Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin 07 sentyabr 2015-ci IL dk-827/M nömrəli
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəhəbinin Əbu Hənifəni mədh etməsi
37 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində Əsəd onun dəfn mərasimində iştirak etmiş və qəbiristanlığa qədər cənazəsini çiynində daşımışdır. Cənazə namazını qıldırmış və salam verəndə səmadan belə bir səs eşitmişdir: “Ey Nuh ibn Əsəd! Yer üzünün ən xeyirli insanının − Xələf ibn Əyyubun cənazə namazını qıldın və savab qazandın”. 58 Zəhəbi də “Siyəru aləmin-nübəla” adlı əsərində belə yazır: “Xələf ibn Əyyub, imam, mühəddis, fəqih, şərqin müftisidir. Əbu Səid əl-Amiri əl-Bəlxi əl-Hənəfi. Zahid, bəlxlilərin ustadıdır. Fiqh elmini Əbu Yusifdən öyrənmişdir. İbn Əbi Leyla, Avf əl-Ərəbi, Məmər ibn Rəşid və başqalarının hədis dərslərində iştirak etmişdir. İbrahim ibn Ədhəmlə dost ol- muş dur. Yəhya ibn Məin, Əhməd ibn Hənbəl, Əbu Qureyb, Əli ibn Sələmə əl-Ləqəbi ilə öz şəhərindəki insanlar ondan hədis rəvayət etmişlər”. 59 Zəhəbinin Əbu Hənifəni mədh etməsi Rical 60 tənqidində böyük alimlərdən biri də Zəhəbidir. O, “Siyəru aləmin-nübəla” adlı əsərində alim, imam, İraqın fəqihi Hammad ibn Əbi Süleymanın tərcümeyi-halında bunları yazır: “Kufə əhlinin böyük fəqihləri Hz. Əli və Abdullah ibn Məsuddur. Bunların fiqhdə ən güclü tələbəsi Əlqamədir. Əlqamənin tələbələrinin ən fəqihi isə İbrahim ən-Nəxaidir. İbra himin tələbələrinin ən fəqihi Hammaddır. Hammadın tə- 58. əhməd əl-Məkki, “Mənəqibul İməm əl-əzəm”, ıı, 61-2. Hindistan/ Heydərabad/Dəkkan, Dəirətul-Məarifin-nizamiyyə nəşri. 59. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, ıX, 541-2, Beyrut 1405. 3-cü nəşr. 60. rical kəlməsi Ərəb dilində “insanlar” mənasındadır. Hədis üsulunda isə, hədisləri rəvayət edən ravilər haqqında işlədilən ümumi ifadə, ravilərinin şəxsiyyətini tədqiq edən elmdir. 38 İmam Əbu Hənifə ləbə lərinin ən fəqihi isə Əbu Hənifədir. Əbu Hənifənin tələbələrinin ən fəqihi isə Əbu Yusifdir. Əbu Yusifin tələ- bələri bir çox şəhərlərə yayılmışdır. Bunlardan ən fəqihi Muhamməd ibn Həsəndir. Muhəmmədin tələbələrinin ən elmlisi isə Əbu Abdullah əş-Şafeidir”. 61 Zəhəbi “Siyəru aləmin-nübəla” adlı əsərində Əbu Həni- fənin tərcümeyi-halında isə bunları yazır: “İmam, fəqih, İraqın alimi Əbu Hənifə. Hədisləri öyrən- mə yə əhəmiyyət verərdi. Bu məqsədlə səyahətlərə çıxardı. Fiqhdə ən çətin mövzuları tədqiq etməkdə rəy ustadı idi. İnsanlar bu xüsusiyyətlərinə görə ona möhtacdırlar”. 62 Gündüzün varlığının dəlilə ehtiyacı yoxdur”. 63 “Bu bir həqiqətdir ki, Əbu Hənifə fiqh sahəsində böyük imamdır. Zəhəbi, İmam Malikin tərcümeyi-halında İmam Şafeinin “Elm bu üç nəfərdə - Malik, Leys və İbn Uyeynədədir” − dediyini nəql etdikdən sonra belə yazır: “Mən də deyirəm ki, “Əksinə elm, onlarla birlikdə yeddi nəfərin ətrafında dövrə vurur: Əvzai, Sevri, Məmər, Əbu Hənifə, Şöbə və iki Hammad (Hammad ibn Sələmə və Hammad ibn Zeyd)”. 64 Zəhəbi yenə onun tərcümeyi-halında Əbu Yusifin belə dediyini nəql edir: “Əbu Hənifə, Malik və İbn Əbi Leyladan daha elmli insan görmədim”. 65 Zəhəbi, İmam Maliklə Əbu Hənifənin elminin müqa- yi- səsini əks etdirən, İmam Muhəmməd və İmam Şafeiyə nisbət edilən hekayəni də İmam Malikin tərcümeyi-halında yazır və bunu tənqid edir: 61. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, V, 236. 62. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, Vı, 390, 392. 63. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, Vı, 403. 64. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, Vııı, 94. 65. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, Vııı, 94. 39 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində “İbn Əbdülhakim Şafeinin belə dediyini nəql edir: İmam Muhəmməd bir gün Əbu Hənifə ilə İmam Maliki nəzərdə tutaraq məndən: − Bizim, yoxsa sizin müəlliminiz daha elmlidir? − deyə soruşdu. Mən də, − İnsafla cavab verim? − deyə soruşdum. − Bəli, – dedi. Mən: − Allah rizası üçün söylə! Quranı hansı daha yaxşı bilir? − Sizin müəlliminiz ,−dedi. − Bəs Sünnəni kim daha yaxşı bilir? − Sizin müəlliminiz, − dedi. − Bəs səhabələrin və əvvəlkilərin sözlərini ən yaxşı bilən kimdir? − deyə soruşdum. Yenə: − Sizin müəlliminiz, − cavabını verdi. Bu dəfə də dedim: − Geriyə qiyasdan başqa bir yol qalmadı. Qiyas isə ancaq deyilənlərə əsasən edilməlidir. Üsulu bilməyən bir insan nəyi əsas götürərək qiyas edə bilər?” Zəhəbi bu hekayəni nəql etdikdən sonra aşağıdakı tən- qidləri qeyd edir: “İnsafla cavab veriləsi olsa, belə deyilməli idi: Hər ikisi də Kitab (Qurani-Kərim) bilgisində bərabərdilər. Birincisi qiyası, ikincisi isə Sünnəni daha yaxşı bilirdi. İmam Malik bir çox səhabənin sözlərini yaxşı bilən elm əhli idi. Əbu Hənifə isə Hz. Əlinin, İbn Məsudun və Kufədə yaşamış digər səhabələrin sözlərini daha yaxşı bilirdi. Allah hər ikisindən də razı olsun. Elə bir dövdə yaşayırıq ki, insanlar insafla cavab verməyi bəzən unudurlar”. 66 Zəhəbi İmam Malikin tərcümeyi-halında yazır: 66. İmam Zəhəbi, “Siyəru aləmin-nübəla”, Vııı, 112-3. 40 İmam Əbu Hənifə “1. Özlərinə tabe olunacaq insanlar əvvəla Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s) səhabələridir. Ancaq bunun belə bir şərti var ki, onlara isnad edilən şey sabit olmalıdır. 2. Səhabələrdən sonra Əlqamə, Məsruq, Abidə əs- Səlmani, Səid ibn Musəyyəb, Əbuş-Şəsa, Səid ibn Cübeyr, Ubeydullah ibn Abdullah, Urvə, Qasım, Şabi, Həsən, İbn Sirin və İbrahim ən-Nəxai kimi tabeun imamları gəlir. 3. Bunlardan sonra Zöhri, Əbuz-Zinad, Əyyub əs-Səh- tiyani, Rəbia və onların dövründəki digər şəxslər gəlir. 4. Bunlardan sonra Əbu Hənifə, Malik, Əvzai, İbn Cu- reyc, Məmər, İbn Əbi Ərubə, Sufyan əs-Sevri, Hammad ibn Zeyd, Hammad ibn Sələmə, Şöbə, Leys, İbnul-Məcişun, İbn Əbi Zib gəlir. 5. Bunlardan sonra İbnul-Mübarək, Müslim əz-Zənci, Qazı Əbu Yusif, Hikl ibn Ziyad, Vəki, Vəlid ibn Müslim və onların dövründəki digər alimlər gəlir. 6. Bunlardan sonra da Şafei, Əbu Ubeyd, Əhməd ibn Hənbəl, İshaq, Əbu Sevr, Buveyti, Əbu Bəkr ibn Əbi Şeybə kimi alimlər gəlir. 7. Bunların ardından Muzəni, Əbu Bəkr əl-Əsrəm, Buxari, Davud ibn Əli, Muhəmməd ibn Nəsr əl-Mərvəzi, İbrahim əl-Hərbi və Qazı İsmayıl kimi alimlər gəlir. 8. Bunlardan sonra isə Muhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri, Əbu Bəkr ibn Huzeymə, Əbu Abbas ibn Sureyc, Əbu Bəkr ibn əl-Munzir, Əbu Cəfər ət-Təhavi və Əbu Bəkr əl-Hallal kimi alimlər gəlir. Adıçəkilən alimlərdən sonra ictihad edənlərin sayı azalmağa başladı. Fəqihlər hər hansı mövzuda ən çox bilənin kim olduğuna baxmadan, mövzu haqqındakı rəyləri, sevdikləri müəllimlərə hörmət və ehtiramı, o cümlədən yaşadıqları şəhərin adətlərini nəzərə alaraq təqlid etməyə başladılar. Bu gün Mərakeşdə yaşayan bir şəxs üçün Əbu Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|