CümhuriYYƏTİn təHLÜKƏSİZLİk orqanlari
Yüklə 3,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Mənim ən ağır cinayətlərimdən biri “Müsavat” əks-kəşfiyyatında iştirakımdır. Bu günahı mən tamamilə boynuma alıram”
- “M.C.Bağırovun işi üzrə istintaqdan məlum olmuşdur ki, 1921– ci ildən
- Bağırov bilirdi ki, “Müsavat” əks- kəşfiyyatına Kommunist Partiyası və ya digər inqilabi təşkilatlar tərəfindən göndərilməyib. İngilis
- “Beriyanı “Hümmət” Partiyasının tapşırığı ilə işə qəbul etmişdim... Beriya hər sosialist kimi çar rejiminin əleyhdarı idi. İşimə yarayacağını bildiyimdən qəbul etmişdim”.
- “Hələ Tiflisdə olarkən Beriya məni yanına çağırdı və dedi ki, onun düşmənləri belə bir şaiyə yayırlar ki, guya o, “Müsavat” əks-kəşfiyyatında xidmət edib”.
- “Nağı bəy, sizin ruslarla düşmənçiliyinizin çox zəif olduğunu gördüm. Necə oldu ki, siz o ilan balasını cəzasız buraxdınız”
CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 150 İcraiyyə Komitəsinin üzvü, I-III çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı, MK Siyasi Bürosu üzvlüyünə namizəd (1939-1946), Siyasi Büronun üzvü 150 (1946-1953) kimi şöhrət kürsüsünə aparan yol öz başlanğıcını AXC-nin təhlükəsizlik orqanlarından alır. AXC-nin təhlükəsizlik orqanlarından biri kimi fəaliyyət göstərən ƏMT-nin kadr tərkibinə fikir verdikdə məlum olur ki, həmin təşkilatda müsavatçılar, hümmətçilər və digər partiyaların üzvləri, hətta bitərəflər də çalışmışlar. Biz burada ƏMT-nin kadr tərkibini və əməkdaşlarının siyasi mənsubiyyətini araşdırmağı qarşımıza məqsəd qoymamışıq. Məqsədimiz həmin təşkilatın rəisi Nağı bəy Şeyxzamanovun xatirələri və Mir Cəfər Bağırovun istintaq materialları əsasında 1899-cu ildə Suxumi yaxınlığındakı Merxouli kəndində doğulmuş Lavrenti Pavloviçin həmin təşkilata gəlişi və fəaliyyəti ilə bağlı bəzi məqamları araşdırmaqdan ibarətdir. Qeyd etdiyimiz kimi, N.Şeyxzamanov Türkiyədə mühacirətdə olarkən Azərbaycanda baş verən ictimai-siyasi hadisələri bir daha təhlil etmiş, bu hadisələrlə bağlı fikir və düşüncələrini, kitab halında çap etdirmişdir. Bu əsərlər içərisində “Azərbaycan istiqlal xatirələri” kitabı xüsusi ilə maraqlıdır. Bəhs etdiyimiz kitabda bizim üçün maraq doğuran həm də Beriya ilə bağlı xatirələrdir. Sovet dövründə (xüsusilə 50-ci illərə qədər) böyük ehtiyatla adı çəkilən Beriyanın ƏMT-də işləməsi özü tərəfindən uzun müddət gizlədilmişdir. Yalnız Beriyanın və Bağırovun məhkəməsi zamanı bu məsələlər istintaq materialları və şahid ifadələrinə əsasən açıqlanmışdır. Məlumdur ki, Beriyanın mühakiməsi zamanı onun ƏMT-dəki fəaliyyəti də ittiham kimi irəli sürülmüşdür. Təəccüblüdür ki, yüzlərlə insanın qanının axıdılmasında əli olan Beriya məhkəmə prosesində ƏMT barədə demişdir: “Mənim ən ağır cinayətlərimdən biri “Müsavat” əks-kəşfiyyatında iştirakımdır. Bu günahı mən tamamilə boynuma alıram”. 151 ƏMT-də işləməkdə özünü günahkar hesab edən Beriya rəhbər vəzifələrdə olan zaman öz fəaliyyəti ilə bağlı bir çox sənədi məhv etdirmiş və ya əlaltıları vasitəsilə Moskvaya apartdırmışdır. Sənədlərin 150 Берия, Лаврентий Павлович. - https://ru.wikipedia.org/wiki/Берия,_Лаврентий_Павлович 151 Mir Cəfər Bağırovun məhkəməsi. Bakı, 1993, s. 21. CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 151 Azərbaycandan aparılması müxtəlif dairələrdə onun bolşevik deyil, müsavatçı olması kimi səciyyələndirilmişdir. Hətta 1953-cü il dekabr ayının 23-də güllələnməyə məhkum edilən Beriyanı istintaq zamanı fəhlə hərəkatına qarşı mübarizə aparmaqda ittiham etmişdilər. Mir Cəfər Bağırovun istintaq işindəki ittihamnamədən oxuyuruq: “M.C.Bağırovun işi üzrə istintaqdan məlum olmuşdur ki, 1921– ci ildən (M.C.Bağırov 1921-ci il fevralın 19-da Azərbaycan ÇK-nın sədri təyin edilmiş, 1927-ci il mayın 22-də həmin vəzifədən uzaqlaşdırılmışdır. 