DersliK 9-az new indd
Yüklə 3,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 125 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR qüsurlarını heç kimdən çəkinmədən, heç nədən qorxmadan açıb göstərib, müsəlmanları, bir növ, cahillik yuxusundan oyatmağa çalışıb. Azərbaycanda karikatura janrının inkişafında yeni ənənələrin yaran- masına 1952-ci ildən “Kirpi” satirik jurnalının nəşrə baş laması da təkan verib. Nəcəfqulu, H.Əli yev, Z.Kərimbəyli, P.Şandin, Ə.Zeynalov, A.Ələs- gərov, A.Quliyev kimi rəssamlar bu jurnalın səhifələrində cəmiyyətdəki nöqsan və problemləri, əsasən, karikaturalar vasitəsilə əks etdiriblər. Karikatura janrına marağın artması bu sahəyə peşəkar rəngkar- ların axını ilə müşayiət olunub. 1950–1960-cı illərdə Azərbaycanın görkəmli rəssamları – M.Abdullayev, T.Salahov, O.Sadıqzadə, K.Kazım- zadə, A.Ha cıyev, G.Mustafayeva və başqaları bu sahədə layiqli əsərlər yaradıblar. İlk karikaturaçı rəs- samımız isə Azərbay- can satirik qrafikasının təməlini qoymuş, jur- nalın baş rəssamı Əzim Əzimzadə olmuşdur. Karikaturaçı rəssam- lar S.Şərifzadə, S.Sa - l am zadə, M.Vlasov və başqalarının xidmətləri danılmazdır. Mikayıl Abdullayev. – Bu niyə belə sürətlə oxuyur? – Əzbər bilir. Keçən ilin məruzəsidir. Mikayıl Abdullayev. – Bu niyə belə hıqqanır? – Məruzəsini özgəsi yazıb. Əzim Əzimzadə. “Xoruz döyüşü”. 1915 1960–1970-ci illərdə R.Qədimov, A.Ələsgərov, E.Abdullayev, F.Əli- yev, M.İsmayılov, E.Avalov, M.Məmmədov və başqa rəssamların bu sahə- də peşəkar işləri son nəticədə Azərbaycan karikatura sənətini zənginləş- dirməyə xidmət edib. ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 126 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR Daha kəskin karikaturaları bəzən şarj 4 adlandırırlar. 4 Şarj (fr. charger – şişirtmək, artırmaq) – karikaturanın bir növü, insanın xarakterik cizgilərinin dəyişdirildiyi və vurğulandığı yumoristik və satirik təsvi ridir. Şarjın əsa- sında portret durur və o, inkişaf edən süjet tələb etmir. Termindən bü tün incəsənət növ- lərində istifadə edilsə də, təsviri sənət sahəsində maksimal istifadə olunur. Bəzən ilk baxışdan elə görünür ki, şarj – sadəcə adi şəkildir, əslində isə böyük məharət və zəngin təcrübə tələb edir. Şarj – rəssamın gördük- lərinin vizual müşahidəsidir. Şarjı elə çəkmək lazımdır ki, onda təsvir edilən şəxsə qarşı təhqirə çevrilməsin. Şarj qəhrəmana istehza etməkdən daha çox, onu xoş təbəssümlə işıqlandırır, məşhur insanı sadə adamlara yaxınlaşdırır. Karikatura – informasiyanın çatdırılma formasıdır, digər ifadə va- sitələri ilə müqayisədə o daha tez qavranılır və anlaşıqlıdır. Karikatu- ralara əsasən cəmiyyətin vəziyyətini, onun problemləri və nöqsanlarını öyrənmək olar. Satirik janr ictimai rəyin formalaşmasına təsir göstərir, müəyyən dünyagörüşünə malik mövqe tutmaqda oxucuya kömək edir. Karikaturaçı baş verən bütün dəyişiklikləri izləməlidir. Satirik rəsm ləngimiş şərhin deyil, hadisələrin bir hissəsi olmalıdır. Karikaturada ay- dınlıq amili, sadəlik və insana çatdırılma ifadəsi çox vacibdir. Karikatura təkcə güldürməyi bacarmır, həmçinin publisist işini ye- rinə yetirir, yəni tənqid, ifşa, təşviq edir. Gündəlik həyatınızda komiks yaradılacaq və ya karikatura çəkiləcək kimi hadisələrə rast gəlmisinizmi? Düşünün və izah edin Şarjın yaradılmasında mühüm məqam kompozisiya sayılır. Şarj çəkən təcrübəli rəssam şəkildə yalnız qabarıq məqamı əks etdirmir, o həm də insanın ümumi psixoloji ovqatını, onun daxili aləmini kağızda ifadə et- məlidir. ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 127 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR Təchizat: rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel təbaşirlər, rəngli qə- ləmlər Sərbəst iş üçün tapşırıqlar Müəyyən edin 1. Komiks, karikatura və şarjın hansı ümumi və fərqli cəhətləri var? Yaradıcı fəaliyyət 2. а) Öz gündəlik həyatınıza dair kiçik komiks tərtib edin. Seçdiyiniz süjeti ardıcıllıqla açan mətn qurun. Onun personajları öz aralarında söhbət edirlər, söhbətin mətni də onların ağızlarından çıxan buludun içində yazılır. Oxunan mətn təsvirlə yaxşı uzlaşmalı- dır. Nəzərə alın ki, yaxşı komiks yaratmaq üçün təkcə maraqlı əhva- lat yox, həm də maraqlı qrafika üslubu seçmək lazımdır. b) “Müasir texnologiyalar uşaqların gözü ilə” mövzusunda karikatu- ra çəkin. Öz qəhrəmanlarınız üçün xarakterik olan cəhətləri bilərək- dən qabartmağa və komikləşdirməyə çalışın. Unutmayın ki, karikatura – insanın gülməli görünməsi üçün və hər hansı bir xarici əlamətləri bilərəkdən şişirdilmiş məzəli portretdir. Yaxşı karikatura insanın xarakterinin xüsusiyyətlərini də vurğula- yır. İlk əvvəl karikaturasını çəkmək istədiyiniz personajı təsəvvü- rünüzə gətirin. Onun hansı cizgiləri sizə ən güclü təsir bağışlayır? Karikaturada da məhz bu cizgilər seçilməli və dərhal nəzərə çarpma- lıdır. c) Sevdiyiniz insanın şarjını çəkin. Onun ovqatını, daxili aləmini əks etdirməyə çalışın. 3. Təsvir edəcəyiniz sözü (yaxud öz adınızı) fikirləşin. Nümunələr üzrə istənilən üslubda və qraffiti texnikasında yazın. Şrift seçin, ya da ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 128 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR 3 Komikslər nəyi əks etdirir? 3 Karikaturanın əsas funksiyaları hansılardır? 3 Şarjları nə üçün çəkirlər? Özünüzü yoxlayın onu özünüzdən uydurun. Hərflərin içinin, konturlarının hansı rəng- də olacağını müəyyən edin. İşə konturlardan, yoxsa boyamadan baş- layacağınızı düşünün. Nəzərə alın ki, ən sadə üslubdakı işlər iki rəngdən ibarət olur. Bir rənglə kontur çəkilir, o birisi ilə boyanılır. Yüklə 3,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|