DersliK 9-az new indd
Yüklə 3,69 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 122 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR Tanış olun Kino, xüsusən də animasiya filmləri ilə sıx bağlı olan hər hansı əhva- latın bəhs edildiyi təsvir silsiləsinə komiks 1 deyilir. Bu şəkilli əhvalatlar, rəsmlərlə təqdim edilən hekayələr özündə ədəbiy- yat və təsviri sənət kimi incəsənət növlərinin xüsusiyyətlərini birləşdirir. İlk komikslər XX əsrin əvvəllərində Avropa və Amerika qəzetlərində görünməyə başlayıb, sonralar isə onların ən məşhurları ayrıca kiçik jur- nal kimi nəşr edilib. Komikslərdə ən azı 2 şəkil olmalıdır. Odur ki yalnız 1 təsvirdən ibarət illüstrasiya, rəsm komiks adlana bilməz. Komikslər bəzən hər hansı bir süjetdən bəhs edən ardıcıl mətnlə müşayiət olunur. Komisklərdə çəkil- Film üçün ssenari necə tərtib edilir? Xatırlayın 26 1 Komiks (ing. comic – gülməli) – vahid hekayəni təşkil edən qısa mətnli şəkil silsiləsidir. Yumoristik, macəra, fantastik, tarixi və digər komikslər olur. Komikslərin tarixi qədimdən başlayıb və bu janr ABŞ-da yaranıb. 1892-ci ildə Amerikanın “The San Francisco Examiner” jurnalında “Ayı balası və pə- ləng” adlı ilk Amerika komiksi dərc edilir. Sonralar isə komiks yaradıcısı kimi məşhurlaşan və öz komiks se riyalarını təqdim edən Riçard Autkolt oldu. Janrın in kişafına öz töhfəsini həm də Rudolf Derks verib. Personajların nitqinin yerləşdirildiyi bulud formalı “qovuq” çərçivələri məhz o icad etmişdir. Bilirsinizmi? Jurnallarda, qəzetlər- də qısa mətnlərin mü- şayiəti ilə məzəli kiçik şəkillər görmüsünüz- mü? Onların haq qında nə deyə bi lərsiniz? İncəsənətə dair dialoq ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 123 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR miş personajlar öz aralarında söhbət edirlər, bu söhbət onların ağızların- dan çıxan buludun içində mətn kimi təsvir edilir. Oxunan mətn təsvirlə harmoniya yaratmalıdır. Əsl komiks yaratmaq üçün təkcə maraqlı əhva- lat yox, həm də maraqlı qrafika üslubu lazımdır. Bunun ardınca da komikslərin gur inkişafı başlayır, bu gün də ya- şayan yeni qəhrəmanlar meydana çıxır: Supermen, Betmen, Hörümçək adam, Donald Dak, Mikki Maus və b. XXI əsrin əvvəlində komikslər yeni təcəssümünü tapdı. Bu, komiks- lərin rənglənməsində istifadə edilən yeni kompüter texnologiyaları he- sabına, həmçinin bir sıra istedadlı rəssamların bu janra marağı sayəsin- də mümkün oldu. Komiksləri artıq təkcə karandaşla deyil, həm də yağlı boya ilə boyamağa, üstəlik, birinci ilə ikincini qrafik rəqəmsal texnologi- yalarla kombinə etməyə başladılar. Komikslər kino, xüsusən də animasi- ya ilə sıx bağlıdır. Komikslərin əksəriyyəti Hollivudda ekranlaşdırıldı, filmlər isə bütün dünyada uğur qazana bildi. Brüsselin görməli yerlərindən biri artıq 25 il boyunca davam edən unikal küçə la- yihəsidir. 1991-ci ildə kü çə rəssamları Brüs- sel küçələrindəki evlə- rin və binaların görkə- mini dəyişmək, onları daha da əlvan, yaddaqa- lan et mək üçün bu tiki- liləri məzəli komiks əh- valatları ilə boyamağa başladılar. Komikslər Belçika- da çox populyardır və milli qürurun bir his- Bu maraqlıdır ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI 124 KARİKATURA və ŞARJ: ŞƏKİLLİ ƏHVALATLAR Tarixən belə gətirib ki, komiksin ən geniş yayılmış janrı karikatura- dır 3 . Bu janr yumor hissindən, gülmək qabiliyyətindən doğulub. Məqa- mında məharətlə deyilən gülməli söz insanı öz davranışı haqqında dü- şünməyə, öz əməllərinə yeni tərzdə yanaşmağa vadar edir. Ağıllı zarafat çox zaman geniş, düzgün, amma darıxdırıcı nəsihətlərdən daha inandı- rıcı çıxır. Gülüş bir tərəfdən insanı əyləndirə, başını qata, həvəsləndirə, özünə inamını artıra bilir, digər tərəfdən isə ictimai həyatdakı mənfi təzahürlərlə mübarizə aparmağa kömək edir. Karikaturaçı rəssamlar öz yaradıcılıqlarında məhz istehzanın bu güclü tərəflərindən istifadə edir- lər. Başqa sözlə desək, rəssamlar konkret tipajları müəyyən şəraitdə çək- məklə onları təbii, həqiqətəuyğun görkəmdə göstərmirlər, onların əsl, gerçək cizgilərini həm də komik keyfiyyətlərlə artırırlar. Karikatura bəlkə də gün dəlik hadisələrə dərhal, hadisə baş verən anda münasibət bildirməyə qabil olan yeganə janrdır. Karikaturada ən uyğunsuz görünənlər – gerçəklik fantastikayla, həqiqətəuyğunluq ağla- sığmazlıqla qarışa bilər. 2 Qraffíti (tək halda – graffíto; ital. – graffito, cəm halda – graffiti) – XX əsrin son rübün- də avanqardizm cərəyanı, divarda və digər səthlərdə boya və yaxud mürəkkəblə cızılmış, yazılmış və ya çəkilmiş təsvirlər, rəsmlər, ya da yazılar. Adicə sözlərin yazılışından ta zərif rəsmlərədək küçə divarlarının boyanmasının istənilən növünü qraffitiyə aid etmək olar. Bir incəsənət növü kimi qraffitinin də öz üslubu və cərəyanları var. 3 Karikatura (ital. caricatura – yükləmək, şişirtmək) – bilərəkdən komik effektin yara- dıldığı, adamları ifşa etmək, yaxud onlara gülmək məqsədilə vücudun, sima nın, geyi- min, davranış tərzinin xarakterik cəhətlərinin şişirdildiyi və qabardıldığı təsvirləri (çox zaman qrafikada, satirik formada) birləşdirən xüsusi təsviri sənət janrıdır. səsi sayılır. Bəzi qraffitilər 2 artıq ölkənin əsl qüruruna çevrilib və özlüyündə küçə incəsənətinin şedevri sayılır. Karikatura cəmiy- yətin siyasi həyatının müxtəlif tərəflərinə, so sial problemlərə to- xu nur və yumoristik və ziyyəti əks etdirir. Zəngin ənənələrə ma lik karikatura jan- rı Azərbaycan təsviri sənətinin mühüm sa- hə lərindən biri kimi müx təlif inkişaf yolu keçmişdir. Azərbaycanda karikatura jan rının yaranması 1906-cı ilin aprel ayın- da “Molla Nəsrəddin” adlı həftəlik satirik jurnalın nəşri ilə bağlıdır. Cəlil Məmmədquluzadə “Molla Nəsrəddin” jurnalının naşiri və baş redaktoru olub. Bu jurnal mövcud olduğu 25 il ərzində cəmiyyətin eybəcərliklərini, Yüklə 3,69 Kb. Dostları ilə paylaş:
|