Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türkl ərin tərcümanı
- Abid Tahirli
• Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 191 ~ • İş-güc və fikir birliyi kimi şivə və dil birliyi də məişətin ən mühüm şərtlərindəndir («Türk dil şivələri»). • Osmanlı türk şivəsi işlək, ədəbiyyatı qeyrilərinə nisbətən z əngin olduğundan, ümumtürk dilinə çevriləcəyini zənn edənlər olsa da, biz bu q ənaətdə deyilik, çünki Osmanlı şivəsi təmiz türkc ədən həddən artıq uzaqlaşmış, millətə aid kəlmələrin əvəzinə ərəb, fars və digər dillərdən alınan sözləri qəbul etmiş, təmiz türk dilinin ögey oğlu olmuşdur («Türk dil şivələri»). • Osmanlı şivəsi xəlqi dil deyil: divanxanalar və məmurlar şivəsidir. Bu bir şivədir ki, Kaşqarlı bir tatar üçün nə qədər güc və ç ətindirsə, sadə anadolulu üçün də, bəlkə o qədər çətindir («Türk dil şivələri»). • H ər millətin dili olduğu və dilin də ən böyük və ən birinci bir s ərmayə olduğu o qədər məlum məsələdir ki, bu xüsusda müzakir ə açmağa ehtiyac yoxdur («Dil sadəliyi»). • Sad ə və hər kəsin anladığı, işlək dilə malik olmayan xalqın g ələcəyi şübhəli və qaranlıqdır («Dil sadəliyi»). • Türk oğlu üçün sadə türkcə cümlə sair dillərdən daha yaxşıdır («Dil sadəliyi»). • …h ər dilin özünəməxsus yaraşığı var: içində gizlənmişdir, işlənmək ilə ortaya çıxar, xaricdən lüğət toplamaq ilə deyil. Borcla n ə xəzinə dolar, nə dil zənginləşər («Dil sadəliyi»). • Q əzet hamı üçün buraxılırsa, dili sadə və aydın olmalıdır («Dil sad əliyi»). • Q əzet və xəbər dili necə sadə isə, «ədəbiyyat və şeir» dili d ə o dərəcə sadə olmalıdır ki, milli olsun («Osmanlıca və sadə türkc ə»). • Abid Tahirli ~ 192 ~ • Əgər «əski mollalarımız» dilə ərəb və fars sözlərini doldurduqları kimi «yeni mollalarımız», yəni sivilizasiyalılarımız fransızcadan, nemescədən söz qəbulunu moda və adət etsələr, g ələcəkdə türk dili… çox çirkin, çox yad görünəcəkdir («Osmanlıca v ə sadə türkcə»). • Bildiyim budur ki, dilimiz sad ələşdirilməlidir, sinif dili yox, hamının anlayacağı dil olmalıdır. Bunun üçünsə, ilk növbədə türkc ə lüğət tərtib və nəşr edilməlidir («Osmanlıca və sadə türkcə»). • «T ərcüman»ın keçən nüsxələrinin birində milli şairlərimizdən Seyid Əzim Şirvaninin bəzi əsərlərini dərc edərkən dilinin sad ə türkcə olduğuna işarət etmişdik («Digər cavab»). • Sad ə dil, bizim fikrimizcə, hər kəsin istifadə etdiyi və rahat anladığı bir dildir («Digər cavab»). • Türkc əsi olan bir kəlmə yerinə digər bir lisanın kəlməsini istimal etm ək ədəbi cinayətdir («Dil məsələsi»). • H ər cür lüğətimiz var, fəqət türk dili lüğəti yoxdur, hər cür qrammatik kitab ları vardır, fəqət türk qrammatika kitabları yoxdur, h ər cür məcmuələr vardır, fəqət türk şeir antologiyası yoxdur. Türk atalar sözl ərini, bilməcələrini, hətta ümumi tarixini bildirən bir əsər yoxdur. Bu halda lisan v ə imlaya dair baxışlardan, müzakirələrdən bir fayda olmaz, z ənn edirəm («İmla bəhsi»). • Dili lazımsız sözlərdən, yabançı kəlmələrdən qurtarmaq üçün xüsusi bir qurum lazımdır ki, bu da meydanda yoxdur («İmla b əhsi»). • H ər xalqın iki böyük sərmayəsi olur: biri dil, digəri dindir («İslam məişəti»). • H ər dil qələm ilə və ədiblərin kamalı ilə tərəqqi edər («Uram dili»). • Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 193 ~ • Az ərbaycan türk şivəsində mart ayının 30-dan etibarən (1903) Tiflisd ə nəşrə başlayan «Şərqi Rus» qəzetinin bir-iki nüsx əsini görüb sevindik… Təbrik edir, müvəffəqiyyət arzulayırıq. İyirmi ildən artıq «Tərcüman» tək çalışırdı. İndi dostu zühur etdi. T əkliyimiz bizə çox ağır gəlirdi. İş çox, məsələ çox. Qələm bir idi, iki oldu («Tiflisd ə yeni qəzet»). • Kazanda, Krımda, Orenburqda, Tiflis, Bakı və Daşkənddə kitab çap edilir, kitab ç ıxarılır. Bunlar əksər halda nəşr olunduğu yerd ə qalır, kənar yerlərə dağıdılmır, görülmür, eşidilmir, buna görə d ə satılmır, iş ağırlaşır. …Məlum mərəzin dərmanı axtarılsa, tapılar. Cüml ə kitabçılar və naşirlər görüşməli, yazışmalı, kitablarını bir- birin ə əmanət etməli, nəşrlərini hər tərəfə yaymağa səy göst ərməlidirlər («Kitab və kitabçılıq»). • Bir xalqın ədəbi dili yoxdursa, özü də yoxdur. Millət üçün dil can v ə ruhdur («Kitab və kitabçılıq»). • Q əzetlərimiz nə qədər çox olursa-olsun, bundan millətə fayda gözl ənilir, zərər dəyməz, lakin hər bir mühərrir, hər bir q əzetçi başqa bir dil, başqa bir şivə və imladan istifadə edərsə, m əsələ çox müşkülə düşər («Lisan məsələsi»). • H ər millətin hal və istiqbalı üçün dininin bir olması nə q ədər mühümdürsə, dilinin də bir olması eləcə əhəmiyyətlidir. Ədəbi dildən məhrum qalmış millət sayca nə qədər böyük olsa da, kiçik sayılır («Lisan məsələsi»). • Dil ayrılığı, məkan ayrılığından daha ağır, daha zərərlidir. Mill ətin birliyi dilin birliyi sayəsindədir. Maarifə, kamala yiy ələnmək yalnız ədəbi dil sayəsində mümkün ola bilər («Lisan m əsələsi»). Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|