Baku Law Journal indd
Yüklə 5,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tənlik 6 və nəticə
- Emin Kяrimov
- İnteqrə olunmuş qazma və quyu xidmətləri
- “BAKI HÜQUQ JURNALI”NA MƏQALƏLƏRİN QƏBUL OLUNMASI HAQQINDA ELAN
29 - 161.051 olacaqdır. Beş ildən sonra şirkət stabil 5 faiz artım tempinə düşəcəkdir və bu illər (stabil inkişaf dövrünə daxil olan) üçün mənfəət toplandıqda təxminən 200 AZN edir.
dılır. Deyək ki, diskont dərəcəsi 15 faizdir. Bu faiz bir sıra amillərlə yanaşı, risk dərəcəsini göstərir. Yuxarıda müəyyən edilən bütün rəqəmlər (100, 121, 133.1.... və 200) sadəcə təxmini, ümid və ya ehtimal edilən rəqəmlərdir. Onların əldə olunub-olunmaması dəqiq dey- ildir - bu qədər mənfəətin əldə olunmaması riski mövcuddur. Ancaq nə qədər risk vardır? Biz təxmin etdik ki, risk 15 faizdir. Tənlik 6 və nəticə: Beləliklə, bütün rəqəmlər 15 faizə bölünür və toplanır: (100/1.15) + (121/1.15) + (133.1/1.15) + (146.41/1.15) + (161.051/1.15) + (200/1.15) ≈617. 617 Şirkətin ehtimal olunan bazar qiymətidir. Əgər biz Şirkətin mühasibat balansına baxsaq güman ki, orada bu rəqəmi tapa bilməyəcəyik. Ümumiyyətlə, əgər müəssisə normal fəaliyyətdə olan və gəlir gətirən müəssisədirsə, o zaman onun bazar dəyəri mühasibat balansında əks olunan kapitaldan (aktivlərlə passivlərin arasındakı fərq) çox olacaqdır. DCF və onun kimi digər qiymətləndirmə metodları müəssisə İngilis dilində ifadə edilən going con- cern - yəni tam fəaliyyətdə olan müəssisə - kimi qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Ləğv etmə me- todu isə onu ehtiva edir ki, müəssisə ləğv olunur (yəni artıq fəaliyyətini dayandırır). Fərq isə adətən böyük- dür: bir qayda olaraq, fəaliyyətdə olan müəssisənin dəyəri daha böyükdür, nəinki ləğv olunan müəssisənin. Bu işdən yarana biləcək bir problemi aşağıdakı misalda göstərməyə çalışmışıq:
fərz edək ki, “ABC” ASC yaradılarkən onun nizamnamə kapitalı 1.000 AZN olur (A-70%, 700 AZN; B-25%, 250 AZN; C-5%, 50 AZN). Fərz edək ki, şirkət planşet kompüterlərin alınıb-satılması və informasiya texnologiyaları (“İT”) üzrə məsləhətlərin verilməsi ilə məşğuldur. Planşet kompüterlər çox dəbdədir. İT xidmətlərindən istifadə etmək istəyənlərin də sayı artmaqdadır.Onlar bu kapitaldan və bankdan götürdükləri kreditdən istifadə edərək, xeyli miqdarda planşet kompüter alır və bir sıra savadlı İT üzrə mütəxəssis cəlb edirlər. Şirkətin balansına baxdıqda onun kapitalı, deyək ki, elə 1000 AZNolaraq qalır, ancaq şirkət sürətlə artdığı üçün onun bazar qiyməti çox yüksək olur - misal üçün, 5.000 AZN. Faiz nisbəti ilə A-nın burada payı 3.500 (mayasından 2.800 çox), B-nin payı - 1.250 (mayasından 1000 çox), C-nin payı isə - 250 (mayasından 200 çox). Yəni əgər onlar öz paylarını bazarda satmaq istəsələr, onlar bu qiymətlərə sata bilərlər. “ABC” ASC sürətlə artan bir dövrdə A digər səhmdarları şəriklikdən çıxarmaq məqsədi ilə ümumi yığıncaq çağırır (bunun üçün tək onun iştirakı yetərlidir) və şirkətin MMC-yə çevrilməsi haqqında qərar verir. B və C-yə isə onların paylarının bazar dəyərini deyil, sadəcə ləğv etmə payını verir - bu isə bazar dəyərindən güman ki, qat-qat aşağı olacaqdır. Səbəbləri biz qeyd etdik. Burada alınan inventarın qısa müddət ərzində satılması üçün onun daha aşağı qiymətə verilməsi, şirkətin xidmətləri ilə bağlı əldə edəcəyi gəlirin və bununla bağlı şirkətin qeyri-maddə aktivlərinin nəzərə alınmaması (onlar bazar- da satıla bilməz) və s. Etiraf edək ki, bizim Məhkəmənin qərarının bu hissəsini tənqid etmək fikrimiz yoxdur, ilk növbədə ona görə ki, Məhkəmə burada asan olmayan bir qərar qəbul edir. Yəqin azlıq səhmdarlar üçün “heç nə olmayan yerdə” elə ləğv etmə payı da əhəmiyyət kəsb edir. An- caq hesab edirik ki, qanunverici bu məsələyə yaxından baxmalı və bizim qeyd etdiyimiz məsələlər kimi bir çox məsələləridə nəzərə almalıdır. Elə Məhkəmə də bunu deyir...
