Boshqaruv psixologiyasi

EKSPERIMENTAL USULLAR (TAJRIBA USULLARI)
Eksperiment metod - psixologik reallik mexanizmi va konuniyatlarini o‘ganish buyicha asosiy metod xisoblanadi. Uning asosiy moxiyati nazorat kilinadigan va boshkariladigan sharoitlarda yangi ilmiy bilimlarni olishga karatilgan. Eksperimentning asosiy nomutaxassislik vazifasi - sabab- natija alokalarini urganish va psixologik jaryonlar va xodisalarni tushuntirishdan iborat. Eksperiment utkaz*-ishda fark va rozilik koidasini kullaydilar (J.S.Mill) A, B gurux vokealar guruxi ketidan D vokeasi kelsa ammo B, V ketidan A kelmasa, unda A, a, ning sababidir. Ikkala vokealar guruxidan birinchisi eksperimental sifatida kurib chikiladi, ikkinchisi - nazorat guruxi deb kuriladi. Ularni yagona farklovchi vokea mustakil uzgaruvchi deyiladi va u jarayonning davomida turli uzgarishlarga duch kelish mumkin.
Labaratoriya eksperiment tadkikotlarni maxsus asbob-uskunalari bilan jixozlangan psixologik labaratoriyada utkazishni nazarda tutadi. Eksperimentning bu turi odatda elementar psixik funksiyalarni urganish maksadida kullaniladi ya’ni, sensor va motor reaksiyalari tanlov reaksiyalari va boshkalarni kiritish mumkin. Insonning ish-xarakatlarini urganish borasida oxirgi 20 yil mobaynida videotexnika va turli antik mexanik moslamalar rivojlanishining yukori darajasiga k5pgarilgan. Bu bir tomondan videoga tushirish, streoskopik tushirish kabi usullarni keng kullashga olib kelgan bulsa, boshka tomondan tayyorlov ishlari ya’ni, eksperimentni ^kazish va materiallarni taxlil etish kabi ishlarni engillashtirishga xizmat kiladi.Videofotoregistratsiya metodining universalligiga karamay tadkikotlarda EXM va boshka maxsus texnikaning kullanilishi bugungi kunda murakkab muammo bulib kelmokda.SHakllantiruvchi eksperiment - bu usulning asosiy belgisi V.V Davidovning “psixikaning u yoki bu empirik shakllarining xususiyatlarini oddiygina ta’kidlab emas, balki ularni faol modellashtirib maxsus sharoitlarda namoyon etib, ular moxiyatini ochib berishi” kerak degan fikri bilan belgilanadi.SHakllantiruvchi eksperiment usullarini kullash ukuv-kasbiy jarayonlarning ma’lum tavsiflarini uzgartirish va shu uzgarishning ta’lim oluvchilarning yosh, intellektual xususiyatlariga bulgan ta’siri bilan boglik. Moxiyatiga kura, bu usul keng tadkikot utkazish vositasi sifatida boshka usullarni kullash orkali utkaziladi.SHakllantiruvchi eksperiment V.V.Davidov bergan tavsifiga kura. -birinchidan, kup sonli ya’ni, statistik muxim; ikkinchidan, u yoki bu konsepsiyani yuritish uchun amalga oshiriladigan; uchinchidan uzok davomli va nixoyat pedagogik-nazariyotchi diagnostik metodistlarni uzaro xamjixatliligini ta’minlab beruvchi eksperimentdir. SHakllantiruvchi eksperiment kasbiy ta’limning optimal texnalogiyalarida, korxonada kasbiy tayyorgarlikning samarali metodikasida, malaka oshirish tizimiga innavatsion usullarni kullash jarayonida foydalaniladi: