–
məkan; yarandığı zaman; əhalinin məşğuliyyəti; idarəetmə; qonşu dövlətlərlə
münasibəti; dini görüşləri; əhalinin mənşəyi; süquta uğradı.
Ümumiləşdirmə və nəticə: Şagirdlər Azərbaycanın təbii-coğrafi mövqeyini –
cənubun şimala nisbətən inkişafı, dövlət qurumlarının formalaşması, qonşu döv lət -
lərlə münasibət lərini təsvir edə bilirlər.
Yaradıcı tətbiqetmə: Lullubi və Kuti dövlət qurumlarının qonşu dövlətlərlə mü -
na si bətlərinə dair cədvəli tamamlayın.
Ev tapşırığı: Topladığınız materiallar əsasında Azərbaycanın cənubunda yaran -
mış dövlət qurumlarını müqayisə edin.
Refleksiya və qiymətləndirmə:
Qiymətləndirmə meyarı:
1) təsviretmə; 2)
cədvəl tərtibetmə; 3) fərqləndirmə.
Formativ qiymətləndirmə:
56
I səviyyə
II səviyyə
III səviyyə
IV səviyyə
Erkən dövlət qu -
rum larını mə kanca
müəyyən edir,
yaranmasını təsvir
edə bilmir
Erkən dövlət qu -
rum larının ya ran -
masını
təsvir edir
Erkən dövlət qu -
rum larının ya ran -
masını və idarə
olun masını təsvir
edir
Erkən dövlət qu -
rum larının yaran -
ma sını, idarə
olun ma sını nümu -
nələrlə təsvir edir
Dövlət qurumları
haqqında məlumat
verir, lakin cədvəl
qura bilmir
Dövlət qurum ları -
nın iqtisadi-mədəni
əlaqələrinə dair çə -
tinliklə cədvəl
qurur
Dövlət qurum la -
rının əlaqələrinə
dair cədvəl qurur
Lullubi və Kuti
döv lət qurum la -
rının
mədəni-iqti-
sadi əlaqələrinə
dair asanlıqla
cədvəl qurur
Birgəyaşayış for -
maları haqqında
məlumat toplayır,
sərbəst fərqləndirə
bilmir
Çətinliklə birgə ya -
şayış formalarının
xüsusiyyətlərini
fərqləndirir
İnsanların birgə ya -
şayış formalarının
xüsusiyyətlərini
müəyyən edə bilir
Asanlıqla insan la -
rın birgəyaşayış
formalarını mü -
qayisə edir
№
Dövlət
qurumları
Hansı dövlətlə mədəni-
iqtisadi əlaqə qurur
Nə mübadilə
etmişlər
Mənimsəmişlər
1.
2.
Çap üçün deyil
57
Standartlar: 2.1.1.; 3.1.2; 4.1.1.
Məqsəd:
1. Mannalıların həyat tərzini və məşğuliyyətlərini Azərbaycan ərazisinin təbii-
coğrafi
şəraiti ilə əlaqələndirir;
2. Mannanın daxili və xarici siyasətini izah edir;
3. Manna dövlətinin yaranmasında, inkişafında İranzunun (tarixi şəx siy yət) rolu -
nu dəyərləndirir.
Təlim forması: qruplarla iş, kollektivlə iş
Təlim üsulu: beyin həmləsi, müzakirə
İnteqrasiya: Ü-t. 3.1.1.; 4.1.1.; Az-d. 2.2.3.; 1.2.2.; H-b. 2.2.1.
Resurslar: İKT, dərslik, xəritə, illüstrasiyalar, marker
10. MANNA DÖVLƏTİNİN YARANMASI VƏ YÜKSƏLİŞİ
Sualla şagirdlərə müraciət olunur.
– Təsvir olunan illüstrasiyalar və xəritə haqqında nə deyə bilərsiniz? Onlar hansı
dövlətdən bəhs edir?
Şagirdlər öz fərziyyələrini irəli sürürlər.
Müəllim mühazirə üsulundan istifadə edərək Manna dövləti haqqında məlumat
ve rir. Tədqiqat aparmaq üçün onlara materiallar paylanır.
Tədqiqat sualı: Mərkəzləşmiş Manna dövlətinin yaranmasında və yüksəlişində
İranzunun rolu nədən ibarət idi?
Tədqiqatın aparılması: Qruplarla («İzirtu», «Assur», «Urartu», «Subi») iş apa -
rı lır. İş vərəqləri paylanır. İş vərəqində aşağıdakı tapşırıqlar qoyula bilər. Mənbələr
əsasında tədqiqat aparılır.
Motivasiya:
AZƏRBAYCANDA
ƏN QƏDİM VƏ QƏDİM DÖVLƏTLƏR
Çap üçün deyil
58
I qrup: Mannanın təbiəti onun əhalisinin həyatına və məşğuliyyətinə necə təsir
etmişdi? İzah edin.
II qrup: Manna necə idarə olunurdu? Mannanın qonşu dövlətlərlə münasibəti
necə idi? İzah edin.
III qrup: Mannanın daxili və xarici siyasətində İranzunun rolunu dəyərləndirin.
IV qrup: Mannanın vilayətləri və onların idarəolunmasını müəyyən edin.
Məlumatın mübadiləsi: Müəyyən olunmuş vaxtda qruplar öz tapşırıqlarını yerinə
yetirib təqdim edirlər.
Məlumatın müzakirəsi: Qrupların cavabları dinlənilir, müzakirə olunur və
əlavələr edilir.
Qrupların qiymətləndirmə meyarları:
Ümumiləşdirmə və nəticə: Şagirdlər Manna dövlətinin coğrafi mövqeyini,
əhalinin məşğuliyyətini, dövlətin idarə olunmasını izah edə bilir və dövlətin daxili
və xarici siyasətində İranzunun rolunu dəyərləndirirlər.
Yaradıcı tətbiqetmə:
«İranzu Mannanın bütövlüyünü necə qorudu?» – esse yazın.
Ev tapşırığı: Müxtəlif mənbələrdən istifadə edərək Mannanın
daxili və xarici
siyasəti haqqında məlumat toplayın, təqdim edin.
Qiymətləndirmə: Şagirdlər fərdi şəkildə qiymətləndirilir.
Qiymətləndirmə meyarları:
1) izahetmə; 2) dəyərləndirmə; 3) təsviretmə
Formativ qiymətləndirmə
I
II
III
IV
Mannada sosial-iq -
tisadi müna si bət ləri
çətinliklə təsvir edir
Mannada sosial-iq -
ti
sadi münasi bət lə -
ri əsasən təsvir edir
Mannada sosial-iq -
ti sadi münasibətləri
təsvir edir
Mannada sosial-iq -
tisadi münasi bət ləri
nümunələrlə təsvir edir
Mannanın daxili və
xarici siyasətini
müəyyən ləş di rir
Mannanın daxili
siyasətini
izah edir
Mannanın daxili və
xarici siyasətini
izah edir
Mannanın daxili və
xarici siyasətini fakt-
larla izah edir
İranzunun rolunu çə -
tin liklə müəyyən -
ləş dirir
İranzunun rolunu
izah edir
İranzunun rolunu
dəyər
lən dirir
İranzunun rolunu
fakt lar göstərməklə
dəyər lən dirir
Qruplar
Mənbələrdən
düzgün
istifadə
Təqdim -
etmə
Tapşırıq
vaxtında
yerinə
yetirilib
Əmək -
daşlıq
Ümumi
nəticə
I
II
III
IV
Çap üçün deyil
