Baku Law Journal indd
Yüklə 5,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Konstitusiya Mяhkяmяsinin hцquqi шяxsin чevrilmяsi haqqыnda qяrarы
- Hцquqi tяhlil
25
№1 | ИЙУН 2012 26 16 dekabr 2011-ci il tarixli qərarı ilə Azərbaycanın Konstitusiya Məhkəməsi (“Məhkəmə”) səhmdar cəmiyyətlərinin (SC) çevrilməsi barədə bir sıra mühüm məsələlərə toxunmuşdur. Məhkəmə təsdiq etmişdir ki, SC-də Ümumi Yığıncağın çoxluq prinsipi əsasında qərarların qəbul etməsi azlıq səhmdarların Azərbaycan Konstitusiyasında təsbit olunan mülkiyyət hüququnu pozmur. Məhkəmənin digər bir mühüm qərarı ondan ibarətdir ki, SC-nin məhdud məsuliyyətli cəmiyyətinə (MMC) çevrilməsinə razılıqlarını bildirməyən və çevrilmə nəticəsində yaranan MMC-də iştirak etmək istəməyən səhmdarlara “ləğv etmə payı” verilməlidir.
Qərarı müzakirə etməzdən əvvəl qeyd etmək istərdik ki, 2004-cü ildən bu günədək Azərbaycan Konstitusiya Məhkəməsi mühüm inkişaf yolu keçmiş və ölkəmizin hüquq sisteminə böyük töhfə vermişdir. Xüsusən qeyd etmək istərdik ki, Məhkəmənin proseslər zamanı eskpertlərin köməyindən istifadə etməsi çox müsbət bir haldır – bəzi inkişaf etmiş ölkələrin məhkəmələri bu nöqtəyə gəlmək üçün çox uzun müddət keçmişlər. Əminik ki, bu müsbət tendensiya bundan sonra da davam edəcəkdir. Hesab edirik ki, Məhkəmənin bir ins- titut kimi daha sürətlə inkişaf etdirilməsi və inkişafının davamlılığının təmin olunması məqsədi ilə müvafiq aka- demik bazanın formalaşdırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hər hansı məhkəmənin, elə ümumiyyətlə bütöv hüquq sisteminin möhkəm akademik baza ol- madan inkişafını biz çətin təsəvvür edirik.“Akademik baza” dedikdə biz Məhkəmənin qərarlarının hüqu- qi analizi, onların hüququn tədris proqramlarına (xüsusən universitetlərdə) salınması və son nəticədə hüquqşünaslar və hətta adi insanların düşüncələrində əks olunması prosesini nəzərdə tuturuq. Faktlar Faktlar nisbətən sadədir. “Mingəçevir Təmir- Tikinti” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (bundan sonra “Şirkət”) 22 oktyabr 2009-cu ildə səhmdarların ümumi yığıncağını keçirmiş və yığıncaq zamanı Şirkətin MMC- yə çevrilməsi haqqında qərar qəbul edilmişdir.
Şirkətin 188 səhmdarı olsa da, iştirak edən cəmi 25 səhmdarı ümumi səsli səhmlərin 79,47 faizinə malik idilər. Şirkətin ümumi yığıncağı 107-2.1-ci maddənin tələbləri gözlənilməklə keçirilmişdir (yəni yetərsay vardır). Görünür yığıncaq zamanı çevrilmə haqqında qərar da 107-5.1-ci maddənin tələblərinə müvafiq olaraq qəbul edilmişdir 1 . Məhkəmənin qərarından belə nəticəyə gəlmək olar ki, azlıq səhmdarlar (və onların böyük əksəriyyəti) yığıncaqda ümumiyyətlə iştirak etməmiş və sonra məhkəməyə müraciət edərək əsas etibarı ilə Şirkətin ümumi yığıncağının çevrilmə haqqında qərarının ləğv olunmasını istəmişlər 2 . Azlıq səhmdarlar iddia edirdilər ki, Şirkətin çevrilməsi kontekstində Mülki Məcəllənin 107- 2.1 və 107-5.1-ci maddələri onların Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında (Konstitusiya) 13 və 29-cu maddələrində təsbit olunan mülkiyyət hüququnu pozur. Konkret nə üçün və necə pozduğunu yəni əsaslandırma haqqında qərardan bir nəticə çıxarmaq demək olar ki, mümkün deyil. Hцquqi sual Məhkəmə bu işdə mahiyyət etibarı ilə Mülki Məcəllənin bir neçə normaları arasında kolliziyanı həll etməli idi. Konkret olaraq, Məcəllənin 107-5.1-ci