Baku Law Journal indd
Yüklə 6,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
29
№4 | OKTYABR 2013 yalnız yeni iş yerlərinin açılması ilə əlaqələndirmək düz deyil. Xarici investisiya, həm də elm-texnikanın yeni nailiyyətlərinin ölkəyə gətirilməsinə də səbəb olacaqdır. Bildiyimiz kimi, investisiyanın obyek- tini yalnız maddi obyektlər yox, “know how” və əqli mülkiyyət hüquqlarının digər obyektləri də təşkil edir. Model İnvestisiya Müqaviləsi elə hazırlamalı və özündə o şərtləri ehtiva etməlidir ki, Azərbaycana investisiya qoyuluşunu planlaşdıran investorlar bu model müqavilə ilə tanış olduqdan sonra onlarda heç bir sual yaranmasın. Eyni za- manda bu müqavilədə nəzərdə tutulan prinsiplər investorları ölkəyə cəlb etməli, qoyacaqları kapi- tal axımının hər iki tərəfə xeyir gətirəcəyi ilə bağlı əminlik yaratmalıdır, əksinə yox. Bütün bunları nəzərə alaraq, belə hesab edirəm ki, Azərbaycanın Model İİM özündə zəruri prinsipləri ehtiva edərək xarici investorlar üçün ən əlverişli mühiti yaratmalıdır. Təbii ki, bu yolda artıq öz təsdiqini tapmış Model İİM-ni nümunə götürmək, bu müqavilələrin təklif etdikləri ən müsbət cəhətləri hazırlanacaq müqavilədə əks etdirmək lazımdır. Zənnimcə, aşağıdakı nüanslar Azərbaycanın Model İİM-də öz əksini tapmalıdır: 1. İnvestisiyanın detallı anlayışı və investisiyanın obyektləri. Bunun üçün ABŞ Model İİM-nə istinad edilə bilər. 2. İnvestorlar üçün təminat verən prinsiplər: milli rejim prinsipi; ən əlverişli rejim prinsipi; ədalətli və bərabər rəftar prinsipi; birbaşa və dolayı şəkildə həyata keçirilən müsadirələrə məhdudiyyət qoyulması prinsipi; vəsaitlərin sərbəst köçürülməsi prinsipi. Bu prinsiplər əksər ölkələrin investisiya müqavilələrində nəzərdə tutulub. 3. İnvestisiyanın müsadirəsinin qanunilik şərtləri. Bunlar aşağıdakılardır:
Qeyd etməliyəm ki, bu şərtlərə kumulativ qay- dada əməl edilməlidir. 4. İnvestisiyadan irəli gələn mübahisələrin həlli qaydası. Dünya təcrübəsinə əsaslanaraq belə mübahisələrin həllinin ən demokratik və effektiv üsulu seçilməlidir. Fikrimcə, IC- SID Konvensiyasından 11 və UNCITRAL arbitraj qaydalarından 12 faydalanmaq məqsədə müvafiq olardı. Bütün bunlar, şübhəsiz, xarici investorlar üçün əlverişli investisiya mühiti yaratmaqla yanaşı, Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatına da öz töhfəsini verəcəkdir. 9 http://icsid.worldbank.org/ICSID/StaticFiles/basicdoc/CRR_English-final.pdf 10 http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/arbitration/arb-rules-revised/arb-rules-revised-2010-e.pdf 30 Xarici elementin iştirakı olan müqavilələrin tərtibatında iştirak edən hüquqşünaslar “call-op- tion”, “put-option”, “drag-along rights”, “tag-along rights” kimi ifadələrə hərdən rast gəlirlər. Sadalanan bu müqavilə şərtləri, əsasən, korporativ münasibətlər çərçivəsində bağlanan müqavilələrdə istifadə olunur. Bu və digər müqavilə şərtlərinin beynəlxalq kom- mersiya münasibətlərində geniş istifadə olunması məlumdur. Azərbaycan biznesinin də xarici bazar- lara çıxışı ilə inkişaf etmiş ölkələrdə istifadə olu- nan müxtəlif müqavilə konstruksiyaları artıq bizim praktikaya da daxil olur. Azərbaycan hüququna məlum olmayan, lakin kommersiya münasibətlərinin tənzimlənməsi üçün əlverişli olan müqavilə alətlərinin yerli biznes iştirakçıları 1 tərəfindən istifadəsinə də rast gəlmək olar 2 , lakin eyni zamanda bu konstruksiyaların Azərbaycanda hüquqi müdafiəsi məsələsi biznes iştirakçıların əsas narahatçılığıdır. Opsion müqaviləsi (ingilis dilindən tərcümədə
təqdim edən alətdir. Bu seçim şərtsiz olaraq müqavilə tərəflərinin birinə məxsus olur və digər kontragen- tin iradəsindən asılı deyildir. Məhz bu seçim imkanı üçün tərəflərdən biri digərinə opsion mükafatı (option
3 ödəyir. Yəni ödəyən şəxs seçim hüququnu (opsionu) əldə edir. 4 Opsion müqaviləsinə müxtəlif korporativ münasibətlərin tənzimlənməsində rast gəlmək olar. 5
Opsion hüququnu müəyyən edən şərtlərə, əsasən, özəl investisiyalar (privateequity), riskli kapital (ven- turecapital) və investisiya yatırımları çərçivəsində bağlanan müqavilələrdə 6 əks olunur. Opsion müqaviləsinə aid normalar ölkə qanunvericiliyində olmadığından biz ona yaxın olan konstruksiyaları araşdırmağa çalışacağıq. Opsion bir çox xarici ölkələrin təcrübəsində və beynəlxalq təcrübədə geniş istifadə olunan müqavilə konstruksiyalarından biridir. Almaniya hüququnda opsion müqaviləsi (optionsvertrag) geri çağırılmayan (geri götürülə bilməyən) oferta kimi qiymətləndirilir. Opsion müqaviləsinə bu yanaşma ABŞ hüququnda da var.
