada iş lən diyini və şəxsini qeyd edin. Hər formadakı feillərdən birini şəxslərə görə dəyişin. ⓬ Mətndə kursivlə verilmiş sözlərin qrammatik mənasını izah edin və onları məna növləri üzrə qruplaşdırıb yazın. Bir neçəsini cümlələrdə işlədin. ⓭ Mətndə yaşıl rəngdə verilmiş sözün eyni, yoxsa fərqli mənalarda işləndiyini müəyyənləşdirin və bu sözü başqa mənalarda da cümlələrdə işlədin. ⓮ Mətnin hissələrini müəyyənləşdirin və hər bir hissəni digəri ilə əlaqə- ləndirən cümləni tapıb səsləndirin. § 35. QƏLƏBƏNİN SİRRİ (rəvayət) Doqquz* yaşlı uşağın ən böyük arzusu cüdoçu . Lakin o, nəqliyyat* qəzasında sol qolunu itirmişdi. Bu hadisədən həm uşaq, həm də ata-anası çox məyus olmuşdular. Ancaq* uşaq* təsəlli tapsın deyə onu məşhur cüdo ustalarından* birinin qoydular. Usta uşağa bir hərəkət öyrətdi. Bu hərəkəti yalnız bir qolla etmək müm- kün idi. Gecə-gündüz bu hərəkəti təkrar etdilər. Uşaq hərəkəti yaxşı bacarsa da, usta ona başqa hərəkət öyrətmək niyyətində* deyildi. Uşaq* artıq* yorulmuşdu, başqa hərəkət öyrənmək . Usta isə: “Bu hə- rə kəti tam öyrənməyənə qədər sənə başqa hərəkət öyrətməyəcəyəm”, – deyirdi. Bir müddət* sonra uşaq bu hərəkəti ildırım sürəti ilə etməyə başladı. Artıq yarışlarda iştirak etmək vaxtı idi. Qəribə idi. İlk dəfə yarışda təkqollu bir cüdoçu iştirak edəcəkdi. Həm də bir hərəkətlə. Uşaq* etiraz etdi. Necə olsa, ümidini itirmək istəmirdi. Ustanın isə fikri qəti idi. Hər dəfə: “Oğlum, sən öyrəndiyin hərəkəti et, qalanı ilə işin olmasın”, – deyirdi. Nəhayət, yarış başladı. Birinci, ikinci, üçüncü... Uşaq rəqiblərini bir-bir keçirdi. Nəhayət, o, finala . Bir hərəkətlə finala çıxdığına özü də inana bilmirdi. Finaldakı rəqibi çox güclü idi. Uşaq* iri cüssəli* rəqibini görəndə . La kin usta arxayın idi və: “Qorxma, bu hərəkətdə səndən güclüsü yoxdur”, – de yib şagirdinə ürək-dirək verdi. Uşaq* ildırım sürəti ilə rəqibini yerə sərdi və yarış boyu rəqibinə göz açmağa imkan vermədi. Bəli, uşaq bir qolla çempion* oldu. Yarışdan sonra uşaq* marağını gizləyə bilməyib ustadan soruşdu: “İnana bilmirəm... Mən necə çempion* oldum?”. Usta sakit bir ifadə ilə dedi: “Bu Çap üçün deyil 133 qələbənin iki sirri var, oğlum. Birincisi, cüdonun ən çətin hərəkətlərindən birini çox yaxşı bacarırsan. İkincisi, bu hərəkətin yalnız bir müdafiəsi* var ki, o da hərəkəti edənin sol qolunu tutmaqdır”. SÞZLÖK ildırım sürəti – со скоростью молнии təsəlli – утешение cüssəli – плотного телосложения təkqollu – с одной рукой ❶ Mətni oxuyun və əsas fikri müəyyənləşdirin. Nitqinizi uyğun səs tonu ilə tənzimləməklə mətndən çıxardığınız nəticə barəsində danışın. | Mətni oxuyarkən ağ boşluqları hansı sözlərlə əvəz etdiniz? “Kö mək- çi”dəki sözləri nəzərdən keçirin və seçiminizin düzgün olub-olmadığını müəyyənləşdirin. Köməkçi: qalmaq idi, olmaq idi, oxumaq idi; məşqlərinə, yanına, məktəbinə; tələb edirdi, istəyirdi, lazım idi; çıxdı, gəlib çatdı; qaçdı, qorxdu, əsdi ❷ Qruplara bölünün və hərəniz mətnin məzmunu üzrə yeddi sual tərtib edib yazın. Sonra onları digər bir qrupla dəyişin və sualların dilin normaları baxımından düzgünlüyü ilə bağlı qiymətləndirmə aparın. ❸ Cümlələri mətnin məzmununa uyğun ardıcıllıqla sıralasanız, qarşınızda mətnin planını görəcəksiniz. Planda hansı dəyişikliyi etmək istərdiniz? 