maddəsinə əsasən SC-lərin çevrilməsi haqqında qərar SC-nin ümumi yığıncağında iştirak edən səhmdarların üçdə iki (2/3) səs çoxluğu ilə qəbul edilir. Kvorum isə 107-2.1-ci maddəyə əsasən səsli səhmlərin altmış faiz (60%) sahibləri iştirak etdikdə mövcud olur. Digər tərəfdən, Mülki Məcəllənin 87.4-cü maddəsinə əsasən MMC-nin yaradılması zamanı keçirilən təsis yığıncağında yetərsay olmalı, 87.6-cı maddəyə əsasən isə digər məsələlərlə yanaşı, MMC-nin nizamnaməsi yekdilliklə təsdiq olunmalıdır. Praktiki cəhətdən SC-nin səhmdarlarının hamısı deyil, əksəriyyəti SC-nin MMC-yə çevrilməsini təsdiq etsə də, bu, MMC-nin mövcud olması üçün yetərli de- yildir – çünki MMC-nin nizamnaməsi yekdilliklə təsdiq olunmalıdır. Yekdilliklə təsdiq etmə olmadıqda qeyri-
Bakы
HUQUQ
Jurnalы Rяшid Яliyev Бeynяlxalq hцquq шirkяti Baker & McKenzie-nin Bakы ofisindя korporativ vя M&A цzrя hцquqшцnas 1 Məhkəmənin qərarında bu birbaşa qeyd olunmamışdır. Ancaq bu tələbin də yerinə yetirilməsi ehtimalı əsasında qurulmuşdur və mübahisələndirilən məsələ kimi öz əksini tapmamışdır. Hər bir halda bu daha çox faktiki haldır və nə Məhkəmənin qərarı, nə də bu yazı üçün böyük əhəmiyyət kəsb etmir. 2 Azlıq səhmdarların məhkəmədə konkret olaraq hansı iddia irəli sürmələri bizim üçün çox maraqlı məsələdir. Şübhəsiz ki, məhkəmə qərarı etibarsız hesab edə bilər. Bəs sonra? Burada bir sıra maraqlı maddi və prosessual hüquq məsələləri ortaya çıxır. Ancaq biz bu məsələləri burada müzakirə etməyəcəyik. müəyyən situasiya yaranır: SC çevrilsə də, bu çevrilmə nəticəsində MMC yaranmır. Bu yazıda bir sıra hallarda misallar gətirmişik və bu misalların bəziləri aşağıdakı Misal 1 əsasında qurulmuşdur:
yaranır və onun üç səhmdarı vardır – A, B və C. A səsli səhmlərin 70%-nə malikdir, B 25%-ə, C isə qalan 5%-ə. 1 il sonra 1 yanvar 2001-ci ildə A səhmdarların ümumi yığıncağını çağırır, və “ABC” ASC-nin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul edir. Müəyyən maliyyə-iqtisadi səbəblərə görə B və C bununla razı deyillər və onlar “ABC” ASC-nin çevrilməsini istəmirlər. Ancaq B və C-nin səsləri heç nəyi həll etmir və “ABC” ASC-nin çevrilməsi haqqında qərar qəbul edir. Hцquqi tяhlil Konstitusiya Məhkəməsi Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin presedent hüquqlarına istinadən səhmin “mülkiyyət” olduğunu təsdiq edir. Buna bax- mayaraq, Məhkəmə qeyd edir ki, SC-lərə aid şərh olu- nan 107-2.1 və 107-5.1-ci maddələri azlıq səhmdarların mülkiyyət hüquqlarını pozmur. Məhkəmə qeyd edir ki, bu maddələrdə nəzərdə tutulan “əksəriyyət” prinsipinə alternativ qayda yığıncaqda qərarların yekdilliklə qəbul edilməsi olardı. Bu qayda azlıq səhmdarlara veto hüququ verir. Misal üçün, yuxarıdakı Misal 1-dəki A və B yenidən təşkil ilə razı olaraq qərar qəbul etsələr də (yəni bütün səsli səhmlərin 95%-i), yekdillik qaydası olan halda, əgər C razı olmasa qərar qəbul edilmir. Fak- tiki olaraq C-nin veto hüququ yaranır. Məhkəmənin qənaətinə görə bu cür qayda SC-nin “idarə olunmasını iflic edə bilər”. Qərarın müvafiq hissələrində Məhkəmə bunları qeyd edir: Əgər azlığın hüquqlarının müdafiəsi məqsədilə səhmdar cəmiyyətlərinin idarə olunmasında yekdillik prinsipi tanınarsa və hər bir səhmdara veto səlahiyyəti verilərsə, bu, əksəriyyəti təmsil edən səhm sahiblərinin öz səhmlərinin hüquqi müqəddəratını müəyyən edə bilməyəcəyindən