Əsasən, iki növ opsion razılaşmaları mövcuddur. Bunlar satış opsionu (put-option) və alış opsionudur (call-option). Satış opsionuna əsasən bir tərəf ona məxsus olan səhmləri (payı) müəyyən hadisələr baş verdikdə (və ya vermədikdə) əvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətə alınmasını digər tərəfdən tələb etmək hüququna ma- likdir.
Alış opsionuna əsasən isə bir tərəf müəyyən şərtlər əmələ gəldikdə (və ya gəlmədikdə) digər tərəfə məxsus səhmləri (payı) əvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətə ona (yəni birinci tərəfə) satılmasını tələb etmək hüququna malikdir. 8 Təcrübədə “klassik” formatda opsion müqavi- lələrinə və daha mürəkkəb formada tərtib olu- nan opsion şərtlərinə rast gəlmək olar. 9 Müxtəlif müqavilələrdə opsion şərtlərini yuxarıda göstərilən “klassik” formatdan fərqlənən formada görmək olar. Məsələn, investisiya yatırımı, korporativ və maliyyələşdirmə müqavilələrindən hüquqşünaslara tanış olan “drag-along” və “tag-along” şərtlərinin formatında. 10 Opsion müqavilələri qanunvericiyə zidd deyil. Sözsüz ki, ideal halda müqavilə azadlığı prinsipindən emin kяrimov Hцquqшцnas LLM. University of Minnesota Law School
Bakы
HUQUQ
Jurnalы 1 Xarici element olmayan kommersiya münasibətləri nəzərdə tutulur. 2 Kommersiya münasibətlərin tənzimlənməsi üçün uğurlu müqavilə konstruksiyaları barədə müəllif digər yazılarda qeyd etmişdir. Məs. Səhmdarlar müqaviləsi Azərbaycan hüququnda. Bakı Hüquq Jurnalı, 2012 N1, səh 10-14; Riskli kapital (Private Equity/Venture Capital) əqdlərinin Azərbaycan hüququnda tətbiqi. Bakı Hüquq Jurnalı, 2012 N2, səh 14-19. 3 Qeyd etmək lazımdır ki, opsion premiyasının ödənilməsi opsion müqaviləsinin zəruri amillərinə aid deyil. Tərəflər bu ödənişin olub-olmamasını özləri müəyyən edə bilərlər. 4 Opsion mükafatı öz növbəsində opsion müqaviləsi üzrə əsas öhdəliyin icrasının ödənişi deyil, bu mükafat məhz seçim hüququnun əldə edilməsi, yəni əsas öhdəliyin icrasını (müqavilənin bağlanmasını) tələb etmək və ya imtina etmək imkanına görə verilən ödənişdir. 5 Ayrıca müqavilə formasında və ya müəyyən müqavilə çərçivəsinə daxil edilən şərtlər formatında. 6 Məs. Səhmdarlar (İştirakçılar) müqaviləsi, Birgə müəssisə (birgə fəaliyyət) haqqında müqavilə və s. 7 Müvafiq hüquq tətbiqetmə təcrübənin məhkəmələr vasitəsi ilə formalaşmasının tərəfdarları olan hüquqşünaslar, müxtəlif müqavilə konstruksiyalarına aid nor- malar ilə qanunvericiliyin doldurulması ilə razı deyillər. Onlar “müqavilə azadlığı” və “tərəflərin iradə azadlığı” prinsiplərinə əsaslanan məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması mövqeyini dəstəkləyirlər. 8 Göründüyü kimi, hər iki variantda tərəflərdən birinin tələb hüququ var və o, hüququn realizasiyası razılaşdırılmış şərtlər çərçivəsində yalnız həmin tərəfin iradəsindən asılıdır. Digər tərəfində isə, tələb irəli sürüldükdə razılaşdırılmış öhdəliyin qeyd-şərtsiz icrası öhdəliyi var. 9 “Drag-along rights” və “tag-along rights” kimi tanınan müqavilə şərtləri. Bu haqda bir az geniş məlumatı məqalədə verməyə çalışmışıq. Yüklə 6,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|