№1 | ИЙУН 2012 7 İllər ötdükcə qeyri-müəyyənlik artır və bu da risklərin artırılmasına gətirib çıxarır. Ona görə biz birinci il ehtimal olunan mənfəəti 15 faiz, artıq ikinci il üçün isə ehtimal olunan gəliri 1.152 qədər azaldırıq, üçüncü il bu rəqəm 1.153 olur. Ancaq sadələşdirmək məqsədi ilə biz bu faktoru hesablamada nəzərə almamışıq. 30 Bakы
HUQUQ
Jurnalы Şirkətlər inkişaf edərək yeni mərhələlərə çıxdıqca korporativ idarəetmə standartlarına tələblər də artır. Artıq bir çox şirkətlər nəzarət orqanlarını sadəcə kağız üzərində bir nominal qurum kimi deyil, məhz bizne- sin tələblərinə cavab verə bilən tam funksional bir orqan kimi görmək istəyirlər. Hesab edirəm ki, son za- manlar şirkətlərdə səhmdarlar (iştirakçılar) tərəfindən yaradılan nəzarət orqanlarının fəaliyyətləri güclənir. Bu tendensiya inkişaf etdikcə, yəni nominal roldan daha aktiv fəaliyyətə keçdikcə bu orqanların fəaliyyətlərinin düzgün tənzimlənməsi ilə bağlı suallar yaranır. Maraq doğuran suallardan biri nəzarət orqanı olan Direktorlar Şurasının üzvləri ilə münasibətlərin tənzimlənməsidır. Bildiyiniz kimi, Direktorlar Şurası (müşahidə şurası) səhmdar cəmiyyətin fəaliyyəti üzrə ümumi nəzarəti həyata keçirir. Direktorlar Şurası üzvləri ümumi yığıncaq tərəfindən seçilir, lakin qanunvericilik Di- rektorlar Şurası və cəmiyyət arasında münasibətlərin rəsmiləşdirilməsi barədə konkret tələb qoymayıb (Ümu- mi Yığıncağın müvafiq qərarından başqa). Nəticədə, bu münasibətlərin təbiəti barədə mübahisələr davam edir, hüquqşünasların bir qismi bu münasibətləri mülki-hüquqi sahəyə aid edirlər, digərləri isə əmək qanunvericiliyi ilə tənzimləndiyini vurğulayırlar. Direktorlar şurası və cəmiyyət arasında yaranan münasibətlərin hansı hüquq sahəsinə aid edilməsi ver- gitutma məsələləri üçün də vacibdir. Şuranın üzvlərinin gəlirlərinin vergitutma məsələləri məhz hansı hüququn tətbiq edilməsindən asılı olacaq. Əmək müqaviləsi – işəgötürən və işçi arasında razılaşmadır. Bu razılaşmaya əsasən işəgötürən işçiyə Əmək Məcəlləsi və digər müvafiq normalara əsasən müəyyən funksiyalar və şərait ilə şərtlənmiş iş təqdim edir və işçi bu razılaşma ilə müəyyən edilən funksiyaları şəxsən icra etmək və qüvvədə olan daxili intizam qaydalarına riayət etmək öhdəliyini qəbul edir. Beləliklə, əmək müqaviləsinin əsas ixtisaslaşdırıcı əlamətləri bunlardır: tərəflərin üzərinə düşən müəyyən edilmiş öhdəliklər, işçi əmək funksiyalarını icra edir, işçiyə əmək haqqı ödənilir, işçi daxili intizam qaydalarına riayət etməlidir, müqavilədə iş yeri və iş rejimi göstərilir. Direktorlar Şurasının seçilməsi və səlahiyyətlərinə xitam verilməsi birtərəfli xarakter daşıyır, belə ki, üz- vün seçilməsi və səlahiyyətlərinə xitam verilməsi tam olaraq Ümumi Yığıncağın səlahiyyətlərinə aiddir və Direktorlar Şurasının iradəsindən asılı deyil. Direktor- lar şurası üzvlərinin mükafatlandırılma məsələsi Mülki Məcəllə ilə müəyyən