Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sınırları Algılamak ve Aşmak Dr. Şule N. Aytaç
136 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 B u yazıda amacım antropolo- jik/sosyolojik bir yaklaşımla insanın sınırlarını ve sınırlılık halinin yabancılaşma ile ilişkilerini irdelemektir. Sınırları aşmak için ne gerektiği konusuna ufak da olsa bir ışık tutmaktır. Tüm canlı türleri arasında, doğduğu haliyle bu doğada var olamayacak tek tür insandır. Doğduğu haliyle yaşamı- nı sürdüremeyecek olması, insanın ilk sınırıdır. Öte yandan, diğer türlerden önemli bir farkla doğuyor -son derece gelişmiş bir sinir sistemi ile-. Doğdu- ğu an, bu koşullarda var olamayaca- ğını fark eden yavru, gelişmiş sinir sistemini kullanarak bir hayatta kalma stratejisi geliştirir. Bunu da kendisini büyüten diğer insanları modelleye- rek yapar. O halde, insanın doğuştan gelen bu sınırlarına eklenen ikinci sı- nır, kendisine açık olan, ulaşabileceği modellerdir. Ana baba ya da başka bakıcıların hayatta kalma stratejileri- nin sınırları, yeni doğanın da dünya görüşünü (hayat hakkındaki kanısını) belirler çünkü İnsan yavrusu, iç ve dış dünyayı algılamak için duyusal filt- Sınırları Algılamak ve Aşmak Dr. Şule N. Aytaç Shutterstock.com Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 137 reler kullanır. Bu filtrelerin özellikle hangisini ve hangi sırada kullandığı aldığı modellerle büyük ölçüde çevre- lenmiş olur. 1 Genel kabul olarak belirtilen, yedi yaşında bir insanın karakterinin belir- lendiği fikri de bu olgunun bir sonu- cudur. O yaşa kadar yapılan kayıtlar, bir gerçeklik haritası oluşturur ve on- dan sonra iç ve dış dünya bu harita- ya göre algılanmaya başlandığından, aslında yeni bir şey algılamak müm- kün olmaz. Karakter dediğimiz şey bu gerçeklik haritası tarafından oluşturul- muştur. Sonra gelen bilgilerin algıla- nışı, temel yapıya bir kozmetik etki yapar ancak. Bu bağlamda, Türkçede ‘Bir insan yedisinde ne ise, yetmişinde de odur’ deyişi, bilimsel bir doğruyu yansıtır. Başka bir deyişle, insan olma koşulunun ikinci sınırı, insanın karak- teridir. Bu sınırları aşmak, 2 , ya da ve benzeri tekniklerle olasıdır. Bunun için kişi- nin sınırlarını fark etmesi ve aşmak istemesi doğal olarak önkoşuldur. Bu farkındalık sonucunda arayış için yola koyulma, yolculuğun kendisi ve varılan nokta sınırların genişleyip ge- nişlemediğini, ya da tamamen ortadan kalkıp kalkmadığını (Bu mümkünse eğer ki bu ayrı bir tartışma konusudur) gösterir. Buraya kadar bir canlı türü olarak insanın doğasından kaynaklanan, bir başka deyişle, Antropolojik sınırlar bir ölçüde irdelendi. Üzerinde durulması önemli olan ikinci boyut ise sosyolo- 1 “ .” David Eagleman, , Domingo Yayınları, Çeviren: Zeynep Arık Tozar, 2013, s. 84. Yazar, genel bilgilenme için Boğaziçi Üniversitesi Yayınlarından Cosmides ve Tooby, “ ” ve ayrıntılar için Steve Pinker, “ ”, eserlerini salık vermektedir. 