Dərslik adu-nun vəsaiti ilə çap olunur. Bakı Mütərcim 2017 Elmi redaktor

ġƏRQĠ SLAVYAN QRUPU 
Bu qrupa aĢağıdakı dillər daxildir. 
1)
Rus dili – nıs millətinin milli-ədəbi 
dilidir. Ġnqilaba qədər velikorus dili adlanırdı. BMT-nin 
təsdiq etdiyi dildən biridir (ingilis, fransız, alman, Çın). 
Rus dili Rusiyada yaĢayan i4l mln. 500 minə yaxın 
adamın ana dili və beynəlmiləl ünsiyyət vasitəsidir. C'n 
və ingilis dillərindən sonra (bu dildə danıĢanların savına 
görə) rus dili üçüncü yeri tutur. Qədim rus dili eramızın 
/-ci əsrindən mövcuddur. Yazısı X əsrdən baĢlanır. Ən 
qədim yazılı abidəsi, Ostromif Ġncili XI əsrə, «Ġqor polku 
haqqında dastan» XII əsrə aiddir. Rus xalqının monqol- 
tatar əsarəti (XIII – XV əsr) və Litva-PolĢa istilaları 
nəticəsində vahid dövlət kimi, dili də parçalanmıĢdır. 
XVII əsrdə rus dili Moskva Ģivəsi əsasında təĢəkkül 
tapmıĢ və milli dil formasına doğru istiqamət 
götürmüĢdür. XIX əsrdə isə bu dil milli dil kimi 
formalaĢdı. PuĢkin rus ədəbi dilinin normalarının 
müəyyənləĢməsində xüsusi rol oynamıĢdır. XIX əsrin 
görkəmli alim və yazıçıları: N.M.Karamzin, A. S. 
PuĢkin, A. S. Qriboyedov, M. Y. Lermontov, Ġ. V. 
Qoqol, Ġ. S. Turgeııyev, A. P. Çexov, L. N., Tolstoy və 
onlarla baĢqaları rus ədəbi dilinin formalaĢmasında 
misilsiz rol oynamıĢdır. 
Əsrin əvvəlində rus dili inkiĢaf üçün daha geniĢ 
imkanlar qazandı. 70 ilə qədər bir dövrdə Mərkəzdə 

---

yaranmıĢ bürokratik
aparat hoyatın bütün saholorində rus dilini tətbiq 
etdi. Hətta iĢ o yerə çatdı ki, milli respublikalar öz 
ədəbiyyatları və dilləri üzərində apardıqları tədqiqatları – 
rus dilinda aparmağa məcbur oldular. KeçmiĢ SSRĠ-də 
yaĢayan qeyri-rus xalqların bir çox nümayəndələri (16, 3 
milyon) rus dilini özünün birinci, 61, 3 milyon qeyri-rus 
isə ikinci ana dili hesab etdi. Rus dili dünyanın bütün 
ölkələrində öyrənilir. Rus dili Azərbaycanda da çox 
qədimdən yayılmıĢ bir dildir. Rus – Azərbaycan 
əlaqələrinin tarixi kökləri Nizamiyə qədər gedib çıxır. 
Təsadüfi deyil ki. Nizaminin «Yeddi gözəl» 
əsərindəki gözəllərdən biri rus qızıdır. 
BaĢqa bir misal: XVI əsrin sonunda köçürülmüĢ 
(mətn daha əvvəllərə aid olmalıdır) «Oğuznamədə» rus 
dili materialına rast gəlirik. 
Aqçacığı var ikən «добра йунаг» dedilər,
Aqçacığın yedilər, «пойди с богом!» dedilər
1
. 
Scmralar M. F. Axundov, A. Bakıxanov, M. 
Kazınjbəy, M. C. TopçubaĢov, H.B. Zərdabi, S. Ə. 
ġirvani, C. Məmmədquluzadə, N.Nərimanov və baĢqa 
Azərbaycan yazıçı və mütəfəkkirləri rus dilini 
mükəmməl bilmiĢ və onu öyrənməyi tövsiyə etmiĢlər. 
1989-cu il siyahıyaalınmasının nəticəsinə görə 24, 2 min 
(0, 4 faiz) azərbaycanlı rus dilini öz ana dili 
adlandırmıĢdır. Azərbaycanda yaĢayan qeyri-ruslardan 
2.165, 4 min nəfər (32, 7 faiz) rus dilini ikinci ana dili 
kimi bilir; 
1
Bax:
«Oğuznaıruı». B., «Yazıçı», 1987, sah. 22. 
462 