edilməyib və Ümumi Yığıncağın müstəsna səlahiyyətlərinə aid olunmayıb. Həmçinin şuranın üzvlərinin seçilməsi və azad edilməsi haqda normaları nəzərdən keçirəndə aydın olur ki, onlar Əmək Məcəlləsi ilə işçinin işə qəbul və işdən azad edilmə prosedurlarından fərqlənir. Görünür, Direktorlar Şurasının üzvlərinə Əmək Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulan işdən çıxarılma proseduru tətbiq edilə bilməz, çünki bu münasibətlər tam fərqli normalar ilə tənzimlənir. Beləliklə, zənnimcə, bu münasibətlərin əmək qanunvericiliyi ilə tənzimlənməsi mümkün deyil və əmək müqaviləsi hesab etmək olmaz. Nəzərə almaq lazımdır ki, səhmdar cəmiyyətin icraetmə orqanı Ümu- mi yığıncağın və Direktorlar Şurasının qərarlarının icrasını təmin edir və direktorlar şurası icraetmə orqanının qərarlarına tabe olmurlar, lakin əmək müqaviləsinə əsasən işçi işəgötürənin tabeliyində olur. Direktorlar Şurasının səlahiyyətləri cəmiyyətin gündəlik fəaliyyətini idarə edən icra orqanın səlahiyyətlərini əvəz etməməlidir. Şuranın səlahiyyətlərinə aid edilən sualların çoxluğuna baxma- yaraq, bu orqana həddindən artıq tez-tez iclas keçirməyə ehtiyac olmur, təcrübədə bir çox cəmiyyətlərin Di- rektorlar Şurası (DŞ) ayda bir dəfədən çox (fövqəladə yığıncaqları çıxmaq şərti ilə) yığıncaqlar keçirmir. Qanunvericilikdə Direktorlar Şurasının səlahiyyətləri kollegial orqan səlahiyyətləri kimi göstərilib, ayrı- ayrı üzvlərin səlahiyyəti kimi deyil. Beləliklə, hər bir üzvün səlahiyyəti müvafiq sənədlərin araşdırılması və iclas zamanı səsverməsi ilə məhdudlaşır. Əgər DŞ üzvü cəmiyyət adından müəyyən hərəkətləri etmək səlahiyyətinə malikdirsə, o halda o şəxs direktorlar şurasında üzvlüklə yanaşı, çox güman ki, həmçinin kol- legial idarəetmə orqanın üzvüdür. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, DŞ üzvü funksiyalarının icrası üçün xüsusi xərclər və səylər tələb olunmur. Bura- da cəmiyyətin daxili intizam qaydalarına tabelik və rəhbər şəxsin göstərişlərinin icrası barədə danışmaq ye- rsiz görünür və beləliklə, səhmdar cəmiyyət və Direk- torlar Şurası arasında əmək münasibətlərinin olmasını düşünmək üçün əsas yoxdur. Mülki Məcəlləyə əsasən Direktorlar Şurası (Müşa- hidə Şurası) səhmdar cəmiyyətin idarəetmə orqanlarına aiddir və Ümumi Yığıncağın səlahiyyətinə aid olan
PAШA Holding MMC, Azerbaijan LLM. Univesity of Minnesota Law School
31
№1 | ИЙУН 2012 məsələlər istisna olaraq, cəmiyyətin fəaliyyəti üzərində ümumi rəhbərliyi həyata keçirir. Beləliklə, Direktorlar Şurasının fəaliyyəti, şura və cəmiyyət arasında olan münasibətlər mülki qanunvericiliyin normaları ilə tənzimlənir və bu münasibətlər mülkü-hüquqi xarak- terli münasibətlər hesab edilir. MM-in 91.3.2., 91.3.4., 106-1.3.1., 107.1.2., maddələrinə əsasən cəmiyyətin idarəetmə və nəzarət orqanının səlahiyyətlərini əldə etməsi üçün əsas onların Ümumi Yığıncaq tərəfindən seçilməsidir. Beləliklə, Di- rektorlar