2 olarak da bi- linen , Aristoteles’in adlı ya- pıtından alınmış bir sözcük olup; ilgili yapıtta trajedinin seyirci üzerindeki etkisini anlatır. jiktir, çünkü insan bir boşlukta değil, diğer insanlarla karmaşık ilişkiler ağında var olabilen bir canlıdır. Doğa, işlenmemiş hâliyle, insan ihti- yaçlarını karşılamak için sınırlı oldu- ğundan, insan doğayı ‘yiyebileceği yiyecek, giyebileceği giysi ve içinde yaşayabileceği bir barınak üreterek’ dönüştürür 3 . Bu dönüştürme faaliyeti endüstridir ve diğer tüm faaliyetlerden üstündür. Marx’a göre bu faaliyet baş- ka alanlardaki tüm faaliyetlerden daha elzem, müşkül ve zaman alan bir faa- liyettir. Endüstri, insan ihtiyaçlarını karşıla- mak için vardır ama endüstri de yeni yaşam koşulları yaratarak yeni ihti- yaçların doğmasına neden olur. Do- ğayı yeniden biçimlendirirken, yani endüstriyel faaliyette insan, yeni tür ve derecelerde tatmin sağlamak üzere güçlerini yetkinleştirir. Emek, ‘hem insanın hem de doğanın katıldığı bir süreç’ olarak tanımlanır. Bu etkileşimde insanın doğayı işle- me biçimi kendi kontrolündedir ve bu yolla, doğadan istediklerini elde ede- cek biçimde onu dönüştürür. Her emek sürecinin üç temel öğesi vardır: 1) İnsanın kişisel faaliyeti, yani iş, 2) O işin öznesi, 3) İşin araçları. İnsan emeğinin ayırt edici özellikleri: 1) İnsan nesneyi zihninde oluş- turur. 2) Üretim faaliyeti bilinçlidir. Bu ikinci koşul, insanın yapmakta ol- duğu işten kendisini ayırabilme yete- neğini öngörür. Bir başka deyişle, Bir kullanım değeri yaratma süreci olarak emek (yani kişinin iş görebil- me yetisi, kapasitesi), nihayetinde, insanın kendisinden ayrılamayacak, 3 Karl Marx , (1976, 1979), Penguin, ss283-306, ve 1844 , (1973) ss-106-119 soyutlanamayacak bir özelliğidir. İn- san kendi ihtiyaçlarını karşılamak için emek sarf ettiğinde, özneye kendisi karar verip, araçlara da sahip oldu- ğunda, sorun yoktur. Ancak bugün de hâlâ geçerli olan kapitalist sistemde, emeğin öznesinin kararları, emeği sarf edenden başkaları ve araçların sahibi de yine başkaları olduğunda sorun do- ğar: Bu soruna yabancılaşma diyoruz. O halde, bu sistemde kişinin sattığı ve üretim araçlarını ellerinde bulundu- ranların satın aldığı, kişinin belli bir süre içinde iş görebilme yetisidir. Ve üretim araçlarını elinde bulunduranlar bu sürede en çok verimi alma ‘sorum- luluğunu’ taşırlar. Böylece endüstriyel faaliyet, kişinin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için bilinçli olarak seçti- ği bir faaliyet yerine, bir makinenin uzantısı olarak harcadığı bir çabaya dönüşmüştür. Neyin neden ne kadar zamanda ve nasıl üretileceği üzerinde hiçbir denetimi olmayan insan böyle- ce tüm üretkenliğinden soyulmuş ve kendi emeğine ve sonuçlarına yaban- cılaşmış olur. Kendisini, kendi faali- yetinden ayıracak bilinci yitirmiştir. İnsan yaratıcılığına, üretkenliğine bundan daha büyük bir sınır düşünü- lebilir mi? Mesele ‘sınırlanmışlıkla’ kalmaz. Üretim sürecinden yabancılaşmış, işin bütününe, kendi rolünün ne olduğuna vakıf olmayan ve ne için, kim için, ne zaman, ne kadar ve ne üretileceği üzerinde hiçbir tasarrufu ya da bilgisi olmayan insan, bu süreçle ilgili da devreder. 1979 yılında İngiltere’de ‘Emek Sü- reci’ üzerine Sosyoloji doktoramı 4 yazarken, otobüs şoförleri greve git- mişti. Konumla ilgili olduğu için bu örneği tezimde de kullandım 5 . Greve gitmelerinin nedeni, otobüsler tamir edildikten sonra resmî olarak kontrol edilmelerini istemeleriydi. Bunun ne- deni ise, tamir edildikleri halde sefere 4 “ ” – Şule N. Torun (Aytaç), DPHİL, 1981, Univ. Of York 5 Age, s.xvii Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|