onların hüquqlarının daha böyük həcmdə pozulmasına səbəb olar. Beləliklə, səhmdar cəmiyyətində sərmayənin azını təmsil edən və səhmdar cəmiyyətinin hüquqi-təşkilati formasının dəyişməsini istəməyənlərlə eyni səhmdar cəmiyyətində sərmayənin əksəriyyətini təmsil edən və bu- nun dəyişməsini istəyənlər qarşı-qarşıya gəldikdə, sərmayənin əksəriyyətini təmsil edənlərin iradəsinin üstün tutulması tarazlıq prinsipi baxımından daha ədalətli və məqsədəuyğundur. Səhmdarların cəmiyyətin nizamnaməsinin dəyişdirilməsi və ya cəmiyyətin yenidən təşkili ilə bağlı qərarların qəbul olunmasında iştirak etməməsi və yaxud bu qərarların əleyhinə səs verməsi onların mülkiyyət hüquqlarını özü- özlüyündə pozmur. Belə ki, korporativ münasibətləri nizam- layan hüquqi rejim səhmdarlara onların öz iradəsindən asılı olmayaraq tətbiq edil- mir, bu münasibətlər çoxtərəfli razılaşmaya əsaslandığından onlarda iştirak məcburi deyildir. Hər bir səhmdar qabaqcadan bilir və ya bilməlidir ki, səhmdar cəmiyyətinin hüquqi rejiminin xüsusiyyətlərindən biri də nizamnamə kapitalının əksəriyyətinə sahib olan səhmdarlar tərəfindən şirkətin nizamnaməsinin dəyişdirilə və şirkətin yenidən təşkil oluna bilməsidir. Buna müvafiq olaraq, şəxs səhmdar cəmiyyətinə qoşularkən qanunvericilikdə nəzərdə tutulan qaydada bu cür dəyişikliklərin edilə biləcəyini qəbul etmiş hesab olunur. Həmçinin nəzərə almaq lazımdır ki, bir səhm onun sahibinə özü-özlüyündə səhmdar cəmiyyətinin müqəddəratını müəy- yən etmək deyil, səhmdar cəmiyyətinin idarə olunmasında iştirak etmək hüququ verir. Məhkəmənin bu mühüm mövqeyinə bir məsələni də əlavə etmək istərdik. SC-ləri əsas səciyyələndirən xüsusiyyəti məhz geniş kütlədən kapital (maliyyə) top- lamaq imkanıdır. Səhmin MMC-də paydan əsas fərqi məhz açıq bazarda tez dövriyyə olunması imkanıdır. IBM, General Motors və s. kimi iri şirkətlərin milyon- larla səhmdarları vardır. Bunlar demək olar ki, hər gün dəyişir – açıq qiymətli kağızlar bazarında bu şirkətlərin səhmləri hər gün alınıb-satılır. Əgər hər hansı ən mühüm belə qərarın qəbul olunması üçün yekdillik tələb olunarsa, o zaman bu cür şirkətlər mühüm qərarlar qəbul edə bilməzlər. İlk növbədə, onların əksəriyyəti ümumiyyətlə, maliyyə bazarlarında kapital toplamaq istəyində olmazlar. Məhkəmənin qənaətinə görə əksəriyyət prinsipinin saxlanılmasının xeyrinə digər bir arqument də odur ki, SC-nin səhmdarı öz payının “balans dəyəri”nə mütənasib yeni yaranan MMC-də pay əldə etmək hüququna malikdir. Etiraf edək ki, bizə burada “ba- lans dəyəri” tam aydın deyildir. Ancaq Məhkəmə “mütənasib” 3 sözünü işlətdiyi üçün Məhkəmənin mövqeyi bizə aydındır: çevrilən SC-nin hər bir səhmdarının onun payına mütənasib yeni yaranan 27
2012 3 Mütənasiblik adətən faizlə ifadə olunur, dəyər isə adətən konkret məbləğdir. MMC-lərdə (o cümlədən ortaqlıqlarda) payın faiz dərəcəsi və payın bazar dəyəri əsasdır, SC-lərdə isə səhmin nominal və ya bazar qiyməti. Əlbəttə, demək olmaz ki, SC-lərdə faiz nisbəti əhəmiyyət daşımır, ancaq bu daha çox kontekstdən asılıdır. Bununla belə hesab edirik ki, qanunverici bu barədə ümumiləşdirilmiş qayda müəyyən etməzdən əvvəl bütün halları nəzərə almalıdır. Bundan əlavə, hesab edirik ki, müəyyən olunan qayda bir sıra istisnalarla dispozitiv xarakter daşımalıdır.
Yüklə 5,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|