Şurası tərəfindən səlahiyyətlərin əldə edilməsi üçün əsas onun ümumi yığıncaq tərəfindən seçilmə faktıdır. Şuranın üzvlərinin vəzifədən uzaqlaşdırılması öz hüquqi təbiəti, hüquq münasibətlərinin tənzimlənmə predmeti və hüquqi nəticələri ilə Əmək Məcəlləsinə əsasən işçinin işdən uzaqlaşdırılmasından fərqlənir. Zənnimcə, bu səbəbdən Direktorlar Şurası üzvünün öhdəliklərin icrasından uzaqlaşdırılması məsələsi mülki qanunvericilik tərəfindən tənzimlənir və əmək hüququnun tənzimləmə predmetinə aid deyil. İdarəetmə orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlı qərarlara əmək hüququ çərçivəsində deyil, cəmiyyət və idarəetmə səlahiyyətləri etibar edilmiş şəxslər arasında yaranan korporativ münasibətlər çərçivəsində baxmaq lazımdır. Korporativ münasibətlərin təbiəti tələb edir ki, səhmdarlar istənilən vaxt cəmiyyətə zərər vuran şəxsin səlahiyyətlərinə xitam verə bilsinlər. Bu müdafiə forması korporativ hüquqlar daşıyıcılarının səhmdar cəmiyyət üzərində müəyyən səlahiyyətlərə malik olan şəxslərə qarşı xüsusi hərəkəti hesab edilir və əmək hüququ səthində baxılmamalıdır. Bununla yanaşı, Direktorlar Şurası və cəmiyyət arasında olan münasibətləri mülki-hüquqi müna- sibətlərə aid hesab etmək çətindir. Mülki-hüquqi müqavilə iki və ya çox şəxslərin hüquq və öhdəliklərinin əmələ gəlməsi, dəyişməsi və ya bitməsi haqda əqddir. Müqavilənın bağlanması üçün iki və ya çox şəxsin iradələrinin razılaşdırılması vacibdir. Bizim nəzərdən keçirdiyimiz məsələdə yalnız səhmdarların birtərəfli iradəsi baş verir. Beləliklə, cəmiyyət və şura üzvləri arasında münasibətlər müqavilədən irəli gəlmir. Öhdəliklər müqavilədən və həmçinin qanundan əmələ gələ bilər. Mülki Məcəllənin 91.3.2., 91.3.4., 91-1.2., 106- 1.3.1., 107.1.2., 107.3. maddələrindən irəli gələrək qeyd etmək olar ki, Direktorlar Şurasının üzvünün hüquq və öhdəlikləri qanunla müəyyən edilmiş və Direktor- lar Şurasının səlahiyyətinə aid edilmiş müddəalardan əmələ gəlir. Qanunvericilikdə şuranın üzvlərinə ödəniş məsələsi əks olunmasa da, təcrübədə ümumi yığıncaq Direktorlar Şurasının üzvlərinin mükafatlandırılması haqda qərarlar qəbul edir. Əsasən, mükafatlandırma məsələsi ilə əmələ gələn sualların həlli üçün iştirakçılar bir çox halda münasibətləri əmək və ya mülki-hüquq qanunvericiliyi ilə tənzimləməyə çalışırlar. Bəs cəmiyyət Direktorlar Şurasının üzvünə yazılı müqavilə olmadan mükafat ödəyə bilərmi? Sözsüz, yazılı müqavilə olduqda ödənilən mükafatı əsaslandırmaq və məhsulun maya dəyərinə aid etmək daha asandır. Lakin yazılı müqavilə olmadıqda, qeyd olunan xərcləri Ümumi Yığıncağın müvafiq qərarı ilə əsaslandırmaq mümkündür. Beləliklə, cəmiyyət Direktorlar Şurasının üzvünə mükafatı heç bir müqavilə bağlamadan ödəyə bilər və ya müvafiq yazılı müqavilə bağlayır. Belə halda bu müqavilə daha çox mülki-hüquqi xarakter daşıyacaq. Lakin belə müqavilənin nə qədər zəruri olması