2-ci dəfə 1929-cu il dekabrın 7-də Azərbaycan DSİ-yə sədr seçilmiş və 1930-cu il avqustun 6-nadək həmin vəzifədə işləmişdir – C.Q.). Bağırov Bakı şəhərində Azərbaycan Fövqəladə Komissiyasının sədri olduğu vaxtdan etibarən Beriyanın “Müsavat” əks-kəşfiyyatı ilə bağlı cinayətkar fəaliyyətindən tam xəbərdar imiş və cinayətkar keçmişini ört-basdır etməkdə ona yaxından köməklik göstərmişdir. Bağırov bilirdi ki, “Müsavat” əks- kəşfiyyatına Kommunist Partiyası və ya digər inqilabi təşkilatlar tərəfindən göndərilməyib. İngilis kəşfiyyatının nəzarəti altında fəaliyyət göstərən “Müsavat” əks-kəşfiyyat xidmətinə (bu təşkilatın ingilis kəşfiyyatının nəzarəti altında fəaliyyət göstərməsi fikri bolşeviklərin AXC hökumətinə atdığı böhtanlardan biri idi - C.Q.) öz xoşu ilə daxil olub və inqilab hərəkatına qarşı fəal mübarizə aparıb. Bağırov bütün bunları bilə-bilə Beriyanı ifşa edəcək adamların aradan götürülməsində, sənədlərin oğurlanıb məhv edilməsində, Beriyaya ötürülməsində fəal iştirak edərək Beriyanın məsuliyyətdən kənar olmasına köməklik göstərmişdir”. 152 Maraqlıdır ki, Beriya Azərbaycanda olarkən Azərbaycan ÇK 152 Yenə orada Lavrenti Beriya XX əsrin 20-ci illərinin əvvəlində CÜMHURİYYƏTİN TƏHLÜKƏSİZLİK ORQANLARI (1918-1920) 152 əməkdaşları tərəfindən də həbs edilmişdir. DTX-nin arxivində Beriyanın PR 21842 saylı istintaq qovluğu qorunub saxlanılır. Təəssüf ki, həmin qovluqda cəmi 2 sənəd qalmışdır. Bu sənədlərdən birində göstərilir ki, Beriya 1920-ci il sentyabrın 8-də həbs olunmuşdur. İkinci sənəddə isə Beriyanın 1920-ci ildəki istintaqı ilə bağlı materiallar 1932-ci ildə Beriyanın göstərişi ilə ona göndərildiyi açıqlanır. Bütün bunlar göstərir ki, Beriya ələ keçməsin deyə özü ilə bağlı sənədləri və istintaq materiallarını toplamışdır. O, həqiqətən müsavatçı idimi, əgər müsavatçı deyildisə, onda bu təşkilata necə gəlib düşmüşdü? Nağı bəyin xatirələrində bu suala cavab tapdıq: “Beriyanı “Hümmət” Partiyasının tapşırığı ilə işə qəbul etmişdim... Beriya hər sosialist kimi çar rejiminin əleyhdarı idi. İşimə yarayacağını bildiyimdən qəbul etmişdim”. Eyni fikri vaxtilə Tbilisi şəhərində Beriyanın köməkçisi işləmiş Merkulov da təsdiqləyir: “Hələ Tiflisdə olarkən Beriya məni yanına çağırdı və dedi ki, onun düşmənləri belə bir şaiyə yayırlar ki, guya o, “Müsavat” əks-kəşfiyyatında xidmət edib”. Əslində isə o, bolşeviklərə ruhən yaxın olan “Hümmət” Bakı təşkilatının üzvü olub. Göründüyü kimi, Beriya həmin təşkilata istintaq zamanı ayrı- ayrı şəxslərdən hədə-qorxu ilə aldıqları ifadələrdə göstərildiyi kimi öz xoşu ilə deyil, ruhən bolşeviklərə yaxın olan “Hümmət” Partiyasının zəmanətinə əsasən gəlmişdi. Beriya agent kimi işə götürüldükdən sonra rəhbərliyin diqqətini ciddiliyi, işgüzarlığı ilə cəlb etmiş, buna görə də az müddətdən sonra onu işlədiyi yerin rəisi təyin etmişdilər. Nağı bəy bildirir ki, Beriyanın son dərəcə ciddi olduğunu duydum və onu senzor şöbəsinə işə götürdüm. Az zamanda onun çalışqan olduğunu gördüm və onu şöbənin rəisi təyin etdim. O, mənə bir anası olduğunu və çox ağır vəziyyətdə yaşadığını söyləmişdi. Belə ki, 17 yaşlı bir oğlanın anasına yazdığı məktuba görə bolşeviklərin Azərbaycana gəlməsindən bəhs edilirdi. Beriya onun 13 yaşlı bacısının və anasının yalvarışını nəzərə alaraq üç gün müddətində Azərbaycanı tərk etmək şərti ilə bağışlayan Nağı bəyə deyir: “Nağı bəy, sizin ruslarla düşmənçiliyinizin çox zəif olduğunu gördüm. Necə oldu ki, siz o ilan balasını cəzasız buraxdınız?” Nağı bəy isə cavabında: “Beriya, mən isə səni bu qədər xunxar və qəddar bilməzdim. Sənin haqqında əldə etdiyim Yüklə 3,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|