1) Qələbənin iki sirri var. 2) Usta uşağa bir hərəkət öyrətdi. 3) Uşaq qalib gələrək finala çıxdı. 4) Doqquz yaşlı uşağın ən böyük arzusu cüdoçu olmaq idi. 5) Yarışda ilk dəfə təkqollu cüdoçu iştirak edəcəkdi. 6) O, finala çıxdı və qalib gəldi. | Yuxarıdakı cümlələr əsasında planı başqa formada yenidən yazın. Köməkçi: 1) Doqquz yaşlı uşağın arzusu. ... ❹ Cümlələri mətnin məzmunu əsasında istədiyiniz şəkildə tamamlayın. 1) Uşaq ildırım sürəti ilə rəqibini ... 2) Uşaq iri cüssəli rəqibini ... 3) İnana bilmirəm... 4) Uşaq artıq yorulmuşdu, ... 5) Bu hərəkəti yalnız bir ... 6) Uşaq hərəkəti yaxşı bacarsa da, ... 7) Bir hərəkətlə finala çıxdığına ... | Necə bilirsiniz, yazdığınız cümlələr mətndəki ardıcıllığa uyğundurmu? Fikrinizi konkret faktlar əsasında izah edin və müvafiq ardıcıllığı bərpa edərək cümlələri yenidən sıralayın. | Cümlələri bir-biri ilə əlaqələndirərək mətnin məzmununu qısaca danışın. ❺ Aşağıdakı aforizmləri oxuyun və yadda saxlayın. Hansı aforizmdə deyilən fikri bu hekayənin qəhrəmanına aid etmək olar? Çap üçün deyil 134 HИKMЯT XЯZИNЯSИNDЯN 1) Tənbəllik, avaralıq insan əxlaqını pozur. Abbasqulu ağa Bakıxanov 2) Ağıl olan yerdə zora ehtiyac yoxdur. Heydər Əliyev 3) Özünü ələ almağı bacaran insan hamıdan güclüdür. Lusiy Seneka 4) Ağıllı hərəkət etmək üçün təkcə ağıl azdır. Fyodr Dostoyevski 5) Ağıl sonradan ah çəkmək üçün deyil; düşünüb tədbir görmək üçündür. Mövlana | Qruplarla işləyin. Aforizmlərdə altından xətt çəkilmiş sözləri əvvəlcə hallandırın, sonra isə mənsubiyyətə görə dəyişib yazın. | Aforizmlərdə qara şriftlə verilmiş sözlərlə eyniköklü feillər düzəldib yazın və onları feilin müxtəlif formalarında cümlələrdə işlədin. ❻ Verilmiş birləşmələri tərcümə edin və cümlələrdə işlədin. девятилетний мальчик, знаменитый мастер, разные движение, сильный соперник, тайна победы ❼ Mətndə göy fonla fərqləndirilmiş abzaslarda işlənmiş feilləri seçib yazın. Onların formasını, zamanını və şəxsini müəyyənləşdirin. Sonra həmin feilləri lazım və vacib formalarında işlətməklə cümlələri yenidən qurub yazın və əvvəlki formalarla müqayisə edin. ❽ Mətndə qara şriftlə verilmiş sözlərin kontekstə uyğun qarşılığını tapıb səsləndirin. Bu sözləri müvafiq qrammatik mənalar üzrə qruplaşdırın və hər qrup üçün xarakterik xüsusiyyətləri sadalayın. ❾ Mətndə altından xətt çəkilmiş sözlərə sual verməklə onların hansı nitq hissəsinə aid olduğunu müəyyənləşdirməyə çalışın və nəticəni yoldaşlarınızla bölüşün. BUNLARI BÈLÈRSÈNÈZMÈ? Sözlərin və ya cümlələrin təsir gücünü artıran köməkçi nitq hissəsinə ədat deyilir. Məsələn, “Məndən soruşan var ki? ” cümləsində işlənən “ ki ” ədatı “var” sözünün, “ Artıq yarışlarda iştirak etmək vaxtı idi” cümləsindəki “ artıq ” sözü bütövlükdə cümlənin təsir gücünü artırır. ❿ Paralimpiya oyunları haqqında nə bilirsiniz? Müəllimin təqdim et- diyi mətni Azərbaycan dilinə tərcümə edin və BİBÖ cədvəlini doldurun. Sonra cümlələri bir-biri ilə əlaqələndirməklə mətnin məzmununu danışın. | Mətn üzrə suallar tərtib edib yoldaşlarınıza verin və cavablara münasibət bildirin. ⓫ Aşağıda verilmiş sözləri quruluşuna görə qruplaşdırın və bir neçəsini cümlələrdə işlədin. cüdoçu, nəqliyyat, təsəlli, gecə-gündüz, yorulmaq, ildırım, yarış, təkqollu, Çap üçün deyil Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|