sualı yaranır. Belə ki, Direktorlar Şurası üzvünün bütün səlahiyyətləri qanunvericilikdə və səhmdar cəmiyyətin müvafiq əsasnaməsində (Ümumi Yığıncağın qərarında) əks edilir. Nəzərə alsaq ki, müqavilədə normativ akt- lar ilə artıq müəyyən edilmiş şərtlər təkrarlanacaq, o halda qanunla və müvafiq sənədlərlə müəyyən edilən səlahiyyətlərin icrası üçün cəmiyyət və Direktorlar Şurasının üzvləri arasında müqavilənin bağlanmasına ehtiyac yoxdur. Cəmiyyətin idarəetmə orqan üzvlərinin seçmək və təyin etmək yolu ilə korporativ hüquqların icrası, həmçinin onların vəzifədən kənarlaşdırmaq və səlahiyyətlərinə xitam vermək məsələsinə aiddir. Beləliklə, bu qərarlar əmək hüquq çərçivəsində deyil, korporativ hüquq çərçivəsində baxılmalıdır. Mülki Məcəllənin 107.1.2 və 107.1.3. maddəsində qeyd edilən “səlahiyyətlərinə vaxtından əvvəl xitam vermək” ifadəsi Ümumi Yığıncaq tərəfindən cəmiyyətlə korporativ münasibətlərdə olan idarəetmə orqanlarının fəaliyyətinə tez reaksiya vermək üçün nəzərdə tutulub. Belə normanın zəruriyyəti idarəetmə və nəzarət orqan üzvünün spesifik statusu ilə bağlıdır. Korporativ münasibətlərin təbiəti tələb edir ki, iştirakçılar (səhmdarlar) cəmiyyətin maraqlarına zərər vuran şəxsin (Direktorlar Şurasının üzvü) fəaliyyətinə operativ reaksiya verərək onların səlahiyyətlərinə xi- tam versinlər. Bunu nəzərə alaraq, Mülki Məcəllənin 107.1.2. maddəsində Ümumi Yığıncağın istənilən vaxt idarəetmə və nəzarət orqanının üzvünü səlahiyyətlərindən uzaqlaşdırmaq məsələsinə korpora- tiv hüquq çərçivəsində yanaşmaq lazımdır. “Bakı Hüquq Jurnalı” növbəti buraxılış üçün məqalə müraciətləri qəbulunu elan edir. Azərbaycanda hüquqi sahələrin idarəolunmasına yönəlmiş və cari hüquqi təhlilini əks etdirən və tövsiyələr ehti- va edən məqalələri təqdim edə bilərsiniz. Kommersiya hüququ, o cümlədən müqavilə hüququ, korporativ hüquq və digər əlaqədar mövzularda olan məqalələrə üstünlük verilir. Məqalələr 30 avqust 2012-ci ilə qədər təqdim edilə bilər. Bütün suallar və məqalə təklifl əri jurnalın baş redak- toru Emin Kərimova – editor.journal@aaa.org.az elektron poçt ünvanına - göndərilməlidir. Məqalələr elektron versiyada Word fayl formasında təqdim edilməlidir və 6-7 səhifədən çox olmamalıdır. “Bakı Hüquq Jurnalı”nın nəşrinə təqdim edilən məqalələr Azərbaycan mülki (kor- porativ, vergi, müqavilə və s.) hüququnun aktual problemlərindən bəhs edən, xarici ölkələrin təcrübələrini işıqlandıran analitik yöndə olmalıdır. Müəllifl ər nəzərdə saxlamalıdılar ki, “Bakı Hüquq Jurnalı” elmi nəşrdən çox analitik-praktiki dərgidir və nəzəri məsələləri işıqlandıran məqalələr Bizim üçün prioritet hesab edilmir. Məqalələr Azərbaycan dilində təqdim edilməlidir və istifadə olunan ədəbiyyat barədə məlumat və müvafi q istinadlar verilməlidir. “BAKI HÜQUQ JURNALI”NA MƏQALƏLƏRİN QƏBUL OLUNMASI HAQQINDA ELAN Yüklə 5,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|