---

2)
Ukrayna dili – inqilaba qədər «maloru&kiy» 
adlandırılırdı. Dnepr sərhəd olmaqla sol sahil və sağ 
sahil Ukrayna dili ədəbi dil kimi XVII əsrlərdə 
Poltava-Kiyev dialektləri əsasında formalaĢmıĢdır. 
Yazısı rus qrafikası əsasmdadır. Ukrayna dili də qədim 
yazılı dillərdəndir. T. Q. ġevçenkonun (1814 – 1862) 
əsərlərində müasir Ukrayna ədəbi dili artıq təsbit 
edilmiĢdir. 43 mln nəfərin ana dilidir. 
3)
Belarus dil i – Belarus Respublikasının dövlət 
dilidir. Yazısı rus əlifbası ilədir. Ümumi slavyan 
kökündən XIV – XV əsrlərdə ayrılıb müstəqil Belarus 
dilini təĢkil etmiĢdir. XVII əsrin axırına qədər Belarus 
dili məktəblərdə tədris edilmiĢ, 
kilsəlordo iĢlodilmiĢ, bu dildo osasnamolor 
yazılmıĢdır. 1795-ci ildə Rusiyaya birləĢdikdən sonra 
Belarus dili inkiĢaf edə bilməmiĢdi. Ġrticaçı vo Ģovinist 
çar dairələri Belarus dilini sıxıĢdırmıĢdı. Bclaruslar 9 
mln. 700 min nofərdir. 
B.
CƏNUB YARIMQRUPU 
Slavyan dillərinin conub yarımqrupıına aĢağıdakı 
dillər daxildir. 
1)
Bolqar dili – bolqarlar Bolqarıstanda, 
Yuqoslaviyada, Moldova və Ukraynada yaĢayır. Komi 
bulqarları ilə slavyan dialcktlorinin çarpazlaĢması 
nəticosində bolqar dili yaranmıĢdır. (8 mln. 939 min 
nofərdir). 
2)
Makedotı dili – bu dil Bolqarıstanda, 
Yuqoslaviyada və Almaniyada yayılıb (450 mindən 
artıq). 
3)
Serb-Xorvat dili. – Yuqosloviyanın Serbiya, 

---

Bosniya, Hersoqovina, Xorvatiya əyalətlərində iĢlənir 
(128 min nəfərdir). 
4)
Slovensk 
dili 
– 
Dunay 
ətrafında, 
Yuqoslaviyada, Avstriyada yayılıb (I mln. 800 min 
nəfər). Bundan əlavə, bu qrupa ölü qədim slavyan dili 
daxildir. IX – X əsrdə sıradan çıxmıĢdır. 
C.
QƏRB YARIMQRUPU 
Slavyan dillərinin qərb yarlmqrupuna aĢağıdakı 
dillər daxildir. 
1)
Çex 
dili 
– 
Çexo-ġlovakiyada 
dövlot dilidir. (8 
mln. 
900 min). Yazısı latın qrafikası ilədir, ün qədim 
yazılı abidəsi XIII əsrə aiddir. 
2)
Slovak dili – 
Çexo-Slovakiyada 
ikinci 
dildir. 
Yazısı latın əlifbası ilədir. 4 mln. 500 min nəfərin ana 
dilidir. 
3)
Polyak dili – PolĢa Respublikasının dövlət 
dilidir. 46 milyona qədər xalqın ana dilidir. Yazısı latın 
əlifbası ilədir. Qədim abidəsi XIV əsrə aiddir. 
4)
KoĢub dili – azsaylı bir xalqın dilidir. Baltik 
sahilində – PolĢada yaĢayırlar. 
5)
Serbolujik dili – xaricdə buna sorab və ya vend 
dili deyilir. Serboluqlar azsaylı xalq olub, əsasən 
Almaniyada yaĢayırlar. 
Qərb yarımqrup slavyan dillərinə bu gün yaĢayan 
polab va pomor dilləri də daxildir. 
4.