Dərslik kənd təsərrüfatı, torpaqşünaslıq və ekologiya ixtisasları tədris olunan a
Yüklə 4,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 20.7. AQROEKOLOJİ MONİTORİNQİN MATERİALLARININ MƏLUMAT BAZASININ TƏŞKİLİ
- 20.6. MELİORASİYA OLUNMUŞ TORPAQLARDA AQROEKOLOJİ MONİTORİNQİN APARILMASI XÜSUSİYYƏTLƏRİ
roliz olunan azotun miqdarı bitkilərin aktiv vegetasiya dövrünün başlanğıcında təyin edilir. Duzlu torpaqlar yayılan zonada suda həll olan duzların ümumi miqdarı və tərkibi vegetasiyanm başlanğıcında və sonunda 0...30, 31...40, 41 ...60, 61...80, 81... 100 sm qatlarda və ya qrunt suyunun səthinə qədər (dərinliyi 1,5...2,0 m olarsa) təyin olunur. Qrunt suları dərində yerləşərsə, (3...4 m və daha dərində) ölçü işləri .xüsusi «quyularda» (skvajina) müəyyən edilir. Drenaj şəbəkəsi olduqda drenaj sularında minerallaşma dərəcəsi və duzların tərkibi, qida maddələrinin miqdarı, pestisidlərin qalıq miqdarı təyin edilir. Şorakətvari və şorakət torpaqlar zonasında xüsusi meliorasiya üsulları (gips və ya Ibsfogips verilməsi, plantaj şumunun aparılması) həyata keçirildikdən sonra vegetasiyanm başlanğıcında və axırında 0...30, 31..
torpaqda və ya faizlə təyin olunur. Torpağın turşuluğu (su və duz məhlulunda) şum qatında vegetasiyanm əvvəlində ölçülür. Suvarma şəraitində torpağın rütubətliyinə daima nəzarət edilməlidir. Bunun üçün cücərtilər göründükdə, sonra isə hər 7... 10 gündən bir vegetasiya dövründə, məhsul yığılmazdan əvvəl, həmçinin suvarmadan qabaq və sonra qat-qat hər 10 sm-dən bir 1 m dərinliyə qədər nümunələr götürülür. N, P2O5 və K20-nin ümumi miqdarı, humus, maksimum hiq- roskopiklik, davamlı solma rütubətliyi, bərk fazanın sıxlığı (xüsusi kütlə) vegetasiyanm başlanğıcında və sonunda şum qatında (0....30 sm) və aşağı qatlarda 1 m dərinliyə qədər (genetik qatlar üzrə və ya 30...40, 41 ...60, 60...80, 81 ...100 sm qatlarda) təyin edilir. Humusun fraksiya tərkibi, udulmuş əsasların tutumu və tərkibi, hid- rolitik turşuluq (turş torpaqlarda), karbonatlıq, Ca, Mg, S, Al, Fe, mik- roelementlər, ftor və ağır metalların tərkibi əkin dövriyyəsinin əvvəlində və sonunda şum qatında təyin olunur. Bunlarla yanaşı, bitkilərin əsas inkişaf fazalarında makro və mikroelementlərin miqdarı qiymətləndirilir; əldə edilən məhsulda nitritlər, nitratlar, nitrozoaminlər, pestisidlərin və onların metabolitlərinin qalıq miqdarı, ftor, ağır metallar təyin edilir.
Poliqon və lokal aqroekoloji monitorinq sisteminə daxil olan uzunmüddətli və qısamüddətli təcrübələrlə əldə olunan kompleks məlumat kifayət qədər mürəkkəb struktura malik olub bitkilərin hərtərəfli təsvirlərinin və onların məskunlaşdığı mühitin kəmiyyət və keyfiyyət xarakteristikasının geniş toplusunu özündə cəmləşdirir. Bu məlumatın (infor- 385 in edilməsi; — proqnoz materiallarının əldə edilməsi. Göstərilən məsələlər sırasında sonuncu ikisi müvafiq eksperimental işlərin aparılmasında böyük əhəmiyyət daşıyır. Əldə olunan qiymətləndirmənin keyfiyyəti monitorinqin keyfiyyətindən asılıdır (çöl və laboratoriya işlərinin planlaşdırılması, onların çoxhəlqəliyi, mərhələliyi, meteoroloji təminat, lazımi normativ bazanın mövcudluğu, mütəxəssislərin tərkibi və ixtisası). Əvvəlcə ərazinin torpaq örtüyünün vəziyyətinin yoxlama tədqiqat işləri yerinə yetirilir, alınan nəticələrə görə torpaq örtüyünün vəziyyəti ekoloji baxımdan qiymətləndirilir, həmçinin daha dəqiq torpaq tədqiqatının aparılması və ya aparılmaması haqqında nəticəyə gəlinir. Ağır metalların aşağıdakı ekoloji normallaşdırılması növləri ayrılır: landşaft, biotik, torpaq. 20.6. MELİORASİYA OLUNMUŞ TORPAQLARDA AQROEKOLOJİ MONİTORİNQİN APARILMASI XÜSUSİYYƏTLƏRİ Suvarma əkinçiliyi rayonlarında suvarmanın, kimyalaşdırma vasitələri və digər faktorların torpağın münbitliyinə, məhsuldarlığa və əldə olunan məhsula, səth və qrunt sularının minerallaşmasına və çirklənməsinə təsirinin daha ətrallı uçotu tələb olunur. Uzunmüddətli stasionar təcrübələr və xüsusi poliqonlar bazasında yerinə yetirilən monitorinq lizimetrik və mikroçöl təcrübələri ilə müşayiət olunmalıdır. Aqroekoloji monitorinq zonadaxili torpaq və hidrogeo- loji xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla suvarma əkinçiliyinin bütün zonalarında aparılır. Torpaqda qida elementlərinin mütəhərrik formalarının miqdarının dinamikasını öyrənmək üçün torpaq nümunələrini bu və ya digər bitkinin əsas inkişaf fazalarında götürmək lazımdır. Nitrat və amonium azotunun miqdarı torpağın 0...30, 31...40, 41...60, 61...80, 81...100 sm qatlarından götürülür. Vegetasiya dövrünün başlanğıcında və axırında nitrat azotunun miqdarı həm də bir qədər dərin qatlarda da (100... 120, 121..
səviyyəsinə qədər (əgər səthə yaxın yerləşərsə)) öyrənilir. Mütəhərrik fosfor və kaliumun miqdarı bitkinin əsas inkişaf fazalarında 0...30, 31 ....40 sm qatlarda təyin edilir. Fosfor və kaliumun mütəhərrik forması həm də, vegetasiyanın əvvəlində və sonunda 1 m dərinliyə qədər də öyrənilir. Mikroelementlərin mütəhərrik formaları, ftor və ağır metallar, torpağın nitrifikasiya qabiliyyəti və bioloji aktivliyi, asan hid- 384 Yüklə 4,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|