Bojan [optrajanov
Yüklə 4,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
4 4 . . H H E E M M I I S S K K I I R R E E A A K K C C I I I I 85 86 4.1. OSNOVNI POIMI I KLASIFIKACIJA HEMISKITE PROCESI – OSNOVA NA HEMIJATA Hemiskite procesi se vikaat hemiski reakcii Nema nikakov somne` deka centralno mesto vo hemijata zazemaat hemiskite reakcii, procesi pri koi doa|a do izmenuvawe na sostavot na izu~uvaniot sistem * . Duri i koga se raboti za teo- riska hemija, celta na teoriite naj~esto e da se iznajdat zakonitostite spored koi se odvivaat hemiskite reakcii. Vpro~em nie dosega i vo ovoj u~ebnik zboruvavme za hemiski reakcii. No, kako znaeme deka se slu~uva † hemiska reakcija? Za `al, nemame setilo za registrirawe na hemiskite promeni i zatoa, ako sakame so nabquduvawe da utvrdime se slu~uva li hemiska reakcija, treba da utvrdime dali, na primer, se osloboduva energija – vo vid na svetlina (kako na sl. 4.1 a) ili na toplina (sl. 4.1 b). a b Sl. 4.1. Svetlinata {to se gleda e znak deka te~e hemiska reakcija (a); pri goreweto na jaglenot (hemiska reakcija) se osloboduva toplina (b) * Se razbira, vo hemijata se izu~uvaat i svojstvata na oddelnite supstanci, no i toa e predimno vo vrska so reakciite vo koi tie stapuvaat. † Voobi~aeno e da se zboruva i za te~ewe ili za odvivawe na hemiskite reakcii. 87 Kako znak za odvivawe na hemiska reakcija mo`e da bide obrazuvaweto na cvrsta supstanca (talog, sl. 4.2) pri me{a- we na dva rastvora ili osloboduvaweto nekoj gas (se gledaat meur~iwa; sl. 4.3 a). Izmenuvaweto na bojata (sl. 4.3 b i sl. 4.3 v) ili osloboduvaweto supstanci {to imaat karakteris- ti~na mirizba isto taka uka`uvaat na prote~uvawe na hemis- ka reakcija. Sl. 4, 2. Obrazuvaweto na talog e dokaz deka se slu~uva hemiska reakcija So drugi zborovi, registrirame fizi~ki promeni od koi zaklu~uvame deka se odvivaat hemiski reakcii. No, dali od gornoto treba da se zaklu~i deka ako ni{to ne vidime, ne pomirisame ili ne po~uvstvuvame, reakcija ne se slu~uva? a b v Sl. 4.3. Osloboduvaweto gas i sozdavaweto pena (a) kako i izmenuvaweto na bojata na rastvorot pri dodavawe kiselina (b – pred dodavaweto kiselina, v – po dodavaweto) se znaci deka vo epruvetata se slu~uvaat hemiski reakcii Se razbira – ne zna~i! Imeno, postojat reakcii {to ne se pridru`eni so razmena na zabele`- livo koli~estvo energija, so izmenuvawe na bojata ili so obrazuvawe na gas ili na talog, no toa ne zna~i deka vo ovie slu~ai reakcija ne se slu~uva. Spored toa, mora da se najde poinakov kriterium za toa koga ima, a koga nema te~ewe na hemiska reakcija. Zasega, da povtorime: x procesite vo koi doa|a do hemiski promeni se vikaat hemiski reakcii; x za te~eweto na hemiskite reakcii mnogu ~esto se zaklu~uva vrz osnova na fizi~ki promeni (osloboduvawe na energija, sozdavawe talog, pojava na gas, izmenuvawe na bojata i sli~no). Reaktanti i produkti I, povtorno se postavuva pra{aweto: kako znaeme deka se odviva hemiska reakcija? Odgovorot e ednostaven – znaeme zatoa {to vo hemiskite reakcii se izmenuvaat koli~estvata na supstancite (najmalku – na dve od niv). 88 Imeno, pri sekoja hemiska reakcija koli~estvoto na nekoja supstanca (ili na nekolku supstanci od onie {to se prisutni vo reakcioniot sistem * ) se smaluva, a na druga supstanca (ili sup- stanci) – se nagolemuva. Ako vo tekot na edna reakcija se smaluva koli~estvoto samo na edna supstanci, taa supstanca e reaktant. Ako, pak, toa se slu~uva so pove}e supstanci, vo reakcioniot sistem postojat pove}e reaktanti. Sli~no taka, ako vo reakcioniot sistem se nagolemuva koli~estvoto na samo edna supstanca, taa supstanca e produkt na reakcijata, a ako se zgolemuvaat koli~estvata na dve ili pove}e supstanci, tie supstanci se produkti na reakcijata. Koga }e prestane izmenuvaweto na koli~estvata na konstituentite na eden reakcionen sistem, toa }e ozna~i kraj na reakcijata. Hemiskite reakcii se pretstavuvaat so hemiski ravenki (ili, ednostavno, ravenki). Ravenkite se sostojat od simboli ili formuli na reaktantite i simboli ili formuli na produktite na reakcijata. Simbolite ili formulite na reaktantite i onie na produktite se svrzuvaat so znakot “+”, a me|u ednite i drugite se stava znakot “o”. Me|usebno svrzanite simboli~ni oznaki za reaktantite se zapi{uvaat, po pravilo, na levata strana od strelkata, a onie za produktite – od desnata strana. Vsu{nost, za ravenka mo`e da se zboruva duri otkako, so vnesuvawe na stehiometriski koeficienti, }e se dojde do situacija koga brojot na atomi od sekoj daden vid vo formulnite edinki na reaktantite }e stane ednakov so onoj vo formulnite edinki na produktite, t.e. duri otkako ravenkata }e bide izramneta. Koga izramnuvaweto }e bide zavr{eno, strelkata se zamenuva so znakot “=”. Za seto toa ve}e be{e zboruvano (v. str. 29). Nakuso re~eno, x pri hemiskite reakcii se namaluva koli~estvoto na reaktantite, a se nagolemuva koli- ~estvoto na produktite; x reakciite se pretstavuvaat so ravenki; Nasoka na te~eweto na hemiskite reakcii Zboruvaj}i za hemiskite reakcii, ~estopati zboruvame za nasoka na te~eweto na hemiskite reakcii. Se razbira, pritoa toa ne mislime na nasoka, da re~eme, odozgora nadolu, kako {to zboruvaj}i za te~ewe na reakciite ne podrazbirame pod ovoj termin iste~uvawe, na na~in na koj iste~uvaat te~nostite! Se raboti, ednostavno, za terminologija {to se vkorenila i stanala neodminliva. Koga velime deka reakcijata te~e, sakame da ka`eme deka reakcijata se slu~uva. Koga, pak, zboruvame za nasoka na reakcijata, mislime na toa deka od supstancite {to se prisutni vo reakcioniot sistem, nekoi }e gi smetame za reaktanti, a drugi za produkti, vodej}i smetka za toa deka reaktantite vo tekot na reakcijata }e go namaluvaat svoeto koli~estvo, dodeka koli~estvoto na produktite }e se nagolemuva. Nasokata na te~ewe na reakcijata e od reaktanti kon produkti. * T.e. vo sistemot vo koj se slu~uva hemiska reakcija. Supstancite od koi e obrazuvan eden sistem gi vikame negovi konstituenti. 89 Yüklə 4,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|