Dərslik Mirzəli Rasim Abdurazaqov Rövşən Əliyev
Görmә necә baş verir?
Yüklə 4,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Araşdırma 2 (b) (c) (d)
- Araşdırma 2 • İnsan gözünün quruluşu təsvirini iş vərəqinə köçürün və nöqtələrin yerinə açar sözlərdəki uyğun sözü yazın.
- Bu insanların görməsində hansı qüsur vardır (b) (a)
160 Görmә necә baş verir? Cisimdən gözə düşən işıq şüaları onun optik sistemindən sı- naraq keçir. Nəticədə, tor təbəqəsində cismin həqiqi, kiçildilmiş və tərsinə çevrilmiş xəyalı alınır ( b ). Cismin gözdən olan məsafəsi dəyişildikdə belə, onun tor təbəqəsindəki xə- yalı həmişə aydın görünür. Bunun səbəbi göz büllurunun öz qabarıqlığını dəyişmək xas- səsidir. Qabarıqlığın dəyişməsi onun əyrilik radiusunun və fokus məsafəsinin – optik qüvvəsinin dəyişməsi deməkdir. Göz büllurunun optik qüvvәsinin dәyişmәsi akkomodasiya adlanır. Göz akkomodasiya nəticəsində uzaqda və yaxında olan cisimləri görməyə ani olaraq uyğunlaşır (latınca “akkomodasiya” – “uyğunlaşma” deməkdir). Məsələn, göz nisbətən yaxın cismə baxdıqda büllurun qabarıqlığı artır və ondan keçən işıq şüaları daha çox sınır ( c ). Nəticədə cismin tor təbəqəsindəki xəyalı da böyük alınır. Cisim gözdən uzaqlaşdıqca büllurun qabarıqlığı azalır və onun tor təbəqəsində kiçildilmiş həqiqi xəyalı alınır ( d ). Deməli, gözün torunda cisimlərin xəyalı tərsinə alınır, lakin biz onları düzünə görürük. Bu ona görə baş verir ki, görmə prosesində başqa hissiyyat orqanları da iştirak edir. Belə ki, tor təbəqəsində alınan xəyalın təsiri ilə görmə sinirinin ucları qıcıqlanır. Bu qıcıqlanma baş beyninin görmə hissəsinə ötürülür, orada isə qəbul edilən vizual informasiyalar ani təhlil olunur: cismin ölçüsü, rəngi, işıqlanması, ona qədərki məsafə qiymətləndirilir. Nəticədə, beyin ətraf aləmin görünən real mən- zərəsini formalaşdırır. Deməli, göz beyinin görməsi üçün bir vasitədir. Yaradıcı tәtbiqetmә Büllurun akkomodasiyasının müəyyənləşdirilməsi. Təchizat: ağ kağız vərəq (ölçüləri 7 7 sm), marker, qələm. İşin gedişi: 1. Vərəqin ortasında dəlik açın və onun ətrafında, perimetr boyunca qələmlə bir neçə ixtiyari rəqəm, məsələn, “2 4 5 9 6”, lövhədə isə markerlə ixtiyari bir söz, məsələn, “linza” yazın. 2. Vərəqi qarşınızda elə yerləşdirin ki (məsələn, 25 sm məsafədə), perimetr boyunca yazılan rəqəmlər aydın görünsün. Belə vəziyyətdə gözünüzün birini bağlayın, digər gözünüzlə vərəqdəki dəlikdən lövhədə yazılan sözə baxın. Bu zaman vərəqdəki rəqəmlər və lövhədəki yazının necə görünməsinə diqqət edin. Araşdırma_2_(b)__(c)_(d)'>Araşdırma 2 (b) (c) (d) LAYİHƏ 3 161 • III fəsil • İşıq hadisələri • 1. Nə üçün gözə daxil olan işıq şüaları onun tor təbəqəsində fokuslanmalıdır? 2. Tor təbəqədə cismin hansı xəyalı alınır: mövhumi, yoxsa həqiqi? 3. Bəbəyin “vəzifəsi” nədir? 4. Gözün optik sistemini hansı elementlər təşkil edir? 5. Belə bir deyim var: “İnsan gözü ilə görmür, göz görmək üçün bir vasitədir”. Bu fikir doğ- rudurmu? 3. Açıq gözünüzün nəzərini vərəqdəki rəqəmlərə yönəldin, bu zaman, vərəqdəki rəqəmlər və lövhədəki yazının hansı aydınlıqla görünməsinə diqqət edin. Nəticəni müzakirə edin: Vərəqdəki dəlikdən lövhədə yazılan sözə baxdıqda hansı yazını – rəqəmləri, yoxsa sözü daha dəqiq və aydın gördünüz? Nəzərinizi vərəqdəki yazıya yönəltdikdə hansı yazını daha dəqiq və aydın gördünüz? Uzağa və yaxına baxdıqda göz bülluru formasını necə dəyişdi? Araşdırma 2 • İnsan gözünün quruluşu təsvirini iş vərəqinə köçürün və nöqtələrin yerinə açar sözlərdəki uyğun sözü yazın. Açar sözlər: sklerator təbəqəsigöz bəbəyibuynuz təbəqə büllurgörmə siniriəlvan təbəqəşüşəyəbənzər cisim Nә öyrәndiniz Öyrәndiklәrinizi yoxlayın LAYİHƏ 162 G ÖRMƏ QÜSURLARI. EYNƏK Qüsursuz gözün optik sisteminin fokusu tor təbəqəsi üzərində olur ( a ). Belə göz müxtəlif cisimləri gərginləşmədən və aydın görür. O, uzaqda olan cisimlərə baxarkən yorulmur. La- kin bir çox insanlar görmə qüsurundan əziyyət çəkirlər. Belə qüsurlardan ikisi daha geniş yayıl- mışdır. Bunlar yaxıngörmә vә uzaqgörmәdir. Yaxıngörmә. Yaxından görən gözün optik sis- teminin fokusu tor təbəqəsində deyil, ondan qa- baqda yerləşir. Buna görə də yaxıngörmə qüsuru olan insan uzaqda ola cisimləri aydın görə bilmir. O, hər hansı bir cismin kiçik hissələrini görə bilmək üçün bu cismi gözünə yaxınlaşdırmalı olur. Aparılan araşdırmalardan məlum olmuşdur ki, ya- xından görən gözün optik qüvvəsi qüsursuz gözün optik qüvvəsindən böyükdür. Görmədəki bu qüsuru aradan qaldırmaq üçün gözün optik qüvvəsi azaldı- lmalıdır. Səpici linzalı eynəklərin köməyi ilə yaxıngörməni aradan qaldırmaq olur. Belə ki, optik qüvvəsi “–” olan (məsələn: –2 dptr, – 2,5 dptr və s.) linzalı eynək gözün optik qüvvəsini azaldır və cismin xəyalı qüsursuz gözdə olduğu kimi – gözün tor təbəqəsində alınır ( b ). 3.16 Yəqin ki, müşahidə etmisiniz: bəzi insanlar hansısa yazını oxumaq istədikdə onu göz- lərindən uzaqda tuturlar. Belə insanlarda hansı görmə qüsuru vardır? Bəzi insanlar isə əksinə, yazını oxumaq üçün onu gözlərinə lap yaxınlaşdırırlar. Bu insanların görməsində hansı qüsur vardır? (b) (a) Yaxıngörmə Səpici linzalı eynək Fokus tor təbəqəsinin üzərindədir LAYİHƏ Yüklə 4,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|